کلمه جو
صفحه اصلی

اوروک

دانشنامه عمومی

اوروک (به سومری: اونوگ، در انجیل: اِرِخ، یونانی: اورخویه، در عربی: ورکة یا أورک) از شهرهای باستانی سومر و بعداً بابل در منطقه میانرودان (جنوب عراق امروزی) بود.
اوروک در ۲۵۰ کیلومتری جنوب بغداد بر روی یکی از قدیمی ترین شاخه های فرات در عراق واقع شده است. در کتاب مقدس به نام ارچ (وارکا) (و همچنین در تورات به نام اَرَک نام برده شده است) خوانده می شود که اولین شهر عمده سومر است. یکی از بزرگ ترین زیستگاه های مورد توجه سومری ها و نیز از مهم ترین مراکز مذهبی بین النهرین به حساب می آید. این شهر به طور مستمر از ۵۰۰۰ سال ق. م تا ۵۰۰ سال بعد از آن آباد و پرجمعیت بوده است.
آنچنان که در نوشته های خط میخی آمده گیل گمش، پادشاه اولین سلسله حاکمان این شهر و دلاور معروف حماسه های آن، گرداگرد اوروک دیوارهایی در ۴۷۰۰ سال پیش ساخته است و خداوند اینّا (خانه ان)به طور گروهی در آنجا پرستش می شد. وقف شده برای خداوند ایننا یا ایشتر (خدای عشق، تولید مثل و جنگ)، که با الهه ونوس برابری می کند. او در یونان و روم تحت نام آفرودیت یا ونوس پرستش می شد.
اوروک از دو جهت اهمیت داشت: مذهب و علم. که این از طریق هزاران لوح گلی برجسته تأیید می شود که به نخستین نوشته ها در ۵۰۰۰ سال قبل بر می گردد.

دانشنامه آزاد فارسی

اوروک (Uruk)
از کهن ترین دولت ـ شهرهای سومری. نام آن در تورات اِرِخ یا اِرِک ضبط شده است. ویرانه های اوروک با نام تَلِ وارکا در کنار رود فرات، در ۶۵ کیلومتری شمال غرب اور، در جنوب کشور عراق قراردارد. قدمت شهر اوروک به حدود ۳۵۰۰پ م می رسد و دورۀ فرهنگی اوروک یا دوران آغاز نگارش و کتابت در خاورمیانه با کاوش های اوروک شناخته و معرفی شد. باستان شناسان آلمانی کاوش های اوروک را از ۱۹۲۸ آغاز کردند. در دورۀ فرهنگی اوروک، وسعت شهر به ۲۰۰ جریب می رسید. همزمان با شهر کیش، سلسلۀ اول در شهر اوروک تأسیس شد که از حدود ۲۷۵۰پ م قدرت را در دست داشت. از فهرست شاهان سلسلۀ اول شهر اوروک اطلاعات دقیقی در دست نیست؛ تنها می دانیم که مَس کی اَگ گَ شَر اولین شاه آن سلسله بود و سپس گیلگَمِش در حدود ۲۷۰۰پ م به قدرت رسید. گیلگمش پادشاه نیمه تاریخی ـ نیمه افسانه ای اوروک است که نامش در ادبیات سومری جاویدان شد. گیلگمش با اَگ گَ، شاه سلسلۀ کیش، جنگید و استقلال اوروک را نگه داشت. اوروک از شهرهای مقدس سومر و شهرآنو خدای خدایان و خدای آسمان بود. افزون بر معبد بزرگ آنو، معبد اینانا خدای عشق و جنگ (عِشتَر در فرهنگ اَکَد) و زیگورات اِاَننَ (خانۀ بهشت) در اوروک قرار داشتند. همچنین اورنَمو، شاه قدرتمند سلسلۀ سوم اور (۲۱۱۲ـ۲۰۹۵پ م)، زیگوراتی مشابه زیگورات اور برای خدای اینانا در اوروک ساخت. اِنمِرکار از شاهان معروف اوروک بود که برای ساخت معابد اوروک سفیرانی به سرزمین افسانه ای آراتا در شرق فلات ایران فرستاد. ساختار شهر عبارت بود از زیگورات ها، معابد خدایان، بازار، بخش مسکونی شهر، ارک شهر، کاخ های سلاطین و حصار شهر. خیابان اصلی شهر از دروازۀ اصلی شهر آغاز شده و پس از گذر از بازار به میدان شهر و زیگورات و محوطۀ مقدس می رسید. سارگون اکدی در حدود ۲۳۳۴پ م اوروک را ضمیمۀ پادشاهی اَکَد کرد. سلسلۀ سوم اور، که در حدود ۲۱۱۲پ م تأسیس شد، توانست قدرت پادشاهی اکد را درهم کوبد و عیلام را خراج گزار کند و اوروک را به قلمرو سومر بازگرداند. اوروک تا فروپاشی امپراتوری کلده به حیات خود ادامه داد و برای بار دوم به مدتی کوتاه در دوران اشکانیان تجدید حیات یافت و معابد خدایان بین النّهرینی باردیگر در آن جا برپاشد.


کلمات دیگر: