خاورمیانه

خاورمیانه (Middle East)
ناحیه ای جغرافیایی که محل تلاقی سه قارۀ اروپا، افریقا و آسیا است و کشورهای اطراف مدیترانۀ جنوبی و شرقی ازجمله مصر، اردن، فلسطین، لبنان، سوریه و نیز ایران، عراق و کشورهای شبه جزیره عربستان را دربر می گیرد. افغانستان را هم گاهی جزو این منطقه می دانند. ترکیه غالباً از این منطقه مستثنا می شود و تا حدودی علتش این است که آن را کشوری آسیایی ـ اروپایی می شمارند. خاورمیانه از دیرباز مهد تمدن بوده و از کشتزارهای آبی درۀ نیل و هلال خصیب تا بین النهرین، درۀ دجله و فرات و غرب ایران امتداد داشته است. خاورمیانه به سبب ثروت های نفتی اش در اقتصاد بین الملل نقش مهمی دارد. بیش از ۶۰درصد ذخایر نفتی جهان در این منطقه واقع شده است و ۴۰ درصد کل تولید نفت جهان در آن صورت می گیرد. به همین علت کشورهای نفتی خاورمیانه در حاشیه خلیج فارس یکی از بالاترین درآمدهای سرانۀ ملی را در جهان دارند. خاورمیانه را در گذشته گاهی خاور نزدیک هم می نامیدند و این اصطلاح را در تقابل با خاور دور که شامل چین و آسیای جنوب شرقی می شد به کار می بردند.

خاورمیانه منطقه ای است که سرزمین های میان دریای مدیترانه و خلیج فارس را شامل می شود. خاورمیانه بخشی از آفریقا-اوراسیا یا به طور خاص آسیا شمرده می شود و در برخی موارد جزیی از آفریقای شمالی را در برمی گیرد.
• زمانی در خاورمیانه صلح برقرار خواهد شد که عشق عربها به فرزندانشان بیش تر از میزان نفرتی باشد که از ما دارند. نفل قول از "رسانه و خاورمیانه " نوشته پائول کارسون صفحهٔ ۱۰ -> گلدا مایر
• «من عاشق خاورمیانه هستم و به اندازه کافی خوش شانس بودم که به بازدید تعداد کمی از کشورها مانند مصر، لبنان، اردن و امارات متحده عربی رفتم.» -> نادیا علی
• «این روزها لنز دوربین عکاسان و فیلمبرداران از افغانستان تا شاخ آفریقا را نشانه گرفته است. این منطقه دستخوش اتفاقات زیادی است؛ از جنگ های شهری تا نبردهای هوایی نظیر آنچه در غزه شاهدیم… کشته شدن انسان ها در این محدوده، به یک امر عادی تبدیل شده است. تلویزیون را که روشن می کنیم با ده ها عکس و فیلم از آدم های غرقه در خون روبه رو می شویم. آن قدر همه چیز عادی شده انگار مرگ انسان ها، به راحتی آب خوردن شده است.» -> پل هانسن
• «در منطقه، گرفتار جریان های واپس گرایِ ارتجاعیِ خشونت گرایِ عقب مانده از زمان هستیم و غرب همین جریان ها را به عنوان نمونه هایی ذکر می کند و آن را خطری می داند که باید با آن مبارزه کرد و جالب آنکه بزرگترین حملهٔ آن ها به ایرانی است که اسلامش منادی جمهوری اسلامی است. غربیها از یک طرف برای رسیدن به اهدافشان به جریان های ارتجاعیِ واپسگرا کمک می کنند و از طرف دیگر با بزرگ جلوه دادن خطر اینها حمله خود را متوجه جایی می کنند که جریان ارتجاعی با آن دشمن است.» ۲۲ آوریل ۲۰۱۷/ ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶؛ «در یکصدودهمین نشست تخصصی ماهانه بنیاد باران» -> محمد خاتمی

[ویکی فقه] خاورمیانه، منطقه ای در غرب آسیا و شمال افریقا است.
اصطلاح خاورمیانه را برای نخستین بار آلفرد ماهان (مورخ و جغرافیدان وابسته به نیروی دریایی امریکا )، در ۱۳۲۰/ ۱۹۰۲ به کار برد. او که از قاره اروپا به این منطقه می نگریست، این اصطلاح را به منطقه پیرامون خلیج فارس اطلاق کرد، زیرا از نظر او اصطلاح خاور نزدیک و خاور دور برای این منطقه مناسب به نظر نمی رسید. در ۲۰ ربیع الاول ۱۳۲۹/ ۲۲ مارس ۱۹۱۱، لرد کرزن در مجلس اعیان انگلستان به هنگام بررسی مسائل ایران ، ترکیه و خلیج فارس این اصطلاح را به کار برد و در جنگ جهانی اول (۱۹۱۴ـ۱۹۱۸)، نیروهای متفقین اعزامی به عراق که از طریق هند هدایت می شدند، نیروهای خاورمیانه نامیده شدند. همچنین در آغاز جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵)، ستاد فرماندهی نظامی انگلیس در قاهره ، ستاد کل فرماندهی خاورمیانه نام گرفت و به تدریج این اصطلاح در میان عموم رایج شد.
← حدود جغرافیایی خاورمیانه
اندیشه ملیگرایی در نیمه دوم قرن سیزدهم/ نوزدهم به خاورمیانه راه پیدا کرد و منشأ بسیاری از تحولات خاورمیانه گردید. فروپاشی حکومت عثمانی و شکل گیری دولتهای جدید و همچنین تأسیس مدارس جدید و افزایش آگاهیهای سیاسی، در تقویت ملی گرایی در جهان اسلام، به ویژه در خاورمیانه، مؤثر بود که به طور همزمان سبب پیدایش ملی گرایی عرب ، ترک ، ایرانی و یهودی در این منطقه شد ملی گرایی عرب پس از جنبش ترکهای جوان در ۱۳۲۶، در واکنش به سیاست ترکسازی عثمانیها تقویت شد. تأسیس احزاب و جمعیتهای مختلف در شهرهای بیروت ، دمشق ، بغداد و قاهره در گسترش ملی گرایی عرب و اعمال فشار بر سران عثمانی مؤثر بود. برخی از آن ها خواهان خودمختاری در چهارچوب حکومت عثمانی شدند و شماری دیگر خواهان تحول در حکومت عثمانی و حتی جدایی از آن بودند. ملی گرایی ترک که با جنبش ترکهای جوان، خود را جنبشی اصلاح طلب معرفی کرد، با گرایشهای پانترکیسم تندرو، سبب تحریک تمایلات تجزیه طلبانه ملیتهای دیگر شد. ملی گرایی ترک پس از جنگ جهانی اول تقویت گردید و مبنای تأسیس جمهوری ترکیه به رهبری مصطفی کمال آتاتورک شد.
← ملی گرایی ایرانی
پیش از آغاز جنگ جهانی اول، چهار نوع قلمرو سیاسی در خاورمیانه وجود داشت که عبارت بودند از: قبیلهای، کشور مستقل، حکومت هایی با قلمرو گسترده، و مستعمراتی.۱) قلمرو قبیلهای، شامل کوچنشینان و یکجانشینان بود که در مجاورت چراگاهها سکونت داشتند، مرزهای این قلمرو بهطور دقیق مشخص نبود.۲) کشور مستقل، به هر واحد سیاسی که نه قبیلهای بود و نه گسترده اطلاق می شد. دولتها در این کشورها به اخذ مالیات ، اجرای قوانین و تأسیس ارتش منظم اقدام می کردند.۳) امپراتوریها و حکومتهای دارای قلمرو گسترده، که با لشکرکشی و تسلط بر سایر واحدهای سیاسی موجود به وجود آمده بودند.۴) قلمروهای مستعمراتی، که در نتیجه رقابت قدرتهای بزرگ استعماری در قرون اخیر، شکل گرفتند.
← جنگ حکومت عثمانی بر ضد متفقین
...