سرخس

سرخس

۱- بخشی از شهرستان مشهد (خراسان استان نهم ) واقع در مشرق شهرستان و کنارمرز ایران و شوروی و آن محدود است از مشرق یرودخانه هریرود از شمال به بخش کلات و از جنوب به بخش جنت آباد . موقع آن در دهستانهای کندکلی و نوروز آباد جلگه و در دهستانهای مزدوران و شوریچه کوهستانی است. آب آشامیدنی قریه هایی که از آس تپه تا پل خاتون در مغرب هریرود واقع اند در سه ماه تابستان از آب چاه میباشند . این بخش از ۴ دهستان و ۴۷ آبادی تشکیل شده که جمعا دارای ۳۵۴۸۳ تن سکنه است . آب مزروعی قسمتهای جلگه از رودخانه هریرود تامین میشود . محصول عمده غلات کنجد زیره انواع میوه شغل اهالی زراعت و گله داری است . ۲ - قصبه سرخس مرکز بخش در ملتقای کشف رود به هریرود ( تجن ) در روی خط مرزی مقابل سرخس شوروی واقع است جلگه گرمسیر سکنه ۶۸٠۸ تن . دارای قنات رودخانه محصول غلات شغل اهالی زراعت گله داری کسب قالیچه بافی و کرباس بافی است . سرخس از شهرهای بسیار قدیم ایران است که بواسطه موقع جغرافیایی از لحاظ سیاسی طبیعی و اقتصادی قابل اهمیت است و در تاریخ ( قبل از اسلام و بعد از اسلام ) مراحل بیشماری را پیموده است . در سرخس زمانی مدارس بسیار برای تدریس علوم مختلف دایر بوده و مدرسانی از قبیل سعدالدین تفتازانی در آن تدریس میکردند . فعلا در سرخس دو بنای تاریخی است : یکی بنام (( رباط شرف ) ) که بانی آن شرف الدین ابو طاهر سعد ابن علی بن عیسی القمی ملقب بوجیه الملک وزیر سلطان سنجر سلجوقی است . دیگر مقبره شیخ لقمان سرخسی که در آنجا بنام بابالقمان معروف است . این آرامگاه سابقا منضماتی داشته مانند مدرسه لنگر و خانقاه درویشان ولی امروزه غیر ار بنای تاریخی مقبره که آن هم در حال خرابی است بناهای دیگر بکلی خراب شده است .
( اسم ) گیاهی است از رده نهانزادان آوندی که سر دسته گروهی از آنها به نام سرخس ها می باشد . این گیاه دارای ساقه های زیر زمینی است که از فواصل مختلف آن برگهای هوایی خارج میشوند . انواع مختلف این گیاه متعلق به نواحی معتدل و گرم میباشد و در منطق حاره به صورت درخت در می آید . اکثر انواع آن در طب مورد استفاده است بطازس دیشار جماز . یا سرخس آبی . گونه ای سرخس که برگهایش دارای چهار برگچه کوچک و هاگهای آن در تکمه هایی به نام اسپور و کارپ قرار گرفته اند این گیاه مصرف دارویی ندارد قریطه القریطه . یا سرخس شوکی . سرخس تیغی . یا سرخس تیغی . گونه ای سرخس که جزو گروه بس پایک میباشد . یا سرخس ماده . این گیاه برگدارش فاقد هاگینه میباشد . در تداوی این سرخس نیز مانند سرخس نر به کار میرود ولی تاثیرش کمتر است سرخس مونث سرخس اثنی خنشار . یا سرخس مذکر . سرخس نر . یا سرخس معمولی سرخس . یا سرخس نر . گونه ای سرخس که دارای برگهای بزرگ است و دوبار بریدگی دارد این گیاه جزو سرخسهای علفی است و در شمال ایران فراوان است ساقه زیر زمینی آن جهت مداوای کرم کدو به کار میرود . ارتفاع برگ هوایی این گیاه معمولا ۵ / . متر است ولی گاهی ممکن است تا ارتفاع ۱ / ۴ متر نیز برسد . در پشت برگ گیاه در دو ردیف مجموعه هاگدان ها محصور در پرده نازکی به نام اندوزی وجود دارد . در شیرابه ای که در ساقه زیر زمینی این گیاه جریان دارد مواد مختلف یافت می شود . در تمام نواحی شمالی ایران می روید کیل دارو شرده .
نام دارویی است که آنرا گیل دارو گویند .

(سَ رَ ) (اِ. ) گیاهی است از ردة نهان - زادان آوندی که سردستة گروهی از آن ها به نام گروه سرخس ها می باشد. این گیاه دارای ساقه های زیرزمینی است که از فواصل مختلف آن برگ های هوایی خارج می شوند.

سرخس. [ س َ رَ ] ( اِ ) نام دارویی است که آن را گیل دارو گویند و آن چوبکی باشد سیاه رنگ ، بر کنار دریای خزر که دریای گیلان باشد یابند و آن دو قسم است : نر و ماده. بجهت دفع کدودانه و امراض دیگر مفید است. ( برهان ) ( آنندراج ). سرخس ها در منطقه معتدله بصورت گیاهان بی ساقه اند یعنی برگهای آن از خاک بیرون می آید و ساقه زیرینی دارند که در اصطلاح گیاه شناسی ریزم نامیده میشود، ولی در مناطق گرم بشکل درختان بلند و شبیه به نخل ها میباشند. رجوع به گیاه شناسی گل گلاب صص 161 - 170 شود. گیل دارو. ( قانون ابن سینا چ تهران ص 216 ) ( ذخیره خوارزمشاهی ).
انواع آن : سرخس ماده که ممکن است مانند سرخس نر بکار رود ولی تأثیرش بسیار کمتر است. سرخس مذکر یا سرخس نر دارای برگهای بزرگ و دو بریدگی دارد، ساقه زیرین آن بر ضد کرم کدو بکار میرود زیرا که در لوله های شیرابه آن مواد مختلف یافت میشود. ( ازگیاه شناسی گل گلاب ص 169 ). رجوع به درمان شناسی ص 402 و داروسازی جنیدی ص 178 و تحفه حکیم مؤمن شود.

---

سرخس. [ س َ رَ ] ( اِخ ) قصبه مرکز بخش سرخس شهرستان مشهد. دارای 5000 تن سکنه است. آب آن از قنات و رودخانه. محصول آن غلات و بنشن است. از ادارات دولتی بخشداری ، شهرداری ، کلانتری ، کلانتر مرز و اداره املاک دارد. مجموع نفوس آن 35483 تن است. آب مزروعی قسمتهای جلگه از رودخانه هریرود تأمین و بعضی سالها که آب هریرود خشک و قابل استفاده نمیباشد در قسمتهای کوهستانی از چشمه سار و قنوات استفاده میشود. محصول عمده بخش غلات به حد وفور، کنجد، زیره ،میوه جات است. گوسفندان آنها قره گل هستند که پوست آنها گران قیمت است. ( از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9 ).

---

سرخس. [ س َ رَ ] ( اِخ ) نام یکی از بخشهای شهرستان مشهد است که در خاور شهرستان و کنار مرز ایران و شوروی واقع است. ( از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9 ). شهری است [ به خراسان ] بر راه و اندر میان بیابان نهاده و ایشان را یکی خشک رود است که اندر میان بازار میگذرد و بوقت انجیر اندر او آب رود و بس و جایی با کشت و برز بسیار است. و مردمانی قوی ترکیب اند و جنگی وخواسته ایشان شتر است. ( حدود العالم ) :
پوپک دیدم بحوالی سرخس
بانگک بربرده به ابر اندرا
چادرکی دیدم رنگین بر او
رنگ بسی گونه بر آن چادرا.دگر سو سرخس و بیابان به پیش

گیاهی با برگ های درشت و بریدگی بسیار و ساقۀ زیرزمینی که بیش از ۶۰۰۰ نوع از آن وجود دارد و برخی از انواع آن تزئینی است.

/sarKhos/ نوعی شیرینی محلی خانگی & فنی در کشتی