تاریخ یعقوبی

wiki: تاریخ یعقوبی

wikijoo: تاریخ_یعقوبی

wikifeqh: عباسی است و لقب دوم به اعتبار مورخ بودن وی و آشنایی او با اخبار تاریخی است. گفته شده که «واضح» جد یعقوبی، علایق شیعی داشته و هم او بوده است که در زمانی که مسئول «برید» مصر بوده، ادریس بن عبدالله بن حسن برادر نفس زکیه را به مغرب فراری داده و جانش را بر سر این کار گذاشته بود.
به احتمال قوی، یعقوبی شیعه بوده است زیرا نشانه های تشیع وی در کتاب تاریخش کاملاً روشن است؛ از جمله این نشانه ها اخبار وی در داستان سقیفه و کیفیت برخوردهای خلفا و نیز شیوه گزارش هایی است که از تاریخ حوادث اسلام ارائه داده است.
این کتاب یک دوره تاریخ عمومی است که از هبوط حضرت آدم علیه السلام آغاز شده و تا حوادث سال 259 هجری ادامه یافته است. این اثر از قدیمی ترین کتب تاریخ عمومی است که در تمدن اسلامی نوشته شده است. شیوه نگارش کتاب تاریخی است نه حدیثی؛ بدین معنی که یعقوبی مانند برخی از مورخان محدث، حوادث تاریخی را به صورت حدیث با ذکر سلسله سند نیاورده است بلکه به عنوان مورخ پس از استفاده از مآخذ مختلف، کتاب خود را تألیف کرده است.
یعقوبی در مقدمه جلد دوم یادآور شده است که قصد تألیف کتابی مختصر را داشته ولذا بسیاری از اشعار و همچنین اخبار طولانی را حذف کرده است.
بخش نخست کتاب ــ که در بارة تاریخ پیش از اسلام است ــ مقدمه ای داشته که در دست نیست . در بخش فعلی کتاب ، که از میانة داستان آفرینش آغاز شده ، سرگذشت پیامبران از آدم تا عیسی علیهم السلام و پس از آن تاریخچه ای از پادشاهان و ملل و ممالک جهان آمده است . یعقوبی در بیان تاریخ پیامبران ، از قرآن مجید و مآخذ اسلامی و کتب عهدین از جمله اناجیل اربعه نقل و اقتباس کرده است . وی هرگاه از تاریخ سیاسی اقوام اطلاعات کافی نداشته ، تاریخ فرهنگی آنان را آورده است . به گفتة هوتسما ، مستشرق هلندی ، مأخذ عمدة یعقوبی در بارة تاریخ بنی اسرائیل ، پس از کتاب مقدّس ، کتابی بوده به نام > غار گنجینه ها < که یعقوبی بعضی مطالب آن را که با اصول عقاید اسلامی موافق ندیده حذف کرده است . یعقوبی در فصل «ملوک فارس » به فرهنگ اساطیری و تاریخ ایران باستان پرداخته و در بارة نظام کشورداری و سلسله مراتب دولتی ساسانیان اطلاعات ارزشمندی داده است . ظاهراً مأخذ وی در این باره گاهنامگ پهلوی بوده که خود قسمتی از کتاب بزرگتری به نام آیین نامگ بوده است . خوذای نامگ ، تاریخ رسمی ساسانیان ، از دیگر منابع یعقوبی است . ازینرو تاریخ یعقوبی از قدیمترین و مهمترین منابع برای شناخت دورة ساسانیان به شمار می رود .
مجلد دوم تاریخ یعقوبی به تاریخ اسلام اختصاص دارد. در آغاز مجلد، شرح زندگی پیامبر اسلام صلی اللّه علیه وآله وسلم از ولادت تا بعثت ، هجرت ، غزوات ، سفیران عرب ، کاتبان و همسران پیامبر، خطبه ها و مواعظ او، حجة الوداع ، وفات و سپس اوصاف و نسب پیامبر آمده است . شرح رویدادهای روزگار نخستین جانشینان پیامبر، یعنی ابوبکر و عمر و عثمان و امام علی و امام حسن علیهماالسلام ، مبحث بعدی است . سپس به دوران حکومت خلفای اموی و عباسی به ترتیب تاریخ جلوس آنان تا حوادث 259 پرداخته شده است . تاریخ عباسیان نزدیک به یک پنجم کتاب را شامل می شود، چنانکه مسعودی از کتابی با عنوان تاریخ «در اخبار عباسیان و جز ایشان » یاد کرده که احتمالاً همان تاریخ یعقوبی است
روش یعقوبی در مجلد دوم ، تحقیق در روایات و گزینش آنهاست ؛ او، برخلاف مورخان اخباری ، چون طبری ، سلسلة اسناد روایات را به دست نداده ، بلکه پس از بررسی و تدقیق در اخبار راویان و سیره نویسان و مورخان و تفاوتهای آنها گزارشی جامع از اخبار و روایات فراهم آورده است . یعقوبی در مقدمة این جلد، ضمن معرفی مآخذ خود، شماری از راویان و اخباریان و نسب شناسان مشهور سده های دوم و سوم را نام برده است