ذوالفقار
فارسی به انگلیسی
فرهنگ اسم ها
معنی: شمشیر، در اصل نام شمشیر حضرت علی ( ع )، در لغت به معنی صاحب فقرات، و فقره هر یک از مهره های پشت است که ستون فقرات از آن مرکب است، در اصل نام شمشیر حضرت علی ( ع ) که پیامبر اسلام ( ص ) آن را در جنگ بدر به غنیمت گرفت و بعدها به آن حضرت داد، نام شمشیر علی ( ع )
(تلفظ: zolfeqār) (عربی) در لغت به معنی صاحب فقرات ، و فقره هر یک از مهرههای پشت است که ستون فقرات از آن مرکب است ؛ (به مجاز) شمشیر ؛ در اصل نام شمشیر حضرت علی (ع) .
فرهنگ فارسی
ذوالفقار بمعنی صاحب فقرات است و فقره هر یکی از مهره های پشت است که ستون فقرات از آن مرکب است .
فرهنگ معین
لغت نامه دهخدا
ذوالفقار. [ ذُل ْ ف ِ ] (اِخ ) نام محلی بحدود شرقی ایران و نقطه ٔ سرحدّی میان ایران و افغان و روس . بشمال غربی پساکوه .
چون چلیپای روم از آن شد باغ
کابریزست باغ را عسلی
ابر چون چشم هند بنت عتبه است
برق مانند ذوالفقار علی.
ذوالفقار. [ ذُل ْ ف ِ ] (اِخ ) رجوع به ابوالحسن احمد ذوالفقار شود. (معجم المطبوعات ).
ذوالفقار. [ ذُل ْ ف َ ] (اِخ ) سردار ذوالفقارخان سمنانی مربی یغما شاعر جندقی است و یغما مدتی منشی وی بوده و در تاریخ ادبیات ایران می گوید که : یغما زمانی منشی مردی تندخو و هرزه دهان موسوم به ذوالفقارخان سمنانی بود و گویند محض سرگرمی و مشغولیت خاطر و جلب رضای او این غزلیات و ابیات هجائی کریه را سروده و مجموعه ٔ آن را سرداریه نام نهاده است . (ص 27تاریخ ادبیات ایران تألیف ادوارد برون ترجمه ٔ رشید یاسمی ).
ذوالفقار.[ ذُل ْ ف ِ ] (اِخ ) نام کوهی بدیار عرب . (المرصع).
چون چلیپای روم از آن شد باغ
کابریزست باغ را عسلی
ابر چون چشم هند بنت عتبه است
برق مانند ذوالفقار علی .
شهید بلخی .
نه هر تیغی که جنگ آرد هنر چون ذوالفقار آرد.
لامعی .
ذوالفقار آنکه بدست پدرش بود کنون
بکف اوست ازیرا پسر آن پدر است .
ناصرخسرو.
یکی اژدها بود در چنگ شیر
بدست علی ذوالفقارعلی .
ناصرخسرو.
پردل بود اندر مصاف دانش
زیرا که زبان ذوالفقار دارد.
مسعودسعد.
صدرا بدان خدای که تیغ زبانت را
در پنجه ٔ بیان تو چون ذوالفقارکرد.
علأالدین اندخودی .
بدانسان که گوئی علی مرتضی
همی برکشد ذوالفقار از نیام .
سوزنی .
حیدر کرّار کو تا به گه کارزار
از گهر لطف او آب دهد ذوالفقار.
خاقانی .
ای ذوالفقار دست هدی زنگ گیر زنگ
کان بوتراب علم بزیر تراب شد.
خاقانی .
شاه جهانیان علی آسا که ذوالجلال
از گوهر زبان منش ذوالفقار کرد.
خاقانی .
نورضمیر مرا بنده شود آفتاب
تیغ زبان مرا سجده برد ذوالفقار.
خاقانی .
ای حیدر زمانه بکلک چو ذوالفقار
نام فلک بصدر تو قنبر نکوتر است .
خاقانی .
تارک ذوالخمار بدعت را
ذوالفقار تو لاجرم بشکافت .
خاقانی .
و فرخی ذوالفقار را از علی بن ابیطالب گفته که او را از آسمان آورده اند :
افسر زرین فرستد آفتاب از بهر تو
همچنان کز آسمان آمد علی را ذوالفقار.
فرخی .
و بعض شعرا مانند منوچهری و ناصرخسرو و مسعودسعد ذوالفقار را به معنی مطلق شمشیراستعمال کرده اند :
قوس و قزح کمان کنم از شاخ بیدتیر
از برگ لاله رایت و از برق ذوالفقار.
منوچهری .
تا گوش خوبرویان با گوشوار باشد
تا جنگ و تا تعصب با ذوالفقار باشد.
منوچهری .
پیش عدو خوار ذوالفقار خداوند
شخص عدو روز گیر و دار خیار است .
ناصرخسرو.
حیدری حمله ای ّ و نصرت دین
از جهان گیر ذوالفقار تو باد.
مسعودسعد.
ذوالفقار. [ ذُل ْ ف ِ ] (اِخ ) ابن محمدبن معبدالحسنی المروزی ملقب به عمادالدین و مکنی به ابی الصمصام . فقیه و محدث و از مشایخ ابن شهر آشوب است . و او از ابی العباس احمدبن علی بن العباس النجاشی کتاب الرجال را روایت کند.
فرهنگ عمید
شمشیر. Δ در اصل نام شمشیری است که در اختیار حضرت رسول بود و در غزوۀ احد به علیبن ابیطالب بخشید. چون بر پشت آن خراشهایی شبیه ستون فقرات بوده آن را ذوالفقار نامیدهاند.
دانشنامه عمومی
شمشیر حضرت علی
جبرئیل
دحیه کلبی
«ذوالفَقار» واژه ای عربی به معنای «صاحب فقرات» است. فقره خود به معنای مهره کمر است. گفته شده است چون بر پشت این شمشیر خراش های پست و هموار بوده، آن را بدین نام خوانده اند.جعفر احمدی برزگر که یک نظر شخصی است این شمشیر همانطوری بوده که در نقاشی ها ترسیم می شده و دلیل این که به این شکل بوده ان است. شما یک شمشیری چینی یا شمشیری که برای قطع سر از آن استفاده می شده را در نظر بگیرد این شمشیرها در قسمت سر پهن می شوند حال اگر به طور اتفاقی یک شکل مثلثی از سر این شمشیر بشکند شمشیر ذوالفقار درست می شودعموماً پنداشته می شود که ذوالفقار دارای دو تیغه یا دو زبانه بوده، اما به قول دهخدا «این گمان بر اصلی نیست» و تنها ابن شهر آشوب در کتاب المناقب، ذوالفقار را شمشیری دوشاخه دانسته است.
در برخی منابع، این شمشیر با گودی های کوچک تزئینی و با تیغه ای دارای شیاری بلند و باریک از کنار دسته تا نوک که شیارهایی باریک از آن به طرف سوی نوک شمشیر داشته توصیف شده است. همچنین در حدیثی منتسب به جعفر بن محمد، امام ششم شیعه دلیل نامگذاری آن شباهت شیارهایش به مهره های کمر است. در حدیثی منتسب به محمد بن علی، امام پنجم شیعه در بحارالانوار دربارهٔ دلیل نامگذاری این شمشیر آمده است: «زیرا علی علیه السلام با شمشیر ذوالفقار به هیچ کس ضربتی نزد، مگر اینکه او را در دنیا از خانواده و زن و فرزندانش جدا کرد و در آخرت او را از بهشت جدا ساخت.»
دربارهٔ این که این شمشیر چگونه به دست علی ابن ابی طالب رسید، نظرات مختلفی وجود دارد.در حدیثی منسوب به علی بن موسی الرضا آمده است که جبرئیل، آن را با خود از آسمان آورده است. مجلسی از مناقب نقل می کند که آیه ۲۵ سوره حدید* اشاره به این امر دارد.
از جمله ویژگی های برجسته این موشک می توان به سکوی پرتاب متحرک، رادار گریزی، قابلیت نقطه زنی و سبک بودن آن اشاره کرد که با حالت پرتاب مایل، اهداف خود را تا فاصله ۷۰۰ کیلومتری منهدم می سازد. این موشک مجهز به کلاهک ۴۵۰ کیلوگرمی معرفی شد.
بنظر موشک ذوالفقار، نسخه ارتقا یافته موشک فاتح-۱۱۰ نسل چهارم که طول و قطر و برد و وزن سرجنگی آن افزایش یافته است. از مقایسه طول موشک های فاتح-۱۱۰ با ذوالفقار بر روی سکوی آزمایش و دقت به محل قرارگیری بالک های هدایت موشک نسبت به سکوی پرتاب، می توان به افزایش طول موشک جدید در ناحیه پیشران و قبل از بلوک هدایت و کنترل نیز اطمینان حاصل کرد. به علاوه تفاوتی نیز در چیدمان اجزای هدایتی در راستای طولی موشک دیده می شود. در واقع در موشک ذوالفقار، بالک های کنترلی به بخش عقب بلوک هدایت و کنترل و ناوبری منتقل شده اند. همچنین بالک های این موشک تفاوت جزئی نیز در طراحی خود با بالک های موشک های فاتح دارند به طوری که ناحیه نوک بالک بریده شده و طرح ذوزنقه ای را به جای طرح مثلثی ایجاد نموده است.
شکل دماغه موشک ذوالفقار نیز از حالت نوک تیز موشک های قبلی فاتح به حالت منحنی تغییر یافته است. همین رویه در ناحیه بالک کنترلی موشک ذوالفقار نیز دیده می شود که در مقایسه با فاتح-۱۱۰، ناحیه لبه حمله (لبه جلویی بالک) به صورت مدور در ذوالفقار نسبت به تیز و گوه ای در فاتح-۱۱۰ درآمده است. نکته دیگر اینکه بالک های پایدارساز موشک ذوالفقار در عقب بدنه دارای لبه های تیز هستند که نشان می دهد این بخش از موشک قرار نیست تا انتها، بخش جلویی یا سرجنگی را همراهی کند.
دانشنامه آزاد فارسی
(به معنی: دارای مهره، مهره دار) نام شمشیر معروفی که یک لبۀ آن خارهایی مانند مهره های ستون فقرات آدمی داشته است. این شمشیر در عصر جاهلیت شهرت بسیار داشته و دربارۀ آن می گفتند که «لاسیف الا ذوالفقار» (هیچ شمشیری مثل شمشیر ذوالفقار نیست). حضرت محمد (ص) این شمشیر را که در اصل متعلق به یکی از کفار به نام عاص بن منبه بود و در غزوه بدر به قتل رسید، در جنگ بدر به غنیمت گرفت و سپس آن را در جنگ اُحُد به حضرت علی (ع) که شمشیرش شکسته شده بود، بخشید. از آن پس درباره آن می گفتند: «لافتی الا علی لاسیف الا ذوالفقار». شمشیر ذوالفقار مثل اغلب شمشیرهای عربی قدیم دو دم یا دولبه بود و همان طور که گفته شد یک لبه آن خاردار یا دندانه دار بود. ولی بعدها تصور کردند که سر آن دوشاخه است و آن را هم به همین صورت به تصویر کشیده اند.
دانشنامه اسلامی
در نامگذاری ذوالفقار دو وجه ذکر شده است:
در فرهنگ عامه و شمایل نگاری های مذهبی این شمشیر را به صورت شمشیری دارای دو سر ترسیم می کنند. در برخی منابع نیز این تصویر تأیید شده است؛ برای مثال میرزای قمی و ابن شهر آشوب این شمشیر را دارای دو سر می دانند
در وجه تسمیه این شمشیر گفته اند: پشت آن خارهای پست و بلندی مانند ستون فقرات آدمی داشته است.
علامه مجلسی از مناقب ابن شهر آشوب نقل می کند که آیه 25 سوره حدید « وَأَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ» اشاره به ذوالفقار دارد که از آسمان برای پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد. و ایشان آن را به حضرت علی علیه السلام بخشید.
در مورد منشأ ذوالفقار اقوال دیگری هم هست؛ از جمله آن که در جنگ بدر حضرت علی علیه السلام آن را پس از کشتن صاحبش «عاص بن منبه سهمی» بدست آورد. یا جزو هدایای بلقیس به حضرت سلیمان علیه السلام بود، و یا ذوالفقار در روز بدر بدست پیامبر صلی الله علیه و آله رسید و آن را به حضرت علی علیه السلام بخشید. این شمشیر سپس به امام حسن علیه السلام و بعد از او به امام حسین علیه السلام و سرانجام به حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به ارث رسید.
از حضرت امام صادق علیه السلام درباره علت نامیده شدن آن به ذوالفقار پرسیدند، حضرت صادق علیه السلام فرمود: زیرا ضربتی با آن به هیچ کس نزد، مگر آن که در دنیا از حیات و در آخرت از بهشت محرومیت یافت.
در کتاب های الارشاد شیخ مفید والأمالی شیخ طوسی با ذکر سند از حضرت صادق علیه السلام آمده است: در روز جنگ احد فرشته ای که نامش رضوان بود، از آسمان ندا در داد که «لا سَیْفَ اِلاَّ ذُوالفَقار وَلا فَتی اِلاَّ عَلی».
همین حدیث را «سمعانی» در کتاب فضایل الصحابه، و ابن بطّه در کتاب الابانه نقل کرده اند با این تفاوت که به جای غزوه «احد»، غزوه «بدر» گفته اند.
پیشنهاد کاربران
دارد، باتوجه به اینکه حکم انسان کامل مثل خودامام، معصوم وبه دور از خطاواشتباه بوده، به محض اجرای حکم درجسم وجانش جاری وساری می شود، درنتیجه مجرم را تطهیرو مجازات می نماید.
نام، وجه تسمیه و ظاهر ذوالفقار
ابن شهر آشوب در کتاب المناقب ذوالفقار را یک شمشیر دوشاخه می داند. [۱]
«ذوالفَقار» واژه ای عربی به معنای «صاحب فقرات» است. فقره خود به معنای مهره کمر است. گفته شده است چون بر پشت این شمشیر خراش های پست و هموار بوده، آن را بدین نام خوانده اند. [۲][۳]
عموماً پنداشته می شود که ذوالفقار دارای دو تیغه یا دو زبانه بوده، اما به قول دهخدا «این گمان بر اصلی نیست»[۳] و تنها ابن شهر آشوب در کتاب المناقب، ذوالفقار را شمشیری دوشاخه دانسته است. [۱]
در برخی منابع، این شمشیر با گودی های کوچک تزئینی[۴][۵][۶] و با تیغه ای دارای شیاری بلند و باریک از کنار دسته تا نوک که شیارهایی باریک از آن به طرف سوی نوک شمشیر داشته[۷][۸] توصیف شده است. همچنین در حدیثی منتسب به جعفر بن محمد، امام ششم شیعه دلیل نامگذاری آن شباهت شیارهایش به مهره های کمر است. [۹][۸][۱۰] در حدیثی منتسب به محمد بن علی، امام پنجم شیعه در بحارالانوار درباره دلیل نامگذاری این شمشیر آمده است:[۱۱] «زیرا علی علیه السلام با شمشیر ذوالفقار به هیچ کس ضربتی نزد، مگر اینکه او را در دنیا از خانواده و زن و فرزندانش جدا کرد و در آخرت او را از بهشت جدا ساخت. »[۱۲]
رسیدن ذوالفقار به دست علی بن ابیطالب
خوشنویسی عبارت «لا فتی الا علیّ لا سیف الاّ ذوالفقار»
درباره این که این شمشیر چگونه به دست علی رسید، نظرات مختلفی وجود دارد. در حدیثی منسوب به به علی بن موسی الرضا آمده است که جبرئیل، آن را با خود از آسمان آورده است. [۱۳] مجلسی از مناقب نقل می کند که آیه ۲۵ سوره حدید*[۱۴] اشاره به این امر دارد. [۱۵]
نظر دیگر که در بحارالانوار آمده است، ذوالفقار یکی از هدیه های بلقیس به سلیمان است که به دست علی می رسد. [۱۶]
در نظر مشهورتر که در لغتنامه دهخدا و فرهنگ معین یادشده، [۲][۳] ذوالفقار از آن منبه ابن الحجاج و یا از آن عاص بن منبه[۱۷] بود که در جنگ بدر علی او را کشت و شمشیرش را به محمد داد. [۱۸] یک سال بعد در جنگ احد، هنگامی که شمشیر علی شکست، او از محمد شمشیر خواست، و محمد ذوالفقار را بدو داد، که علی با آن از محمد دفاع کرد و دشمن را عقب راند. بنا بر تاریخ طبری[۱۹] و سیره ابن هشام[۲۰] در این هنگام ندایی شنیده شد که می گفت: «لا فتی الا علیّ لا سیف الاّ ذوالفقار» ( هیچ جوانمردی جز علی و هیج شمشیری جز ذوالفقار نیست ) پیامبر گفت: «این صدای جبرئیل است». در کتاب های الارشاد شیخ مفید[۲۱] و الأمالی شیخ طوسی، [۲۲] با ذکر سند از جعفر بن محمد این حدیث یادشده، اما نام فرشته در آن به جای جبرئیل، «رضوان» است. سمعانی و ابن بطّه نیز همین حدیث را ذکر کرده اند، با این تفاوت که در جنگ بدر رخ می دهد. [۲۳]
ذوالفقار پس از علی بن ابیطالب
بنا بر من لا یحضره الفقیه، پس از علی، ذوالفقار به پسرش حسن ابن علی، و سرانجام به حجت ابن حسن ارث رسید. [۲۴] در روایات است که مهدی موعود در هنگام ظهور آن را به همراه خواهد داشت. [۲۵]
این بخش نوشتار نیازمند گسترش است.
منابع
عمومی
ذوالفقار. . نشریه دیدار آشنا، ش. شماره ۵۲ ( مهر ۱۳۸۳ ) .
ویژه
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ المناقب. ابن شهر آشوب، ج ۳، ص۲۹۰
↑ ۲٫۰ ۲٫۱ فرهنگ فارسی معین. چاپ اول. تهران: فرهنگ نما، ۱۳۸۷. صفحه ۵۲۲. ISBN 978 - 964 - 8216 - 67 - 3.
↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ «ذوالفقار». لغتنامه دهخدا.
↑ لسان العرب، ج ۱۰، ص ۳۰۰
↑ تاج العروس، ج ۷، صص ۳۵۶ - ۳۵۷
↑ ربیع الأبرار، زمخشری، ج۳، ص ۳۱۵
↑ علل الشرایع، ج ۱، ص ۱۶۰
↑ ۸٫۰ ۸٫۱ المناقب. ابن شهر آشوب، ص ۳۴۰
↑ علل الشرایع، ج ۱، ص ۱۶۰
↑ «ذوالفقار». دانشنامه رشد.
↑ «وجه نامگذاری شمشیر ذوالفقار». دانشنامه رشد.
↑ بحارالانوار، ج۳۷، ص۲۹۴، ح۸.
↑ مستدرک الوسائل، ج ۳، ص ۳۰۹
↑ . . . أَنزَلْنَا الْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌ شَدِیدٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ. . . ( ترجمه: و آهن را نازل کردیم که در آن قوت شدیدی است، و منافعی برای مردم. . . ) [۵۷–۲۵]
↑ اصول کافی، ج ۱، ص ۲۳۵
↑ بحارالانوار، ج ۴۲، ص ۵۷
↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج ۱۴، ص ۱۶۹
↑ بحارالانوار، چاپ بیروت، ج ۴۲، ص ۵۸
↑ تاریخ طبری، ج ۳، ص ۱۷۷
↑ سیره ابن هشام، غزوه احد، ج ۳۰، ص ۱۰۶
↑ شیخ مفید. الارشاد، ج ۱، صص ۸۲ - ۶۸، ۷۸
↑ شیخ طوسی. الأمالی، ص ۵۴۷
↑ المناقب، ابن شهر آشوب. ج ۳، ص ۲۹۶
↑ من لا یحضره الفقیه. ج ۴، ص ۴۱۸
↑ الغیبه. ج ۳۰۷، ح ۲
رده های صفحه: شمشیرها
از ویک پدیا
همچنین:
ذوالفقار نام شمشیر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم بود.
برخی مورخین می گویند ذوالفقار ابتدا متعلق به منبه بن حجاج بود که در جنگ بدر کشته شد و پیامبر شمشیر او را برای خود برگزید. سپس در روز نبرد احد آن را به امام علی بن ابی طالب علیه السلام عطا فرمود.
ابن عباس نیز روایت کرده است که آن شمشیر را حجاج بن عطاط به پیامبر هدیه کرده بود.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام نیز فرمود:
جبرئیل بر پیامبر نازل شد و گفت:«در یمن بتی است از سنگ که در قاب آهن نشانده اند. کسی را بفرست آن را بیاورد. »
و رسول خدا مرا فرستاد. من آن را آوردم و به آهنگر دادم و او از آن دو شمشیر ساخت؛ یکی ذوالفقار و دیگری مخذم. پیامبر خدا مخذم را برای خود برگزید و ذوالفقار را به من داد. پس از رحلت پیامبر، مخذم نیز به من منتقل شد.
حضرت صادق علیه السلام فرمود:«آن شمشیر را از آن جهت ذوالفقار می گفتند که در طول آن گره هایی مانند فقرات کمر بود. »
برخی گفته اند که درازای ذوالفقار هفت وجب و پهنای آن یک وجب بود.
منابع:
العاریف و المعاریف ج3، لغت نامه دهخدا ج 7
همچنین:
«ذوالفقار» شمشیری شگرف است که ابتدا متعلق به رسول اکرم ( ص ) بود و آن حضرت در جنگ احد وقتی که شمشیر علی بن . . .