بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی

بُقعۀ شیخ صفی الدین اردبیلی
بُقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
واقع در اردبیل. شیخ صفی الدین اردبیلی، جدّ سلاطین صفوی و داماد و مرید عارف نامی شیخ زاهد گیلانی بود، در خانقاه خود به ارشاد مریدان می پرداخت و پس از مرگ نیز در همان جا مدفون شد (۷۳۵ق). اولین بقعه را فرزند وی بر فراز قبر او بنا نهاد ولی بنای کنونی مربوط به بعد از مرگ شاه اسماعیل و مدفون شدن او در جوار جدّ خویش است که توسط شاه طهماسب و شاه عباس اوّل و دوم بنا شده است. در این مقبره زن شیخ صفی، دختر وی، فرزند وی، دختران شیخ زاهد گیلانی، پدر شاه اسماعیل و غیره به خاک سپرده شده اند. بخش های مهم مجموعۀ حاضر عبارت اند از حیاط بزرگ، مسجد جنت سرا، بقعۀ شیخ صفی و گنبد الله الله، آرامگاه شاه اسماعیل، حرمخانه، کتابخانه و حیاط مقابر که در سال ۱۰۵۷ و در زمان شاه عباس دوم تکمیل گردیده است. فرش معروف شیخ صفی الدین که بافت آن در سال ۹۴۶ق به پایان رسیده و هم اکنون در موزۀ ویکتوریا و آلبرت لندن قرار دارد، کف رواق را می پوشانده است. بر روی قبر شیخ صفی صندوق منبّت کاری نفیسی با ترصیعی از عاج قرار دارد. کتابخانه بقعه به تدریج توسعه و گسترش یافته است. به دستور پادشاهان صفوی، به خصوص شاه عباس صفوی اول، کتاب های نفیسی استنساخ و تذهیب و وقف بقعه شده است. جهانگردان اروپایی که در قرون ۱۷ و ۱۸ از بقعه شیخ صفی دیدن کرده اند از کتاب های ارزشمند و نفیس به زبان های فارسی، عربی و ترکی در کتابخانۀ آن یاد کرده اند. این کتاب ها بر روی کاغذ یا پوست نوشته شده بودند و جلدها، تذهیب، تصاویر و صحافی ارزشمندی داشتند. در ۱۲۴۳ق، در جنگ های ایران و روس، سپاهیان روس اردبیل را فتح کردند. به دستور پاسکیویچ، فرمانده ارتش روسیه در جنگ، ۱۱۴ نسخه از کتاب های نفیس این کتابخانه به تفلیس و سپس به کتابخانۀ سن پترزبورگ منتقل شد. در ۱۳۰۴ و ۱۳۱۵ش بخش کوچکی از این مجموعه به تهران منتقل و تحویل موزۀ ایران باستان شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دهۀ ۱۳۷۰ش درپی مذاکرات فراوان، دولت روسیه موافقت کرد که میکروفیلمی از نسخ بقعۀ صفی الدین اردبیلی، که هنوز در کتابخانۀ سن پترزبورگ نگهداری می شوند، به وزارت امور خارجۀ ایران تحویل دهد. این میکروفیلم ها در مرکز اسناد، و کپی صحافی شدۀ آن ها در کتابخانۀ تخصصی وزارت امور خارجه و کتابخانۀ بقعه نگهداری می شود.

[ویکی فقه] بقعه شیخ صفی الدّین اردبیلی ، مجموعه ای از آرامگاه های بزرگان، مشایخ و سلاطین صفوی و فضاهای آیینی و عبادی در اردبیل می باشد.
سابقه بخش هایی از این بنا به دوره خود شیخ صفی الدین (۶۵۰ـ۷۳۵)، عارف نامی ایرانی ، و فرزندان وی، شیخ صدرالدین موسی و خواجه علی سیاهپوش، می رسد.
منزل و خانقاه شیخ
به نوشته منابع، منزل و خانقاه شیخ صفی در همین مکان بود، و بنابر وصیّت خود او، جنازه اش را در اتاقی جنب خلوت خانه و باغچه و حوض خانه دفن کردند و بر قبر وی بنایی ساختند.
ابن بزاز، صفوة الصّفا، ج۱، ص۹۸۶، چاپ غلامرضا طباطبائی مجد، تبریز ۱۳۷۳ ش.
از آن پس این مکان اهمیّت و قداست یافت و شماری از مشایخ و محارم خاندان صفوی و نیز شاه اسماعیل اول (حک :۹۰۷ـ۹۳۰) و گروهی از قربانیان جنگ های شیروان و چالدران در جوار مرقد شیخ دفن شدند.
مراحل هفتگانه طریقتی
...