سلطان حسین بایقرا

سلطان حسین بایقرا (محرم ۸۴۲/می-جون ۱۴۳۸ در هرات - ۱۰ ذی الحجه ۹۱۱ ه‍. ق. /۴ می ۱۵۰۶ م. در روستای بابااِلهی در نزدیکی هرات) پسر امیر منصور پسر بایقرا پسر عمر شیخ پسر تیمور گورکانی معروف به «خاقان منصور» و معزالسلطنه و ابوالغازی آخرین سلطان بزرگ از امرای تیموری (فرمانروایی: ۷۵–۸۷۳ ه.ق. /۷۰–۱۴۶۹ م؛ و ۹۱۱–۸۷۵ ه.ق. /۱۵۰۶–۱۴۷۰ م) بود.
بدیع الزمان میرزا
مظفرحسین میرزا
شاه قریب میرزا
ابوالحسن میرزا
محمدمحسن میرزا
ابوتراب میرزا
محمدحسین میرزا
فریدون حسین میرزا
حیدر میرزا
محمدمعصوم میرزا
فرخ حسین میرزا
ابراهیم حسین میرزا
ابن حسین میرزا
محمدقاسم میرزا
سلطانم بیگم
آغ بیگم
کچک بیگم
بگا بیگم
آغا بیگم
فاطمه سلطان بیگم
نیژد سلطان بیگم
سعادت بخت بیگم
عایشه سلطان بیگم
مریم سلطان بیگم
منَوَر سلطان بیگم
سلطان حسین بایقرا در سال ۸۶۱ ه‍. ق که خراسان آشفته شده بود، در شهر مرو به پادشاهی نشست و در ذی حجهٔ ۸۶۲ ه‍. ق/۱۴۵۹ میلادی استرآباد را فتح کرد و در سال ۸۷۳ ه‍. ق. /۱۴۶۹ میلادی هرات را تسخیر نمود و در ۸۷۴ با میرزا یادگار محمد جنگید و در اواخر سال ۸۷۵ ه‍. ق. با میرزا سلطان محمود جنگید و تا سال ۹۰۲ه‍. ق در غایت دولت و اقبال حکومت کرد؛ و در سال ۹۱۱ ه‍. ق/۱۵۰۶ م درگذشت.
او پادشاهی ادب پرور و هنردوست بود و وزیر معروفش امیر علیشیر نوایی موجب شهرت دربار او و آبادانی پایتختش هرات شده بود. میر علی هروی از خوشنویسان مهم سده دهم مدتی در دربار وی بوده است.
اثری موسوم به مجالس العشاق و اشعاری به فارسی و ترکی دارد و تخلصش حسینی بوده است.

سلطان حسین بایِقرا (هرات ۸۴۲ـ همان جا ۹۱۱ق)
آخرین پادشاه بزرگ تیموریان هرات. فرزند منصور بن بایقرا بن عمر شیخ بن تیمور لنگ. نخست در دستگاه الغ بیک و تحت حمایت وی بود اما پس از آن که سطان ابوسعید (۸۵۵ ـ ۸۷۳ ق) به سلطنت رسید، وی به زندان افتاد اما دیری نپایید که از زندان گریخت و در استرآباد برای خود حکومتی ایجاد کرد و پس از چندی از مقابل سلطان ابوسعید به خوارزم فرار کرد. با کشته شدن ابوسعید به خراسان هجوم برد و شهر هرات را به آسانی تصرف کرد. از مهم ترین حوادث سیاسی زمان سلطان حسین، دوبار تصرف هرات توسط یادگار محمد، شاهزاده تیموری و دست نشاندۀ اوزون حسن بود که هربار سلطان حسین مجبور به تخلیه هرات گردید. سلطان حسین در ۸۷۷ ق با استفاده از نارضایتی مردم برضد یادگار محمد، هرات را تصرف کرد و مورد استقبال مردم قرار گرفت. سلطان حسین یکی از مشهورترین امرای تیموری بود که عصر او درخشان ترین ادوار تمدنی دورۀ زمامداری تیموریان است. او خود مردی فاضل و شاعر بود و در گردآوردن فضلا و اهل هنر در دستگاه خویش سعی تمام داشت در زمان او هرات رونق بسیار یافت و در آن عمارات مختلف ازجمله مدرسه و کتابخانه ای بزرگ بنا نهاده شد. از امتیازات دوره سلطان حسین، وزارت امیر نظام الدین علیشیر نوایی بود. او مشوق عمدۀ دانشمندان روزگار و دوستدار شاعران و نویسندگان و هنرمندان بزرگ بوده است که از آن شمارند: عبدالرحمن جامی، میرخواند مؤلف روضةالصفا و کمال الدین بهزاد نقاش.