کلمه جو
صفحه اصلی

حیران علیشاه

دانشنامه عمومی

حیران علیشاه ( ۱۸۳۴ در ماهیدشت - ۱۵ اوت ۱۹۰۵ در کرمانشاه) با نام کامل سید محمد صالح صارم السلطنه (به کردی: سه ی ساڵێ مایشتی) از شاعران کرد سده سیزدهم و چهاردهم و از پیروان سلسلۀ نعمت الهی است. وی در سال ۱۲۵۳ قمری به دنیا آمد و در سال ۱۳۲۳ درگذشت. مقبره اش در شهر کرمانشاه است. اشعارش عاشقانه و عارفانه و شامل مثنوی به سبک گورانی و غزل است. اشعارش توسط خوانندگان بسیاری در موسیقی استفاده شده است. از جمله مشهورترین این آثار آلبوم حیرانی شهرام ناظریست.
ماهیدشتی، محمد صالح، حیران علیشاه. کنز العرفان، تصحیح و مقابله و مقدمه و شرح احوال شاعر به سعی و اهتمام محمدعلی سلطانی؛ خط فریبا مقصودی، ت‍ه‍ران: سُه‍ا، ۱۳۸۵.
سید صالح ماهیدشتی در سال ۱۸۳۴ (۱۲۵۰ هجری قمری) در ماهیدشت در کرمانشاه به دنیا آمد. پس از آنکه با آمدن معصوم علیشاه دکنی از هندوستان به ایران و کرمانشاه طریقت نعمت اللهی بار دیگر در ایران احیا شد، تعدادی از کردها نیز به این طریقت گرویدند. در این میان سید صالح ماهیدشتی نیز که از سادات حسنی بود، در سن جوانی به این طریقت وارد شد. غلامرضا کیوان سمیعی با اشاره به سفر وی به شیراز در اوایل جوانی برای دیدار و سرسپاردن به منورعلی شاه شیرازی، این سفر را مایۀ آشنایی وی با دیگر مشایخ نعمت الهی همچون محمدحسن عبدالعلیشاه و رحمت علیشاه دانسته است. منورعلیشاه سرسپاردن او را به عبدالعلیشاه واگذار می کند و سیدصالح به دنبال وی از شیراز به کاشان می رود و چندین بار به این شهر سفر کرده و آنقدر می ماند تا سرانجام موفق به اخذ اجازۀ دستگیری از او می شود. علینقی میرزا در مقدمه ای که بر دیوان سید صالح نگاشته، نوشته که وی در این سفر مدام این شعر را زمزمه می کرد:
سیدصالح دربارۀ این سفر و دست ارادت دادن به محمدحسن عبدالعلیشاه که اهل کاشان بوده گفته است:
سید صالح با نام طریقتی حیران علیشاه از کاشان به کرمانشاه بازمی گردد و در کنار مشایخی همچون سیداسماعیل اجاق (صادق علیشاه) و حاج سیدآقابزرگ در آن شهر یه استقلال به دستگیری از مریدان مشفول می شود. از جمله مریدان سرشناس سید صالح می توان به افرادی مانند ابوالقاسم لاهوتی، میرزا حسین خان فرهنگ زنگنه (ملقب به نظام الدیوان و متخلص به نظامی)، ناصری کرمانشاهانی، نواب احمد میرزا صارم، شاهزادۀ قاجار امیرمحترم دولتشاهی، محمدحسن خان صارم السلطنه امیرتومان، میرزا ابوالقاسم خان مستوفی صدیق السلطنه، سهیلی خوشنویس، مصطفی خان سهیلی وکیل دفتر خوشنویس، عزیزالله خان مطفرزنگنه، سعیدنظام، محمدخان سعیدنظام، میرزا فیض الله جان مستوفی (متخلص به وفا)، صارم همایون، مقرب الخاقان علی آقابیگ، و آقاسیدکریم اشاره کرد.


کلمات دیگر: