دی
فارسی به انگلیسی
last
Dey is the tenth month of the Iranian calendar [has 30 days]
فرهنگ فارسی
در اوستا غالبا صفت اهورمزدا است سه روز از هرماه شمسی بنام او خواند شده .
۱ - روز گذشته دیروز . ۲ - شب گذشته دیشب .
روز گذشته و آنرا دیروز گویند .
۱ - روز گذشته دیروز . ۲ - شب گذشته دیشب .
روز گذشته و آنرا دیروز گویند .
فرهنگ معین
(دِ یْ ) (اِ. ) ۱ - دهمین ماه هر سال شمسی . ۲ - نامِ روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه شمسی .
( دِ ) [ په . ] (ق . ) ۱ - روز گذشته ، دیروز. ۲ - شب گذشته .
( دِ ) [ په . ] (ق . ) ۱ - روز گذشته ، دیروز. ۲ - شب گذشته .
(دِ یْ) (اِ.) 1 - دهمین ماه هر سال شمسی . 2 - نامِ روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه شمسی .
( دِ) [ په . ] (ق .) 1 - روز گذشته ، دیروز. 2 - شب گذشته .
لغت نامه دهخدا
دی . (رمز) در کتب رجال شیعه رمز است اصحاب هادی علیه السلام را. (یادداشت مؤلف ).
دی . [ دَ / دِ ] (اِخ ) در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده از صفات اهورمزدا است . || نام ملکی است که تدبیر امور و مصالح دیماه و روز دی به مهر و دی به آذر بدو متعلق است . (برهان ). اسم ملکی است که موکل باشد بر ماه دی و تدبیر امور و مصالحی که در ماه دی ، روز دی به مهر و روزی به آذر واقع شود بدو متعلق است . (جهانگیری ) (آنندراج ). || (اِ) نام روز نهم [ هشتم صحیح است ] از هر ماه فارسی ، و در این روز از ماه دی فارسیان جشن سازند و عید کنند. (برهان ). نام روز نهم (صحیح هشتم ) از هر ماه شمسی . (غیاث ) (از شرفنامه ٔ منیری ). دی به معنی آفریننده ، دادار در دین زردشتی ، از صفات اهورمزداست و روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه شمسی و ماه دهم سال شمسی ، بنام خدادی نامیده شده است و برای اینکه سه روز دی در ماه با هم مشتبه نشوند نام هر یک را به نام روز بعد ملحق میکرده اند. رجوع به گاه شماری تقی زاده و ایران در زمان ساسانیان تألیف کریستنسن ومقاله ٔ محققانه ٔ پرفسور نی برگ درباره ٔ آیین زروانی در مجله ٔ آزیاتیک 1931 و فرهنگ ایران باستان ص 72 و یشتهای پورداود ج 1 ص 42 و مزدیسنا ص 433 و دائرة المعارف فارسی شود :
که چون ماه آذر بود روز دی
جهان را تو باشی جهاندار کی .
کجا ماه آذر بد و روز دی
گه آتش و مرغ بریان و می .
روز دی است خیز و بیار ای نگار می
ای ترک می بیار که ترکی گرفت دی .
|| نام ماه دهم است از سال شمسی و آن مدت بودن آفتاب است در برج جدی که اول زمستان باشد. (برهان ). نام ماه دهم باشد از سال شمسی و آن مدت ماندن نیز اعظم است در برج بره و آن را بتازی جدی خوانند و آن ماه نخستین است از فصل زمستان و در این ماه پارسیان در آن سه روز که نامشان با کلمه ٔ دی آغاز شود عید کنند. (از جهانگیری ). بهندی ماگهه (= ماگه ) گویند. (از غیاث ) (از آنندراج ).ماه اول زمستان . (صحاح الفرس ) :
دی و بهمن و آذر و فرودین
همیشه پر از لاله بینی زمین .
اگر خواهد و اگر نه بازگردد و دی رفته و تموز درآمده است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 590).
گرمای حزیران را مر سردی دی را
مر باد بهاری را مر باد خزان را.
بر باغ قلم درکش وز جور دی آتش کن
چون پیرهن از کاغذ کهسار همی پوشد.
زان پس که تاخت رخش بهرا چو نو بهار
چون باد دی ببست رکاب و عنان آب .
پس فکندش صاحب اندر انتظار
شد زمستان و دی و آمد بهار.
- دیماه ؛ دیماه جلالی ماه دهم از سال شمسی و یکی از ماههای زمستان که اول آن مطابق است تقریباً با شانزدهم دسامبر :
تا به مرداد گرم گردد آب
تا به دیماه سرد گردد باد.
منم نخل و دیماه نخل آمد اینجا
بهار کرم را بهائی نبینم .
هست آسمان سیاست در آفتاب فضلش
دیماه بندگان را نیسان تازه بینی .
خیل دیماهی روان کردآفتاب
چشمه بر ماهی روان کرد آفتاب .
رجوع به دی شود.
- دی مه ؛ مخفف دیماه :
به دی مه بسان بهاران بدی
پرستشگه سوکواران بدی .
آب دریا را بصحرا در پراکنده کند
از جلالت چون به دی مه قصد زی دریا کند.
ابر چو پیل هندوان آمدو باد پیل بان
دی مه روس طبع را کشته بپای زندگی .
بسا محنت که دولت آخر اوست
که دی مه را نتیجه نوبهار است .
گر به دی مه بر زمین مرده از بهر حنوط
توده ٔ کافور و تنگ زعفران افشانده اند.
میوه دارم که به دی مه شکفد
که نه برگی نه بری خواهم داشت .
هم امیدی می پزم با درد و سوز
تا مگر این دی مهم گردد تموز.
|| چون در این ماه غایت شدت سرما باشد لهذا گاهی از لفظ دی سرما مراد باشد مجازاً بمعنی زمستان . (غیاث ). گاهی از لفظ دی مراد سرما باشد. (آنندراج ). زمستان و سرما. (شرفنامه ٔ منیری ). مطلق زمستان . توسعاً زمستان . (یادداشت مؤلف ) :
دلمان چو آب با می ، تن چون بهار با دی .
از بیم چشم حاسد، کش کرده باد باهک .
جز بوی خلق او نشناسد سموم تیر
جز تف خشم او نبردزمهریر دی .
همی یخ شد از بوی کافور خوی
برانگیخت از مغز سرمای دی .
دی شوی بینی تو اخراج بهار
لیل گردی بینی ایلاج نهار.
پشه کی داندکه این باغ از کی است
در بهاران زاد و مرگش در دی است .
یکی غله مرداد مه توده کرد
ز تیمار دی خاطر آسوده کرد.
چه جورها که کشیدند بلبلان از دی
ببوی آنکه دگر نوبهار بازآید.
خوش نازکانه می چمی ای بادنوبهار
کآشفتگی مبادت از آشوب باد دی .
که چون ماه آذر بود روز دی
جهان را تو باشی جهاندار کی .
فردوسی .
کجا ماه آذر بد و روز دی
گه آتش و مرغ بریان و می .
فردوسی .
روز دی است خیز و بیار ای نگار می
ای ترک می بیار که ترکی گرفت دی .
مسعودسعد.
|| نام ماه دهم است از سال شمسی و آن مدت بودن آفتاب است در برج جدی که اول زمستان باشد. (برهان ). نام ماه دهم باشد از سال شمسی و آن مدت ماندن نیز اعظم است در برج بره و آن را بتازی جدی خوانند و آن ماه نخستین است از فصل زمستان و در این ماه پارسیان در آن سه روز که نامشان با کلمه ٔ دی آغاز شود عید کنند. (از جهانگیری ). بهندی ماگهه (= ماگه ) گویند. (از غیاث ) (از آنندراج ).ماه اول زمستان . (صحاح الفرس ) :
دی و بهمن و آذر و فرودین
همیشه پر از لاله بینی زمین .
فردوسی .
اگر خواهد و اگر نه بازگردد و دی رفته و تموز درآمده است . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 590).
گرمای حزیران را مر سردی دی را
مر باد بهاری را مر باد خزان را.
ناصرخسرو.
بر باغ قلم درکش وز جور دی آتش کن
چون پیرهن از کاغذ کهسار همی پوشد.
خاقانی .
زان پس که تاخت رخش بهرا چو نو بهار
چون باد دی ببست رکاب و عنان آب .
خاقانی (دیوان چ عبدالرسولی ص 569).
پس فکندش صاحب اندر انتظار
شد زمستان و دی و آمد بهار.
مولوی .
- دیماه ؛ دیماه جلالی ماه دهم از سال شمسی و یکی از ماههای زمستان که اول آن مطابق است تقریباً با شانزدهم دسامبر :
تا به مرداد گرم گردد آب
تا به دیماه سرد گردد باد.
فرخی .
منم نخل و دیماه نخل آمد اینجا
بهار کرم را بهائی نبینم .
خاقانی .
هست آسمان سیاست در آفتاب فضلش
دیماه بندگان را نیسان تازه بینی .
خاقانی .
خیل دیماهی روان کردآفتاب
چشمه بر ماهی روان کرد آفتاب .
خاقانی .
رجوع به دی شود.
- دی مه ؛ مخفف دیماه :
به دی مه بسان بهاران بدی
پرستشگه سوکواران بدی .
فردوسی .
آب دریا را بصحرا در پراکنده کند
از جلالت چون به دی مه قصد زی دریا کند.
ناصرخسرو.
ابر چو پیل هندوان آمدو باد پیل بان
دی مه روس طبع را کشته بپای زندگی .
خاقانی .
بسا محنت که دولت آخر اوست
که دی مه را نتیجه نوبهار است .
خاقانی .
گر به دی مه بر زمین مرده از بهر حنوط
توده ٔ کافور و تنگ زعفران افشانده اند.
خاقانی .
میوه دارم که به دی مه شکفد
که نه برگی نه بری خواهم داشت .
خاقانی .
هم امیدی می پزم با درد و سوز
تا مگر این دی مهم گردد تموز.
مولوی .
|| چون در این ماه غایت شدت سرما باشد لهذا گاهی از لفظ دی سرما مراد باشد مجازاً بمعنی زمستان . (غیاث ). گاهی از لفظ دی مراد سرما باشد. (آنندراج ). زمستان و سرما. (شرفنامه ٔ منیری ). مطلق زمستان . توسعاً زمستان . (یادداشت مؤلف ) :
دلمان چو آب با می ، تن چون بهار با دی .
از بیم چشم حاسد، کش کرده باد باهک .
بوشعیب (از لغتنامه ٔ اسدی ص 286).
جز بوی خلق او نشناسد سموم تیر
جز تف خشم او نبردزمهریر دی .
منوچهری .
همی یخ شد از بوی کافور خوی
برانگیخت از مغز سرمای دی .
اسدی .
دی شوی بینی تو اخراج بهار
لیل گردی بینی ایلاج نهار.
مولوی .
پشه کی داندکه این باغ از کی است
در بهاران زاد و مرگش در دی است .
مولوی .
یکی غله مرداد مه توده کرد
ز تیمار دی خاطر آسوده کرد.
سعدی .
چه جورها که کشیدند بلبلان از دی
ببوی آنکه دگر نوبهار بازآید.
حافظ.
خوش نازکانه می چمی ای بادنوبهار
کآشفتگی مبادت از آشوب باد دی .
حافظ.
دی . [ دِ ] (اِخ ) توماس (1748-1789م .). مصلح اجتماعی انگلیسی و طرفدار انقلاب امریکا و لغو برده داری بود و از تعلیم و تربیت «طبیعی » در مقابل تعلیم و تربیت مرسوم طرفداری میکرد. (از دائرة المعارف فارسی ).
دی .(اِ، ق ) روز گذشته و آن را دیروز گویند و در سراج اللغات نوشته که دی بکسر بمعنی روز گذشته است . (از غیاث ). روز گذشته را گویند.(برهان ). روز پیش از امروز. امس . روز گذشته است چنانچه دوش شب گذشته و دیروز و دیشب نیز گویند. (از انجمن آرا) (از آنندراج ). روز گذشته از روز حال . (شرفنامه ٔ منیری ). روز پیش از روزی که درآنند :
مار یغتنج اگرت دی بگزید
نوبت مار افعی است امروز.
یکی حال از گذشته دی دگرزان نامده فردا
همی گویند پنداری که وخشورند یا کندا.
بشد پیش بهرام و گفت ای سوار
همین مایه کردی تو دی خواستار.
چنین گفت هومان که امروز کار
نباید که چون دی بود کارزار.
که آن مرد کو دی ز پیشم برفت
به پیکار با من همی گشت تفت .
بدو گفت رستم که ای نامجوی
نبودیم دی خود بر این گفتگوی .
با دفتر اشعاربر خواجه شدم دی
من شعر همی خواندم و او ریش همی لاند.
گر نبودم بمراد دل او دی و پریر
بمراد دل او باشم ز امروز فراز.
امروز مرا از تو عذابی است نه چون دی
امسال مرا از تو بلایی است نه چون پار.
فراوان خوشترم امروز از دی
فراوان بهترم امسال از پار.
این همی گفت فرخی را دی
اسب داده ست خسرو ایران .
بمهر اندر کنم تدبیر فردا
که دی را خود نیابد هیچ دانا.
دی بر رسته ٔ صرافان من بر در تیم
کودکی دیدم پاکیزه تراز در یتیم .
گفتم [ احمد ] بیندیشم و دی و دوش در این بودم و هرچند نظر انداختم صواب نمی بینم . (تاریخ بیهقی ص 259 چ ادیب ). قاید را گفت : دی و دوش میزبانی بود؟. گفت آری : (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 327). فرمان امیر رسید بزبان بوالحسن کودیانی ندیم که نامها در آن باب که دی با خواجه گفته شده بمشافهه به اطراف گسیل کردند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 330).
تیغ بر دوش نه و از دی و از دوش مپرس
گر بخواهی که رسد نام تو تا رکن حطیم
حاسد امروز چنین متواری گشته است و خموش
دی همی بازندانستمی از دابشلیم .
ای جسته دی ز دستت فردا بدست تو نه
فردا درود باید تخمی که دی بکشتی .
پیمانه ٔ این چرخ را همه نام
معروف به امروز و دی و فردا.
هرآنچ امروز بتواند بفعل آوردن از قوت
نیاز و عجز گر نبود و را چه دی و چه فردا.
پشیمانی از دی نداردت سود
چو چشمت به امروز می ننگرد.
گر امروز چون دی تغافل کنی
بفردات امروزتو دی شود.
بفردا مکن طمع و دی شد بگیر
مر امروز را کو همی بگذرد.
من دی چو تو بودستم دانم که تو امروز
ازرنج محالات شنودن به چه حالی .
بجای آنچه من دیدستم امروز
سلیم است آنچه دی دیده ست سلمان .
آن کس که دی همیت فریغون خواند
اکنون بسوی او نه فریغونی .
از غم آنکه دی از بهر چه خندیدم
خود من امروز بدل خسته و گریانم .
دی کوزه گری بدیدم اندر بازار
بر پاره گلی لگد همی زد بسیار.
چنانکه دی و دوش آزرم من داشتید اکنون اگر خواهید که حق نعمت خاندان من گذارده باشید امروز تا آخر روز مرا مهلت دهید. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 101). و اپرویز دی بامداد رفت و من حیله کردم که جامه و زینت او پوشیدم . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 101).
دی همه او بوده ای امروز چون دوری از او
ناجوانمردی بود دی دوست و اکنون ناشنا.
هر شب و روز که بر وی بسلامت گذرد
به از امروز بود فردا چون از دی دوش .
تا دی مثل او مثل موزه و گل بود
و اکنون مثل او مثل موی و خمیر است .
دی بامداد عید که بر صدر روزگار
همواره عید باد بتأیید کردگار.
دی همی گفتم آه کز ره چشم
دل من نیم کشته ٔ عبر است .
دی جدل با معطلی کردم
که ز توحید هیچ ساز نداشت .
خیز و به ایام گل باده ٔ گلگون بیار
نوبت دی فوت شد نوبت اکنون بیار.
آنچه دی کاشته ای میکنی امروز درو
طمع خوشه ٔ گندم مکن از دانه ٔ جو.
ای خواجه سخن زیر و زبر میگویی
امروز ز دی سخت بتر میگویی .
ای فکرت تو مشکل امروز دیده ٔ دی
وی همت تو حاصل امسال داده ٔ پار.
دی که ز پیش تو بنخجیر شد
تیز تکی کردو عدم گیر شد.
ز فردا و ز دی کس را نشان نیست
که رفت آن از میان وین در میان نیست .
دی برگذر فلان وطنگاه
دیدم صنمی نشسته چون ماه .
سعدیا دی رفت و فردا همچنان معلوم نیست
در میان آن و این فرصت شمار امروز را.
چو دی رفت و فردا نیامد بدست
حساب از همین یکنفس کن که هست .
از بیابان عدم دی آمده فردا شده .
دی بچمن برگذشت سرو سخنگوی من
تا نکند گل غرور رنگ من و بوی من .
دی بوستان خرم و صحرا و لاله زار
وز بانگ مرغ در چمن افتاده غلغلی .
دی به امید گفتمش داعی دولت توام
گفت دعا بخود بکن گر بنیاز میکنی .
دی شنیدم که ابلهی میگفت
پدر من وزیرخان بوده ست .
دی لعل تو می داد به ما وعده ٔ دشنام
حاجت به تقاضا نبود اهل کرم را.
- امثال :
دی رفت و پری رفته و روز امروز است . (مجموعه ٔ امثال ).
|| دی صاحب غیاث اللغات نویسد: شب تاریک ، به این معنی مخفف دیجور و آنچه لفظ دی را مخفف دیجور گویند و سند آن را مصراع خواجه حافظ دانند «ز زلف و رخ نمودی شمس و دی را» خطاست . چه دیجور صفت شب واقع شود نه آنکه دیجور مطلق شب سیاه را گویند و سبب این ، غلطی نسخه است و صحیح چنین است «ز زلف ورخ نمودی شمس و فی را» و «فی » بالفتح سایه باشد. در اینصورت مقابله ٔ شمس و فی بمشابهت زلف و رخ درست میشود پس دی را مخفف دیجور فهمیدن موجب عدم فهم است . (غیاث ).
مار یغتنج اگرت دی بگزید
نوبت مار افعی است امروز.
شهید بلخی .
یکی حال از گذشته دی دگرزان نامده فردا
همی گویند پنداری که وخشورند یا کندا.
دقیقی .
بشد پیش بهرام و گفت ای سوار
همین مایه کردی تو دی خواستار.
فردوسی .
چنین گفت هومان که امروز کار
نباید که چون دی بود کارزار.
فردوسی .
که آن مرد کو دی ز پیشم برفت
به پیکار با من همی گشت تفت .
فردوسی .
بدو گفت رستم که ای نامجوی
نبودیم دی خود بر این گفتگوی .
فردوسی .
با دفتر اشعاربر خواجه شدم دی
من شعر همی خواندم و او ریش همی لاند.
طیان .
گر نبودم بمراد دل او دی و پریر
بمراد دل او باشم ز امروز فراز.
فرخی .
امروز مرا از تو عذابی است نه چون دی
امسال مرا از تو بلایی است نه چون پار.
فرخی .
فراوان خوشترم امروز از دی
فراوان بهترم امسال از پار.
فرخی .
این همی گفت فرخی را دی
اسب داده ست خسرو ایران .
فرخی .
بمهر اندر کنم تدبیر فردا
که دی را خود نیابد هیچ دانا.
(ویس و رامین ).
دی بر رسته ٔ صرافان من بر در تیم
کودکی دیدم پاکیزه تراز در یتیم .
مسعودی .
گفتم [ احمد ] بیندیشم و دی و دوش در این بودم و هرچند نظر انداختم صواب نمی بینم . (تاریخ بیهقی ص 259 چ ادیب ). قاید را گفت : دی و دوش میزبانی بود؟. گفت آری : (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 327). فرمان امیر رسید بزبان بوالحسن کودیانی ندیم که نامها در آن باب که دی با خواجه گفته شده بمشافهه به اطراف گسیل کردند. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 330).
تیغ بر دوش نه و از دی و از دوش مپرس
گر بخواهی که رسد نام تو تا رکن حطیم
حاسد امروز چنین متواری گشته است و خموش
دی همی بازندانستمی از دابشلیم .
بوحنیفه ٔ اسکافی (از تاریخ بیهقی ).
ای جسته دی ز دستت فردا بدست تو نه
فردا درود باید تخمی که دی بکشتی .
ناصرخسرو.
پیمانه ٔ این چرخ را همه نام
معروف به امروز و دی و فردا.
ناصرخسرو.
هرآنچ امروز بتواند بفعل آوردن از قوت
نیاز و عجز گر نبود و را چه دی و چه فردا.
ناصرخسرو.
پشیمانی از دی نداردت سود
چو چشمت به امروز می ننگرد.
ناصرخسرو.
گر امروز چون دی تغافل کنی
بفردات امروزتو دی شود.
ناصرخسرو.
بفردا مکن طمع و دی شد بگیر
مر امروز را کو همی بگذرد.
ناصرخسرو.
من دی چو تو بودستم دانم که تو امروز
ازرنج محالات شنودن به چه حالی .
ناصرخسرو.
بجای آنچه من دیدستم امروز
سلیم است آنچه دی دیده ست سلمان .
ناصرخسرو.
آن کس که دی همیت فریغون خواند
اکنون بسوی او نه فریغونی .
ناصرخسرو.
از غم آنکه دی از بهر چه خندیدم
خود من امروز بدل خسته و گریانم .
ناصرخسرو.
دی کوزه گری بدیدم اندر بازار
بر پاره گلی لگد همی زد بسیار.
خیام .
چنانکه دی و دوش آزرم من داشتید اکنون اگر خواهید که حق نعمت خاندان من گذارده باشید امروز تا آخر روز مرا مهلت دهید. (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 101). و اپرویز دی بامداد رفت و من حیله کردم که جامه و زینت او پوشیدم . (فارسنامه ٔ ابن البلخی ص 101).
دی همه او بوده ای امروز چون دوری از او
ناجوانمردی بود دی دوست و اکنون ناشنا.
سنایی .
هر شب و روز که بر وی بسلامت گذرد
به از امروز بود فردا چون از دی دوش .
سوزنی .
تا دی مثل او مثل موزه و گل بود
و اکنون مثل او مثل موی و خمیر است .
انوری .
دی بامداد عید که بر صدر روزگار
همواره عید باد بتأیید کردگار.
انوری .
دی همی گفتم آه کز ره چشم
دل من نیم کشته ٔ عبر است .
خاقانی .
دی جدل با معطلی کردم
که ز توحید هیچ ساز نداشت .
خاقانی .
خیز و به ایام گل باده ٔ گلگون بیار
نوبت دی فوت شد نوبت اکنون بیار.
خاقانی .
آنچه دی کاشته ای میکنی امروز درو
طمع خوشه ٔ گندم مکن از دانه ٔ جو.
ظهیر.
ای خواجه سخن زیر و زبر میگویی
امروز ز دی سخت بتر میگویی .
ظهیر.
ای فکرت تو مشکل امروز دیده ٔ دی
وی همت تو حاصل امسال داده ٔ پار.
؟ (ازترجمه ٔ تاریخ یمینی ).
دی که ز پیش تو بنخجیر شد
تیز تکی کردو عدم گیر شد.
نظامی .
ز فردا و ز دی کس را نشان نیست
که رفت آن از میان وین در میان نیست .
نظامی .
دی برگذر فلان وطنگاه
دیدم صنمی نشسته چون ماه .
نظامی .
سعدیا دی رفت و فردا همچنان معلوم نیست
در میان آن و این فرصت شمار امروز را.
سعدی .
چو دی رفت و فردا نیامد بدست
حساب از همین یکنفس کن که هست .
سعدی .
از بیابان عدم دی آمده فردا شده .
سعدی .
دی بچمن برگذشت سرو سخنگوی من
تا نکند گل غرور رنگ من و بوی من .
سعدی .
دی بوستان خرم و صحرا و لاله زار
وز بانگ مرغ در چمن افتاده غلغلی .
سعدی .
دی به امید گفتمش داعی دولت توام
گفت دعا بخود بکن گر بنیاز میکنی .
سعدی .
دی شنیدم که ابلهی میگفت
پدر من وزیرخان بوده ست .
ابن یمین .
دی لعل تو می داد به ما وعده ٔ دشنام
حاجت به تقاضا نبود اهل کرم را.
کاتبی .
- امثال :
دی رفت و پری رفته و روز امروز است . (مجموعه ٔ امثال ).
|| دی صاحب غیاث اللغات نویسد: شب تاریک ، به این معنی مخفف دیجور و آنچه لفظ دی را مخفف دیجور گویند و سند آن را مصراع خواجه حافظ دانند «ز زلف و رخ نمودی شمس و دی را» خطاست . چه دیجور صفت شب واقع شود نه آنکه دیجور مطلق شب سیاه را گویند و سبب این ، غلطی نسخه است و صحیح چنین است «ز زلف ورخ نمودی شمس و فی را» و «فی » بالفتح سایه باشد. در اینصورت مقابله ٔ شمس و فی بمشابهت زلف و رخ درست میشود پس دی را مخفف دیجور فهمیدن موجب عدم فهم است . (غیاث ).
دٔی. [ دِ ئی ] ( ع اِ ) دَأی. ( منتهی الارب ). رجوع به دأی شود.
دی. [ دَ / دِ ] ( اِخ ) در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده از صفات اهورمزدا است. || نام ملکی است که تدبیر امور و مصالح دیماه و روز دی به مهر و دی به آذر بدو متعلق است. ( برهان ). اسم ملکی است که موکل باشد بر ماه دی و تدبیر امور و مصالحی که در ماه دی ، روز دی به مهر و روزی به آذر واقع شود بدو متعلق است. ( جهانگیری ) ( آنندراج ). || ( اِ ) نام روز نهم [ هشتم صحیح است ] از هر ماه فارسی ، و در این روز از ماه دی فارسیان جشن سازند و عید کنند. ( برهان ). نام روز نهم ( صحیح هشتم ) از هر ماه شمسی. ( غیاث ) ( از شرفنامه منیری ). دی به معنی آفریننده ، دادار در دین زردشتی ، از صفات اهورمزداست و روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه شمسی و ماه دهم سال شمسی ، بنام خدادی نامیده شده است و برای اینکه سه روز دی در ماه با هم مشتبه نشوند نام هر یک را به نام روز بعد ملحق میکرده اند. رجوع به گاه شماری تقی زاده و ایران در زمان ساسانیان تألیف کریستنسن ومقاله محققانه پرفسور نی برگ درباره آیین زروانی در مجله آزیاتیک 1931 و فرهنگ ایران باستان ص 72 و یشتهای پورداود ج 1 ص 42 و مزدیسنا ص 433 و دائرة المعارف فارسی شود :
که چون ماه آذر بود روز دی
جهان را تو باشی جهاندار کی.
گه آتش و مرغ بریان و می.
ای ترک می بیار که ترکی گرفت دی.
دی و بهمن و آذر و فرودین
همیشه پر از لاله بینی زمین.
گرمای حزیران را مر سردی دی را
مر باد بهاری را مر باد خزان را.
دی. [ دَ / دِ ] ( اِخ ) در دین زرتشتی به معنی دادار و آفریننده از صفات اهورمزدا است. || نام ملکی است که تدبیر امور و مصالح دیماه و روز دی به مهر و دی به آذر بدو متعلق است. ( برهان ). اسم ملکی است که موکل باشد بر ماه دی و تدبیر امور و مصالحی که در ماه دی ، روز دی به مهر و روزی به آذر واقع شود بدو متعلق است. ( جهانگیری ) ( آنندراج ). || ( اِ ) نام روز نهم [ هشتم صحیح است ] از هر ماه فارسی ، و در این روز از ماه دی فارسیان جشن سازند و عید کنند. ( برهان ). نام روز نهم ( صحیح هشتم ) از هر ماه شمسی. ( غیاث ) ( از شرفنامه منیری ). دی به معنی آفریننده ، دادار در دین زردشتی ، از صفات اهورمزداست و روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست و سوم هر ماه شمسی و ماه دهم سال شمسی ، بنام خدادی نامیده شده است و برای اینکه سه روز دی در ماه با هم مشتبه نشوند نام هر یک را به نام روز بعد ملحق میکرده اند. رجوع به گاه شماری تقی زاده و ایران در زمان ساسانیان تألیف کریستنسن ومقاله محققانه پرفسور نی برگ درباره آیین زروانی در مجله آزیاتیک 1931 و فرهنگ ایران باستان ص 72 و یشتهای پورداود ج 1 ص 42 و مزدیسنا ص 433 و دائرة المعارف فارسی شود :
که چون ماه آذر بود روز دی
جهان را تو باشی جهاندار کی.
فردوسی.
کجا ماه آذر بد و روز دی گه آتش و مرغ بریان و می.
فردوسی.
روز دی است خیز و بیار ای نگار می ای ترک می بیار که ترکی گرفت دی.
مسعودسعد.
|| نام ماه دهم است از سال شمسی و آن مدت بودن آفتاب است در برج جدی که اول زمستان باشد. ( برهان ). نام ماه دهم باشد از سال شمسی و آن مدت ماندن نیز اعظم است در برج بره و آن را بتازی جدی خوانند و آن ماه نخستین است از فصل زمستان و در این ماه پارسیان در آن سه روز که نامشان با کلمه دی آغاز شود عید کنند. ( از جهانگیری ). بهندی ماگهه ( = ماگه ) گویند. ( از غیاث ) ( از آنندراج ).ماه اول زمستان. ( صحاح الفرس ) : دی و بهمن و آذر و فرودین
همیشه پر از لاله بینی زمین.
فردوسی.
اگر خواهد و اگر نه بازگردد و دی رفته و تموز درآمده است. ( تاریخ بیهقی چ ادیب ص 590 ).گرمای حزیران را مر سردی دی را
مر باد بهاری را مر باد خزان را.
دی . (اِخ ) جان (1527 تا 1608 م .) کیمیاگر و ریاضیدان انگلیسی . چند سالی در اروپا زیست و مدعی بود که فلزات را به طلا تبدیل کرده است . نزد ملکه ٔ الیزابت تقرب داشت ولی در تنگدستی درگذشت . محاسباتی برای آماده کردن زمینه ٔ قبول تقویم گرگوری در انگلستان به عمل آورد. وی به جادوگری مشهور بود. (از دائرة المعارف فارسی ).
فرهنگ عمید
۱. ماه دهم از سال خورشیدی، ماه اول زمستان که موسم سختی سرما است.
۲. [قدیمی] نام روزهای هشتم و پانزدهم و بیست وسوم هر ماه خورشیدی. &delta، چون سه روز از روزهای ماه به نام دی بوده برای امتیاز آن ها نام هر روز را به نام روز بعد افزوده روز هشتم را دیباذر (دی به آذر ) و روز پانزدهم را دی به مهر و روز بیست وسوم را دیبادین (دی به دین ) گفته اند.
روز گذشته، دیروز.
۲. [قدیمی] نام روزهای هشتم و پانزدهم و بیست وسوم هر ماه خورشیدی. &delta، چون سه روز از روزهای ماه به نام دی بوده برای امتیاز آن ها نام هر روز را به نام روز بعد افزوده روز هشتم را دیباذر (دی به آذر ) و روز پانزدهم را دی به مهر و روز بیست وسوم را دیبادین (دی به دین ) گفته اند.
روز گذشته، دیروز.
۱. ماه دهم از سال خورشیدی؛ ماه اول زمستان که موسم سختی سرما است.
۲. [قدیمی] نام روزهای هشتم و پانزدهم و بیست‌وسوم هر ماه خورشیدی. Δ چون سه روز از روزهای ماه به نام دی بوده برای امتیاز آن‌ها نام هر روز را به نام روز بعد افزوده روز هشتم را دیباذر (دی‌به‌آذر) و روز پانزدهم را دی‌به‌مهر و روز بیست‌وسوم را دیبادین (دی‌به‌دین) گفته‌اند.
روز گذشته؛ دیروز.
دانشنامه عمومی
دهمین ماه از سال. مادر
(لری، ممسنی) [dey] مادر.
مادر - مامان
به مادر گویند . فقط برای آنکس که فرزند زاییده باشد گفته می شود. به هر زن یا از زبان هر کس گفته یا شنیده نمی شود. دی که از سوی فرزندان خود مادر صدا زده می شود یادآور قداست آنکس است که به مانند خالقش توانایی خلق کردن و زایش دارد. خلق فرزند ، خلق اجتماع ، خلق عشق بی دریغ که خاص خداست. یادآوری:فقط مادری که یک پشت از ما باشد. نه مادربزرگ
دی (در فارسی افغانستان: جدی)، در زبان پشتو مرغومی (به پشتو: مرغومی) و در زبان کردی به فرانبار (به کردی: بەفرانبار)، دهمین ماه سال خورشیدی است و در گاه شماری رسمی ایران و افغانستان همواره ۳۰ روز دارد و از روز ۲۷۷م سال آغاز شده و در روز ۳۰۶م سال پایان می یابد. دی نخستین ماه فصل زمستان است.
۱۹۱۳ - چاپ نخستین جدول کلمات متقاطع در نیویورک ورلد.
۱۹۴۷ - اختراع ترانزیستور.
۲۰۰۵ - آغاز تخاصم میان چاد و سودان
برج فلکی دی ماه برج جدی (بزغاله) است که دهمین برج فلکی از دایرةالبروج است. نماد برج دی، بزغاله (در انگلیسی Capricorn) نامیده می شود. عنصر این برج خاک است.
در گاه شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه دهم گاه شماری اوستایی نو برگرفته شده است. در گاه شماری زرتشتی روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر برج نیز دی نام دارد. ابوریحان بیرونی می گوید دی ماه را خُورماه نیز می گویند و روز اول ماه را خره روز یا خوره روز نامند.
در آیین زرتشتی در هرکدام از دی روزها از دی ماه، جشنی برگزار می شود که کوشیار گیلانی در زیج جامع این روزها را دی جشن می نامد.نخستین جشن که در روز نخست دی ماه (اورمزد یا هرمزد) یعنی نخستین روز پس از جشن یلدا برگزار می شود، دی دادار جشن یا «جشن خرم روز» یا خور روز (روز خورشید)، یا نود روز (۹۰ روز تا نوروز) نام دارد.روز هشتم از دی ماه یا روز «دی به آذر»، اولین جشن دیگان برگزار می شود که ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودی از این جشن با عنوان «عید دی الاول» نام برده است و کوشیار از آن با نام «دی جشن» نام برده است.روز پانزدهم از دی ماه یا روز «دی به مهر» جشن دیگان دوم (/دیبگان/بتیکان) برگزار می شود.در روز بیست و سوم از دی ماه یا روز «دی به دین»، سومین جشن دیگان برگزار می شود.در بندهشن گل های بادرنگ و کاردک و شنبلید به ترتیب ویژه روزهای «دی به آذر» و «دی به مهر» و «دی به دین» معرفی شده اند.
۱۹۱۳ - چاپ نخستین جدول کلمات متقاطع در نیویورک ورلد.
۱۹۴۷ - اختراع ترانزیستور.
۲۰۰۵ - آغاز تخاصم میان چاد و سودان
برج فلکی دی ماه برج جدی (بزغاله) است که دهمین برج فلکی از دایرةالبروج است. نماد برج دی، بزغاله (در انگلیسی Capricorn) نامیده می شود. عنصر این برج خاک است.
در گاه شماری رسمی ایران نام این ماه از نام ماه دهم گاه شماری اوستایی نو برگرفته شده است. در گاه شماری زرتشتی روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم هر برج نیز دی نام دارد. ابوریحان بیرونی می گوید دی ماه را خُورماه نیز می گویند و روز اول ماه را خره روز یا خوره روز نامند.
در آیین زرتشتی در هرکدام از دی روزها از دی ماه، جشنی برگزار می شود که کوشیار گیلانی در زیج جامع این روزها را دی جشن می نامد.نخستین جشن که در روز نخست دی ماه (اورمزد یا هرمزد) یعنی نخستین روز پس از جشن یلدا برگزار می شود، دی دادار جشن یا «جشن خرم روز» یا خور روز (روز خورشید)، یا نود روز (۹۰ روز تا نوروز) نام دارد.روز هشتم از دی ماه یا روز «دی به آذر»، اولین جشن دیگان برگزار می شود که ابوریحان بیرونی در کتاب قانون مسعودی از این جشن با عنوان «عید دی الاول» نام برده است و کوشیار از آن با نام «دی جشن» نام برده است.روز پانزدهم از دی ماه یا روز «دی به مهر» جشن دیگان دوم (/دیبگان/بتیکان) برگزار می شود.در روز بیست و سوم از دی ماه یا روز «دی به دین»، سومین جشن دیگان برگزار می شود.در بندهشن گل های بادرنگ و کاردک و شنبلید به ترتیب ویژه روزهای «دی به آذر» و «دی به مهر» و «دی به دین» معرفی شده اند.
wiki: دی
دی (روز). دی در گاه شماری ایران باستان غیر از روز اول هر ماه که هرمزد روز نامیده می شود سه روز دیگر به نام اهورامزدا است که به صورت دی آمده و برای باز شناختن هر یک از این سه روز به نام روز بعد الحاق شده و دی به آذر (روز هشتم)، دی به مهر (روز پانزدهم) و دی به دین (روز بیست و سوم) گفته می شود. دی یکی از نام های اهورامزدا است در اوستا به صورت دَثوش یا دَدوش یا دَذوه صفت و به معنی آفریننده است.
گاه شماری ایران باستان
جشن های ایران باستان
گاه شماری ایران باستان
جشن های ایران باستان
wiki: دی (روز)
دی (زبان برنامه نویسی). زبان برنامه نویسی D، یک زبان شی گرا، امری و چندالگویی سیستمی است که توسط Walter Bright از Digital Mars طراحی و در سال ۲۰۰۱ منتشر شد. Bright توسط Andrei Alexandrescu در سال ۲۰۰۶ به تلاش توسعه و طراحی پیوست. با اینکه D مهندسی دوباره ای از سی پلاس پلاس است، کاملاً یک زبان جدا محسوب می شود؛ زیرا بسیاری از ویژگی های هسته سی پلاس پلاس را نگه داشته و بسیاری را دور ریخته است. در طراحی زبان دی همچنین از زبان هایی مانند پایتون، روبی، سی شارپ، ایفل و جاوا نیز الهام گرفته شده است. هدف طراحی زبان D ترکیب کارایی و امنیت زبان های کامپایلری، با قدرت زبان های پویای مدرن است. کد یک برنامه در زبان D شبیه به زبان سی پلاس پلاس است، اما کوتاه تر می باشد.
۱. چند الگویی۱٫۱ امری: زبان D یک زبان امری مشابه C است. توابع، داده ها، دستورها، اعلان ها و عبارات کاملاً مانند زبان C عمل می کنند. از تفاوت های مهم زبان D با زبان C در امری بودن، می توان به حلقه foreach اشاره کرد که امکان حرکت کردن روی یک collection را به ما می دهد. همچنین، زبان D دارای توابع تو در تو است که داخل یکدیگر تعریف می شوند.۱٫۲ شی گرایی: زبان D بر پایه سلسله مراتب وراثت تکی بنا شده است و از وراثت چندگانه پشتیبانی نمی کند.۱٫۳ Meta Programming۱٫۴ تابعی: زبان D از بسیاری ویژگی های برنامه نویسی تابعی پشتیبانی می کند؛ مانند ثابت توابع، اشیای بازگشتی-تغییرناپذیر و همچنین توابع با اولویت بالا۱٫۵ موازی: مثلاً در یک حلقهٔ for همه دفعات تکرار حلقه همزمان اجرا می شوند .
import std.stdio : writeln;import std.range : iota;import std.parallelism : parallel;void main(){ foreach (i; iota(10).parallel) { // The body of the foreach loop is executed in parallel for each i writeln("processing ", i); }}۱٫۶ همروندی
import std.stdio, std.concurrency;void foo(){ bool cont = true; while (cont) { receive( // delegates are used to match the message type (int msg) => writeln("int received: ", msg), (Tid sender) { cont = false; sender.send(-1); }, (Variant v) => writeln("huh?") // Variant matches any type ); }}void main(){ auto tid = spawn(&foo); // spawn a new thread running foo() foreach (i; 0 .. 10) tid.send(i); // send some integers tid.send(1.0f); // send a float tid.send("hello"); // send a string tid.send(thisTid); // send a struct (Tid) receive((int x) => writeln("Main thread received message: ", x));}۲. مدیریت حافظه: برای این کار هم می توان از توابع new و delete استفاده کرد و هم از malloc و free به همان شکل زبان C به صورت مستقیم؛۳. SafeD: به زیر مجموعه ای از زبان D گفته می شود که از نظر مدیریت حافظه قابل اطمینان است. (هیچ چیز در حافظه نوشته نمی شود مگر اینکه برای آن حافظه فضایی گرفته شده باشد و هیچ چیز نوشته نمی شود اگر آن حافظه بازیابی شده باشد)
۱. چند الگویی۱٫۱ امری: زبان D یک زبان امری مشابه C است. توابع، داده ها، دستورها، اعلان ها و عبارات کاملاً مانند زبان C عمل می کنند. از تفاوت های مهم زبان D با زبان C در امری بودن، می توان به حلقه foreach اشاره کرد که امکان حرکت کردن روی یک collection را به ما می دهد. همچنین، زبان D دارای توابع تو در تو است که داخل یکدیگر تعریف می شوند.۱٫۲ شی گرایی: زبان D بر پایه سلسله مراتب وراثت تکی بنا شده است و از وراثت چندگانه پشتیبانی نمی کند.۱٫۳ Meta Programming۱٫۴ تابعی: زبان D از بسیاری ویژگی های برنامه نویسی تابعی پشتیبانی می کند؛ مانند ثابت توابع، اشیای بازگشتی-تغییرناپذیر و همچنین توابع با اولویت بالا۱٫۵ موازی: مثلاً در یک حلقهٔ for همه دفعات تکرار حلقه همزمان اجرا می شوند .
import std.stdio : writeln;import std.range : iota;import std.parallelism : parallel;void main(){ foreach (i; iota(10).parallel) { // The body of the foreach loop is executed in parallel for each i writeln("processing ", i); }}۱٫۶ همروندی
import std.stdio, std.concurrency;void foo(){ bool cont = true; while (cont) { receive( // delegates are used to match the message type (int msg) => writeln("int received: ", msg), (Tid sender) { cont = false; sender.send(-1); }, (Variant v) => writeln("huh?") // Variant matches any type ); }}void main(){ auto tid = spawn(&foo); // spawn a new thread running foo() foreach (i; 0 .. 10) tid.send(i); // send some integers tid.send(1.0f); // send a float tid.send("hello"); // send a string tid.send(thisTid); // send a struct (Tid) receive((int x) => writeln("Main thread received message: ", x));}۲. مدیریت حافظه: برای این کار هم می توان از توابع new و delete استفاده کرد و هم از malloc و free به همان شکل زبان C به صورت مستقیم؛۳. SafeD: به زیر مجموعه ای از زبان D گفته می شود که از نظر مدیریت حافظه قابل اطمینان است. (هیچ چیز در حافظه نوشته نمی شود مگر اینکه برای آن حافظه فضایی گرفته شده باشد و هیچ چیز نوشته نمی شود اگر آن حافظه بازیابی شده باشد)
wiki: دی (زبان برنامه نویسی)
دی (فیلم). دی (به هندی: D) فیلمی محصول سال ۲۰۰۵ و به کارگردانی ویشرام ساوانات است. در این فیلم بازیگرانی همچون راندیپ هودا، چانکی پاندی، رخسار رحمان، ایشا کوپیکار، یاشپال شارما، سوشانت سینگ، ذاکر حسین، راجپال یاداو ایفای نقش کرده اند.
۳ ژوئن ۲۰۰۵ (۲۰۰۵-06-۰۳)
۳ ژوئن ۲۰۰۵ (۲۰۰۵-06-۰۳)
wiki: دی (فیلم)
دانشنامه آزاد فارسی
دِی
به معنی دادار و آفریدگار، در آیین زردشتی یکی از صفات اَهورامزدا. همچنین در تقویم زردشتی روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست وسوم هر ماه دِی نامیده می شود (← تقویم_اوستایی)؛ اما برای نشان دادن تفاوت این سه روز، هرکدام را با نام روز بعد می آورند: دی به آذر روز؛ دی به مِهر روز؛ دی به دین روز. به این ترتیب ، ماه به چهار بخش می شود که می توان آن را با تقویم سامی مقایسه کرد. در اَوستا، ستایش دادار و ستایش سی روز ماه و سی روزۀ بزرگ و کوچک، دی های سه گانۀ ماه ستوده شده اند.
به معنی دادار و آفریدگار، در آیین زردشتی یکی از صفات اَهورامزدا. همچنین در تقویم زردشتی روزهای هشتم ، پانزدهم و بیست وسوم هر ماه دِی نامیده می شود (← تقویم_اوستایی)؛ اما برای نشان دادن تفاوت این سه روز، هرکدام را با نام روز بعد می آورند: دی به آذر روز؛ دی به مِهر روز؛ دی به دین روز. به این ترتیب ، ماه به چهار بخش می شود که می توان آن را با تقویم سامی مقایسه کرد. در اَوستا، ستایش دادار و ستایش سی روز ماه و سی روزۀ بزرگ و کوچک، دی های سه گانۀ ماه ستوده شده اند.
wikijoo: دی
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] دی (ماه). دی دهمین ماه از سال خورشیدی (شمسی) است که در تقویم کنونی ایران ۳۰ روز دارد.
wikishia: دی_(ماه)
واژه نامه بختیاریکا
باز؛ از نو
دود
دید
دیگر
زود باش؛ عجله کن
دود
دید
دیگر
زود باش؛ عجله کن
پیشنهاد کاربران
دی *دا*در زبان لری به مادر می گویند
دی نام فرشته ماه دی است
دی نام فرشته ماه دی است
دی=دیو دیوا دیوان فرشته الهه
دیروز=الهه روز
امروز=مادر روز
فردا= فر مادر
دیروز=الهه روز
امروز=مادر روز
فردا= فر مادر
دی در زبان اچمی و رویدر میشو مادر
دیچ
[دِی] به معنی مادر است.
دی. ( زبان مازنی ) ، دود. " تش دی . " دود آتش.
بانک دی، از روی بیت شعری از خیام گرفته شد. از دی که گذشت هیچ ازو یاد مکن. و همچنین در انگلیسی به معنای روز است که به لحاظ بار معنایی به روز بودن و تبلیغات خودزایی واژه، انتخابی دوگانه است. روزت را دریاب، بیست و چهارساعت، این روز از آن توست به قدر کفایت فرصت هست تا روزی بزرگ شود. لوگوی این بانک که خط شکسته دی است و نیز نماد بینهایت را تداعی می کند برداشت ما، من و دوستم، است.
دیروز ، روز قبل
در اوستا " دتشو " detesho به معنای خالق ، آفریننده .
دی یعنی خدامستندبه دانشنامه مزدیسنی . dioایتالیایی وdieuفرانسه یعنی خدایا آفریدگار
دیdey یعنی خدامستندبه دانشنامه مزدیسنی همریشه باdaaدرلری شمالی وباdeyدرلری جنوبی ممسنی وهمریشه بهdiدرکرمانجی خراسان یعنی مادر، واژه دا باواژه زاzaaهمریشه می باشد ودر واقع دا یعنی آفریدن درپارسی باستان ، مخرج d و zیکی می باشدبنابراین
dioایتالیایی dieuفرانسه، diaایرلندی، zotدرآلبانی، zeuرومانی، diuکرسی، deuکاتالان، diosاسپانیایی، deus پرتغالی وگالیسی، diaدراسکاتلندی گالیک، dieveلیتوانی ، dievsلتونی، divفارسی وdeviyanدر زبان سینهالی سریلانکا وzeusیونانی ازهمین ریشه بنظرمی رسند. تغییرات تلفظی بدلیل ابدال حروف به یکدیگربوده و واژگان دایی ودادا ودده هم ازهمین ریشه بنظرمیرسند.
dioایتالیایی dieuفرانسه، diaایرلندی، zotدرآلبانی، zeuرومانی، diuکرسی، deuکاتالان، diosاسپانیایی، deus پرتغالی وگالیسی، diaدراسکاتلندی گالیک، dieveلیتوانی ، dievsلتونی، divفارسی وdeviyanدر زبان سینهالی سریلانکا وzeusیونانی ازهمین ریشه بنظرمی رسند. تغییرات تلفظی بدلیل ابدال حروف به یکدیگربوده و واژگان دایی ودادا ودده هم ازهمین ریشه بنظرمیرسند.
دِی و دِیی در گویش شهرستان بهاباد به معنای دایی نیز بکار می رود. مثال:
دی مُمُّد:دایی محمد.
حاج دِیی: حاج دایی.
دی مُمُّد:دایی محمد.
حاج دِیی: حاج دایی.
دی با تلفلظ di : در گویش بختیاری علاوه بر معنی گفته شده معنای دود هم می دهد
دِی = مادر ( لری )
دِی = آفریننده ( اوستا )
دِی = ماه اول زمستان
شب یلدا = شب دادا ( لری ) به مَنای شب مادر بزرگ
زمستان = ننه سرما ( آمیانه و باستانی )
دنیا = دِینا، داینا، دُینا ( لری ) ( دنیا هم آفرینندگی دارد ) ، مادر طبیعت
مَنای دِی در واژه های بالا نزدیک به هم است.
دِی = آفریننده ( اوستا )
دِی = ماه اول زمستان
شب یلدا = شب دادا ( لری ) به مَنای شب مادر بزرگ
زمستان = ننه سرما ( آمیانه و باستانی )
دنیا = دِینا، داینا، دُینا ( لری ) ( دنیا هم آفرینندگی دارد ) ، مادر طبیعت
مَنای دِی در واژه های بالا نزدیک به هم است.
در زبان لری دی ( di ) ریشه دیدن و دود است.
دی تفنگ : روزنه دید تفنگ.
دی تفنگ : روزنه دید تفنگ.
کلمات دیگر: