زبان سریانی

زبان سُریانی ‎/sɪriæk/‎ (ܠܫܢܐ ܣܘܪܝܝܐ Leššānā Suryāyā), که با نام های سریانی آرامی یا سریانی کلاسیک نیز شناخته می شود یکی از گویش های زبان آرامی است. نخستین نشانه های استفاده از این زبان در اوایل سدهٔ یکم میلادی در شهر ادسا دیده شده است. سریانی در طول سدهٔ چهارم تا هشتم میلادی، یکی از زبان های مهم ادبی در خاورمیانه بوده است و آثار گوناگونی به این زبان وجود دارد. در واقع، ادبیات سریانی حدود ۹۰٪ از ادبیات آرامی را تشکیل می دهد. سریانی در گذشته در بخش های وسیعی از خاور نزدیک و آناتولی و همچنین در سرزمین بحرین تکلم می شده است.
زبان های سامی
سامی مرکزی
سامی شمال غربی
زبان آرامی
آرامی شرقی
سُریانی
زبان آرامی باستان پس از تسلط امپراتوری آشوری نو بر ممالک سوری-هیتی مورد اقتباس قرار گرفت. شاهنشاهی هخامنشی که پس از امپراتوری آشور تشکیل شده بود نیز از این زبان در دستگاه دیوانی خود استفاده می کرد و آرامی به عنوان زبان میانجی این منطقه باقی ماند. در طول سده های سوم و چهارم میلادی، دین ساکنان این منطقه مسیحی شدند.
در کنار زبان های لاتین و یونانی، سریانی یکی از «سه زبان مهم گاه شماری دوران مشترک» بود. در اوایل سدهٔ یکم میلادی، سریانی موتور محرکهٔ مسیحیت سریانی، فرهنگ، و الهیات کلیسای ارتدکس سریانی بود.
مسیحیت سریانی در سراسر آسیا تا ساحل مالابار و شرق چین نیز گسترش یافت و وسیلهٔ ارتباطی و انتشار فرهنگی برای اعراب و به میزان کمتری برای شاهنشاهی اشکانی و شاهنشاهی ساسانی. عموماً سریانی تأثیری عمیق بر زبان عربی داشته است و تا امروز به عنوان زبان مقدس مسیحیت سریانی باقی مانده است.

[ویکی اهل البیت] زبانی منبعث از زبان آرامی که در شمال بین النهرین و غرب ایران رواج داشته است. خطی که برای نوشتن سریانی بکار می رفته با اندک تغییراتی همان خط آرامی است.
مرکز این لهجه در شمال عراق (بین النهرین) شهر ادسا است که سریانی بکار می رفته ارها و در کتب اسلامی الرها خوانده شده و اکنون اورفا نامند. در قرن دوم میلادی این شهر یکی از مراکز مهم عیسویان گردید و در چند قرن پیش از آن زمان اسکندر و جانشینان وی سلوکس و انتیوخس شمال بین النهرین از مراکز زبان سریانی بوده و بواسطه مهاجرت گروهی از مردمان مقدونیه و یونان در آن سرزمین ها، سریانی رنگ و روی خاصی گرفت و بر دیگر لهجه های آرامی برتری یافت و بسیار لغات یونانی با زبان سریانی درآمیخت و تغییری در انشاء و اسلوب آن پدید آمد.
آنچنان که در تحریر مسایل دینی و فلسفی و علمی زبانی رسا و ثروتمند گردید. خط سریانی هم از خط یونانی متأثر گشته برای کتابت بهتر و روشنتر شد. دیگر از مراکز مهم سریانی شهر روحانی عیسویان شرقی نصیبین است.
آثاری که به زبان و خط سریانی پیش از نفوذ دین عیسوی بجای مانده نسبتا اندک است. اما آثارپس از آن عهد که غالباً ترجمه و تفسیر تورات و انجیل و مسائل دینی و سرودهای مذهبی است بسیار است و همچنین در ادبیات و تاریخ و علوم یادگارهای گرانبهایی بدین زبان باقی مانده از جمله اسکندرنامه مجعول و منسوب به کالیستنس ترجمه سریانی، قانون مدنی زمان ساسانیان که مترجم آن یشوع بخت ایرانی نسطوری است.
مانی مشهور شش کتاب خود به زبان سریانی نوشت چون در آن زمان زبان سریانی در مغرب ایران زبان علمی و ادبی بود. هنوز هم در بسیاری از سرزمین های عربی زبان، لهجه سریانی وجود دارد. لهجه آشوری ها و کلدانی های سوریه و عراق و ترکیه و ایران سریانی است. لهجه سریانی آشوری ها با لهجه سریانی کلدانی ها اندک تفاوتی دارد. این لهجه در سرزمین هایی که برشمردیم با زبانهای محلی چون عربی و فارسی و ترکی آمیخته شده و به صورتی «سریانی نو» درآمده است.
زبان سُریانی در سده های نخستین میلادی زبان علمی مناطق گسترده ای از ایران تا روم بوده است.
گفته می شود خط کوفی، شاخه ای از خط اسطرنجیلی است که مأخوذ از نوعی خط سریانی است. پس از بنای شهر کوفه و پختگی این خط در آنجا به خط کوفی معروف گردید. خط کوفی را مسلمانان معمولاً برای نگارش قرآن و بعدها روی محراب ها و بالای درِ مساجد و پیرامون ابنیه مهم و کتیبه های قرآن و عناوین سوره در مصحف های بزرگ مورد استفاده قرار می دادند. اما به تدریج خط کوفی جای خود را به خط نسخ داد و اواخر قرن چهارم یا اوایل قرن پنجم نگارش قرآن با خط نسخ و انواع خطوط مشتق از آن معمول شد.