سکه

عملة معدنیة , مال , وکزة

نام قومی مختلط که عنصر آریایی در آن غالب بود. این قوم در زمان هخامنشیان و پیش از آنان در پیرامون ایران میزیسته اند. قوم سکا در ازمنه تاریخی از دوران آسیای وسطی یعنی از ترکستان چین تا دریای آرال و خود ایران و ازاین نواحی با فاصله هایی تا رود دن و از این رود تا رود عظیم دانوب منتشر بودند . در بخشهای مختلف این صفحات وسیع و دشتهای پهناور نام آنها تغییر میکرد. سکاهایی که از طرف آسیای وسطی با ایران سر و کار داشتند جغرافیون قدیم آنانرا ساک یا ساس نامیده اند و داریوش سکه مینامید. مردمانی که در اروپای شرقی سکنی داشتند در کتب هرودتس موسوم به ا سکیت (اسکوت ) میباشند و [[ سیت ]] فرانسوی شده همین اسم است . یونانیان این اسم را از این جهت باین مردمان داده بودند که [[اسکوت ]] در زبان یونانی بمعنی پیاله است و افراد این مردم همیشه پیاله ای با خود داشتند. تصور میرود که افراد این قوم خود را همان (( سکه ) ) مینامیدند. هرودتس راجع به سکاهای اروپایی گوید که آنها خودرا (( سکلت ) ) میگفتند ( داریوش اینها را هم (( سکه ) ) نامیده ). راجع به سکاها کسانی مانند بقراط ارسطو استرابونو بطلمیوس اطلاعاتی داده اند ولی اطلاعاتی که هرودتس داده مبسوطتر است . در اوایل قر.۷ ق م.سکاها از جبال قفقاز عبور کردند و در آذربایجان و شمال ایران بتاخت وتاز و تاراج مشغول شدند. هووخشتره پادشاه ماد که برای فتح آشور پیش میرفت ناگهان خبر تاخت و تاز را شنید و دید چاره ای ندارد جز اینکه محاصره نینوا را ترک کرده بحفظ کشور خود بپردازد. این بود که با سپاه خود قصد دشمن کرد. در نزدیکی دریاچه ارومیه با سکاها مصاف داد و شکست خورد و مجبور گردید شرایط سنگین آنان را بپذیرد. سکاییان پس از فتح دانستند جنگ با ماد ناتوان و خود مادایهای غالب مغلوب سکاها شده بودند. ازین جهت و نیز بسبب اینکه در آشور غنایم کافی نیافته بود ند بنای تاخت و تاز را در همه صفحات شمال غربی ایران آشور وان کاپادوکیه گذاشته و کشوری را بعد از دیگری غارت و خراب کرده پیش رفتند تا بسواحل دریای مغرب ( مدیترانه ) رسیدند. در این نواحی هرچه می یافتند غارت و آبادیها را ویران و مردم را نابود میکردند . فقط مردمانی سالم ماندند که بقلعه ها پناه بردند. پادشاه مصر پسامتیک ( فسمتیخ ) که فاتحانه وارد شام شده بود همینکه خبر تاخت و تاز سکاها را شنید بعجله عقب نشست و بعد هدایایی برای سردار سکاها فرستاده او را از دخول بمصر منصوب کرد. حرکت سکاها بطرف نجد ایران معلوم نیست چه جهت داشته . هرودتس گوید آنان کیمریها را تعقیب کرده باسثیای غربی در آمدند . بعضی تصور می کنند که آشور چون بعضی تصور میکنند که آشور چون دید که که از طرف کیمریها و مادیها عرصه بر او تنگ شده سکاها را بکمک طلبید ولی باید حقیقت امر چنین باشد آمدن سکاها باسیای غربی دنباله همان نهضت آریایی بوده که از قرون پیش شروع شده بود و آریاییان بمعنی اعم - گروه گروه دسته دسته بنجد ایران و آسیای غربی وارد میشدند. باری تاخت تاز درماد و آسیای صغیر سالها طول کشید از تورات بخوبی معلوم میشود که چه رعبی از سکاهاتاخت و تاز و کشتار و غارت آنها در دلهای مردم آن روز افتاده بود . تاخت و تاز آنان بقول هرودتس ۲۸ سال طول کشید.در این مدت سکاها از ملل باج میگرفتند و با وجود این آنها را می چاپیدند.عاقبت هوخشتره پادشاه یا سردار آنها را موسوم به (( مادی ییس ) ) که پسر (( بارتاتو ) ) بود با تمام پسران سپاه سکایی مهمان کرده همه را در حال مستی بکشت . پس از این کار پادشاه ماد با سکاها جنگید و چون آنها بی سر و سالار مانده بودند شکست خورده از ماد خارج شدند. کوروش بزرگ پس از تسخیر بابل در شمال و مشرق ایران به سکاها پرداخته و بعض اقوام سکایی را مطیع کرد و بعضی کشته شدن کوروش را در جنگ با سکاها میدانند. داریوش بزرگ پس از تسخیر بابل درصدد بر آمد سکاها را مجازات کند. این است قول داریوش ( بیستون ستون ۵ بند ۴ ):(( داریوش شاه میگوید: بالشکرم بملکت سکاها رفتم .در سکائیه و...دجله .. از دریا...در کشتیها گذشتم به سکاها رسیدم و قسمتی را دستگیر کردم . آنانرا را مقید نزد من آوردند و کشتم ... (( سکون خا ) ) نامی را دستگیر کردم ... بکس دیگر چنانکه اراده من بود ریاست دادم . بعد آن ایالت از آن من گردید. ) ) بقول هرودتس سکاها ارباب انواع ذیل را می پرستیدند : ۱ - تابیت تی ( یکی از آلهه یونانی که در یونان ویراهستیا- رب النوع اجاق خانواده - مینامیدند ). ۲ - پاپای خدای آسمان .۳ - آپی خدای زمین و او را زن خدای آسمان میدانستند. ۴ - هی تسر خدای آفتاب .۵ - آرهیم پاسا خدای وجاهت ( آفرودیت یونانیان ). ۶ - تاهیس ماساد خدای دریاها . سکه ها عادت ندارند معبد یا هیکل آلهه را بسازند باستثنای معبد و هیکل ارس (رب النوع جنگ ). هراکلس هم در نزد آنها مورد پرستش بود. سکاها برای این آلهه قربانی میکنند و حیوانات قربانی را از میان حیوانات اهلی و اسبان انتخاب مینمایند ولی برای [[ آرس ]] قربانی انسان نیز جایز است . بدین ترتیب که از هر صد تن اسیر یکی را میکشند و خون او را با شمشیری که علامت این خداست میریزند. قربان کردن خوک جایز نیست و اساساخوک نگاه نمیدارند. عادات آنها ازین قراراست :سکایی خون اولین دشمنی را که میکشد می آشامد و سرهای کشتگان را برای پادشاه میبرد. زیرا قاعده بر این جاری شده که تا سر دشمن را نیاورد سهمی از غنایم بوی نمیدهند . پوست مقتولان را میکنند. و بعد آنرا مانند دستمال استعمال میکنند. بعضی ازین پوستها را لباس میسازند. از سر دشمن - که بسیار مبغوض بود ه - کاسه ای درست میکنند .سکاهای متمول این کاسه هارا بطلا میگیرند و چون مهمانی بسرای آنها آید همه این کاسه ها را بدو نشان داده گویند هریک از کاسه ها جمجمه کدام یک از اقربای آنهاست که جنگ کرده و مغلوب شده و هر قدر عده این کاسه ها زیادتر باشد افتخارشان بیشتر است . وقتی که پادشاه سکاها مریض شود سه تن از معروفترین فالگیران که فلان شخص قسم دروغ به آلهه خانه پادشاه یاد کرده زیرا عادت سکاها برین جاریست که در مواقع مهم بالهه خانه پادشاهی قسم یاد کنند. بر اثر این سخن آن شخص را گرفته محاکمه میکنند و فالگیران او را متهم میسازند. اگر متهم انکار کرد پادشاه از فالگیران دو برابر عده اولی دعوت میکند و هرگاه آنها هم متهم را مقصر دانستند سر او را بریده مالش را بفالگیران میدهند ولی اگر این فالگیران متهم را بی تقصیر دانستند فالگیران اول محکوم باعدام میگردند. هر گاه سکاها با کسی عهد و پیمانی بقید قسم ببندند چنین کنند: در کاسه ای گلی شراب ریزند بعد با چاقو یا آلت تیزی زخمی ببدن متعاهدین زده خون آنها را با شراب مخلوط کنند . پس از آن شمشیر و تیر و زوبین را در شراب گذارده مشغول دعا خوانی میشوند .چون این مراسم باخر رسیده از آن شراب متعاهدین و حضار عمده می آشامند سکاها مردمان فقیر و بی بضاعت اند و غالبا با خانواده های خود روی اسبها حرکت و از حشم گذاران میکنند.در تیر- اندازی ماهرند. زبان سکاها مختلف است زیرا سکاییان غربی با آخرین سکاییان غربی با آخرین سکاییان شرقی بتوسط مترجم سخن گویند .در زمان داریوش کشور سکاها (( ایالت پانزدهم ) ) را تشکیل میداد. اسکندر چون برود سیحون رسید بسبب نطق فرستاده سکاییان - که با اسکندر برخورد - با وجود منع سردارانش از رود مزبور گذشت و سکاها پس از قدری جنگ عقب نشستند و مقدونیان آنانرا دنبال کردند و چون خسته شدند بی نتیجه بازگشتند. بر اثر این جنگ اسکندر فهمید که جنگ درین بیابانهای بی پایان آسیای وسطی ثمری ندارد ولی مخاطراتش هویداست .بنابرین زود باسکاییان مصالحه گونه ای کرده باین سوی سیحون بازگشت و راه هند را پیش گرفت . اشک هفتم فرهاد دوم در زمانی که با آنتیوخوس میجنگید سکاها را بیاری خود طلبید ولی آنان وقتی رسیدند که وجودشان ثمری نبخشید بنابرین حقوق و جیره شان را مطالبه کردند . بانها جواب دادند که این همه راه را آمده اند و اگر در این جنگ نتیجه ای نداشتند فرهاد میتواند در جای دیگر از وجود آنها استفاده کند . پارتیان جوابی مقنع ندادند . سکاها از نخوت آنها آزرده خاطر گشتند و بحدود پارت تجاوز کردند تا بغارت پردازند. فرهاد بمقابله آنان شتافت و درین سفر دسته ای از سربازان یونانی را که باسارت گرفته بود با خود برد. اینان به سکاها پیوستند و بوسیله کشتاری که در قشون پارتی کردند و قتل خود فرهاد انتقامشان را از او کشیدند . چون اشک هشتم اردوان دوم جانشین فرهاد شد سکاها بفتح خود و قتل و غارت پارت اکتفا کرده بمرز و بومشان بازگشتند . در زمان پادشاه اخیر الذکر هونها به یوئه چیها فشار وارد آوردند و اینان بسبب از دست دادن مساکنشان در مغرب مغولستان مجبور شدند جلای وطن کنند و زمینهای تازه برای خود بیایند بنابرین بدو بخش شده قسمت بزرگتر بطرف جنوب غربی رفت و بنوبت خود بر سکاها فشار آورد . قوم اخیر هم مجبور شد اراضی تازه ای بدست آورده استقرار یابد. بنابریت نهضت مردمان سکایی هم شروع شد و سکایی و یوئه چی مخلوط با یکدیگر به پارت و باختر فشار آوردند. مخاطره بزرگ بود زیرا در صورت غلبه این مردمان نیمه وحشی تمدن آسیای غربی از میان میرفت ولی خوشبختانه ایران پارتی بعد از جنگهای متعدد موفق شد که جلو این سیل عظیم را بگیرد اما دولت یونانی باختر نتوانست سدی در مقابل آنان تشکیل دهد و از بیخ و بن جاروب شد . توضیح آنکه مردمان شمالی مزبور مقاومت باختریان را در هم شکسته بطرف جنوب راندند . سکاها در (( زرنگ ) ) برقرار شدند و ازین زمان زرنگ ( درنگیانا ) بنام سکاها به (( سکستان ) ) ( سیستان ) معروف گردیده . علاوه بر آن سکاها بطرف مشرق حرکت کرده کابل را بدست آوردند و سپس بطرف هند رانده قسمتهایی را از آن تسخیر کردند و دولتی بوجود آمد که در تاریخ بدولت (( هند و سکایی ) ) معروف است .
( اسم ) ۱ - آلتی که بدان پول فلزین را ضرب کنند . ۲ - پول فلزین که ضرب شده باشد جمع : سکک . ۳ - هر چیز خوب و با رونق . یا از سکه افتادن . ۱ - از رونق افتادن متاعی . ۲ - از دست دادن زیبایی خود . یا سکه بودن کاری ( امری ) . رونق داشتن کار . ۴ - میخ پول ( درم و دینار ) . ۵ - راه راست و هموار . ۶ - کوچه کوی . ۷ - آهنی که بدان زمین را شیار کنند گاو آهن . ۸ - رخساری که خط بر آورده باشد . یا سکه پاپ . علف ماه .
دهی است از دهستان باغبان بخش شیروان شهرستان قوچان و دارای ۸۵۷ تن سکنه است آب از قنات محصول غلات - انگور شغل زراعت .

(سُ کَّ ) [ ع . ] (اِ. ) کوچه ، کوی .
(س کَُ یا کِّ ) [ ع . سکة ] (اِ. ) ۱ - پول فلزین . ۲ - هر چیز خوب و با رونق . ،~یک پول کنایه از: بی آبرو شده ، مفتضح .

سکه. [ س ِک ْ ک َ ] ( ع اِ ) آهنی که بدان مهر بر درهم و دنانیر زنند و با لفظ خوردن و زدن و نشاندن مستعمل است. ( از اقرب الموارد ) ( آنندراج ). آهنی که نقش زر رایج را بر آن کنده باشند. ( برهان ). مهره درم و دینار و آن آهنی منقوش است که بدان درم و دینار را نقش کنند. ( آنندراج ) ( منتهی الارب ). آهن منقش است که بآن نقش برکنند و آن را میخ دیناری هم گویند. ( جهانگیری ). آهنی که بدان بر سیم و زر نقش کنند. ( غیاث ). میخ درم. ( زمخشری ). میخ درم و آهن ج ، سکک. ( مهذب الاسماء ). آلتی که بدان پول فلزین را ضرب کنند. ( فرهنگ فارسی معین ) : نخست... بر سکه درم ودینار و طراز جامه نام ما نویسند. ( تاریخ بیهقی ).
عاقبت هرکه سر فروخت بزر
سرنگون همچو سکه زخم خوران. || نقشی که بروی طلا و نقره و مس رائج باشد. ( برهان ) :
نبید تلخ چه میویزی و چه انگوری
سپید سیم چه با سکه و چه بی سکه.شاه انجم غلام او زیبد
سکه دین بنام او زیبد.خطبه و سکه بنام او برما دارد. ( ترجمه تاریخ یمینی ). سلطان از او التماس کرد که در ممالک خویش خطبه و سکه بنام او بکند. ( ترجمه تاریخ یمینی ). رجوع به پول شود.
سکه کشانی که بزرمرده اند
سکه این سیم بزر برده اند.گرچه در آن سکه سخن چون زر است
سکه زرّ من از آن بهتر است.هرچند بیک سکه برآیند ولیکن
پیداست بسی قیمت دینار ز درهم. || پول فلزین که ضرب شده باشد. ج ، سکک. ( فرهنگ فارسی معین ). || درهم و دینار به سکه رسیده. ( آنندراج ) ( منتهی الارب ). میخ پول. ( درم و دینار ). ( فرهنگ فارسی معین ) : خطاب و سکه به القاب و خطاب عالی آراسته گردد. ( سندبادنامه ).
ای در نظر تو جانفزایی
در سکه تو جهان گشایی.یافته در خطه صاحبدلی
سکه نامش رقم عادلی.رجوع به پول شود.
|| آنچه بدان سکه زنند :
وگر ز سکه طاعت بگشته است جانم
چو سکه باد نگونسار زیر زخم عذاب. || پول رائج :
شاهی که بدین سکه او بر گه آدم
خود نیست چنو از گه او تا گه آدم.بی نمک مدح تو ذوق ندارد سخن

۱. قطعه ای فلزی و بهادار که بر روی آن نام کشور یا پادشاه ضرب کننده نوشته شده است.
۲. [قدیمی] راه ر است و هموار.
۳. [قدیمی] کوچۀ راست.
۴. [قدیمی] راستۀ درختان.
۵. [قدیمی] آهنی که با آن زمین را شیار می کنند، گاوآهن.

/seke/ یک سوم - یک چهارم را نیز گویند & سکه و پول ضرب شده - به صورت کنایی به فردی که زندگیش رونق گرفته گویند: کارت سکه شده

( سکِه ) حیا؛ شرم