عرض خاص

[ویکی فقه] عرض خاص، یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای کلّی مختص یک موضوع و خارج از ماهیت آن موضوع است.
مفاهیم کلی که در تعریف اشیا به کار می روند (کلیات خمس) در تقسیم اول بر دو قسم است: کلی ذاتی و کلی عرضی. کلی ذاتی بر سه قسم است: نوع، جنس و فصل. کلی عرضی نیز بر دو قسم است: عرض خاص و عرض عام. مجموع کلیات ذاتی و عرضی را «کلیات خمس» می نامند.
عرض خاص
«عرض خاص»، آن کلّیِ عَرَضی است که به نوعی خاص اختصاص دارد و به عبارت دیگر، محمولی کلی است که خارج از ذات و ماهیت موضوع است و فقط بر موضوع خود عارض می شود. عرض عام به ماهیت و نوع معیّنی اختصاص ندارد و مشترک میان چند نوع است؛ مثل ماشی که نسبت به انسان، عرض عام است و بر سایر حیوانات نیز عارض می شود.
انواع عرض خاص
عرض خاص، اعم از این است که مساوی موضوع خود باشد (مانند ضاحک نسبت به انسان) و یا مختص بعض مصادیق موضوع خود باشد (مانند خطیب، شاعر و مجتهد که بر بعض افراد انسان عارض می شوند) و نیز اعم از این است که خاصه نوع حقیقی باشد (مانند مثال های گذشته) و یا خاصه جنس متوسط باشد (مانند متحیّز که خاصه جسم است) و یا خاصه جنس الاجناس باشد (مانند «موجودِ در غیر موضوع» که خاصه جوهر است). عرض خاص همانند فصل باعث تمیّز معروضِ خود از سایر امور می شود با این تفاوت که فصل، ممیّز ماهیت است و عرض خاص، ممیّز افراد یک ماهیت از افراد ماهیات دیگری است که با آن در جنس شریک است و با «ایُّ شئٍ هو فی عَرَضه» از آن سؤال می شود.
نسبی بودن
...