بوداپست

بوداپـِست پایتخت، بزرگترین و پرجمعیت ترین شهر کشور مجارستان و مرکز سیاسی، فرهنگی، تجاری، صنعتی و ترابری این کشور است. بوداپست از سه بخشِ اُبودا (بودای قدیم)، بودا (تپه ای و در کرانهٔ باختری دانوب)، و پست (خلاف بودا کاملاً تخت و سمت خاوری رود) تشکیل شده است. جمعیت بوداپست طبق آمار اول ژانویهٔ سال ۲۰۱۸ برابر با ۱٬۷۴۹٬۷۳۴ نفر بوده است. مساحت شهر حدود ۵۲۵ کیلومتر مربع و یک واحد مستقل در تقسیمات کشوری مجارستان است.۱.منطقهٔ قلعه ۲.روژادُمب ۳.اُبودا-بکاشمِدْیِر ۴.اویپشت ۵.بلواروش-لیپوتواروش ۶.ترزواروش ۷.ارژبتواروش ۸.یوژفواروش ۹.فرنتسواروش ۱۰.کوبانیا۱۱.اویبودا۱۲.هدی ویدک۱۳.آندْیالفولد-اویلیپوتواروش۱۴.زوگلو۱۵.راکوش پالوتا-پِشت اویهِی-اویپالوتا۱۶.شاشهالوم۱۷.راکوشمنته۱۸.پشت سنت لورینتس-پشت سنت ایمره۱۹.کیشپشت۲۰.پشت ارژبت۲۱.چپل۲۲.بودافوک-تتنی۲۳.شُروکشار
شهر باستانی آکوئینکوم که امروز خرابه های آن در شمال بوداپست است، سکونتگاه سلتها بوده که بعدها تبدیل به مرکز ایالات رومی پانونیای سفلی شد. در قرن نهم میلادی مجارها وارد این سرزمین شدند. در حمله مغول (‎۱۲۴۱–۱۲۴۲) شهر غارت شد ولی پس از آن مجدداً رونق یافت و به زودی به یکی از اصلی ترین مراکز رنسانس در اروپا تبدیل شد. در سال ۱۵۴۱ با محاصرهٔ بودا (۱۵ سال پس از نبرد موهاچ) شهر بمدت ۱۴۵ سال بدست دولت عثمانی افتاد و در این دوره به لحاظ اقتصادی افت شدیدی کرده، جمعیت شهر به شدت کاهش پیدا کرد و قصر سلطنتی به ویرانه ای مبدل گشت ولی در سال ۱۶۸۶ آزاد شد. بوداپست (از اتحاد ۳ شهر پست، بودا و اُبودا) از سال ۱۸۷۳ تا سال ۱۹۱۷ به عنوان یکی از مهم ترین مراکز اروپایی و پایتخت امپراتوری اتریش-مجار به شمار می رفت که به پس از جنگ جهانی اول به موجب پیمان تریانون منحل شد. شهر هستهٔ اصلی آشوب ها و وقایع مهم در انقلاب ‎ ۱۸۴۸–۱۸۴۹، جنگ جهانی دوم و انقلاب ۱۹۵۶ مجارستان بود.
بوداپست یکی از زیباترین شهرهای اروپاست، که هر ساله چند میلیون گردشگر از آن دیدن می کنند، در سال ۲۰۱۷ این رقم ۳٬۸۲۳٬۹۰۰۰ نفر گزارش شده است. بوداپست میزبان تعدادی از میراث ثبت شده در فهرست جهانی یونسکوست، از آن میان می توان اشاره کرد به: چشم انداز ساحل دانوب در مرکز شهر، قلعه بودا، خیابان آندراشی، میدان قهرمانان، پل زنجیر، پارلمان مجارستان، قلعه ماهیگیر، کلیسای ماتیاش و خط ۱ متروی بوداپست (تأسیس ۱۸۹۶) که دومین متروی قدیمی جهان پس از متروی لندن است. از جنبه گردشگری نیز شهر دارای بناهای مهم و تاریخیست و از آن میان می توان به پل ها، گرمابه ها و حمام های متعدد تاریخی، باسیلیکای سنت استفان، بزرگترین کنیسه اروپا در خیابان دوهانْی و خیلی دیگر اشاره کرد.
بوداپست در زبان مجاری بوداپشت خوانده می شود و بوداپستی ها به صورت محاوره ای شهر را بیشتر پِشت صدا می کنند. از قدیم دو شهر، باهم به نام پِشت-بودا معروف بودند چون غالباً نام شهر بزرگتر اول صدا می شد، در عین حال تلفظ بودا-پشت به زبان مجاری سازگاری بیشتری دارد. اولین کسی که شهر را با این ترتیب خواند، کنت ایشتوان سچنی بود. وقتی شهر رسماً در سال ۱۸۷۳ از الحاق بودا، اُبودا و پشت تشکیل شد، طبیعتاً نام بوداپشت برایش انتخاب شد. نام بودا در زمان آرپاد به آکوئینکوم اطلاق می شد. پس از حملهٔ مغول که قلعه و قصر روی تپهٔ گلرت ساخته شد و شهری در تپه پدید آمد، آن را بودا نامیده و شهر قدیمی را اُبودا. پیشوند «اُ» در مجاری به معنای قدیمیست.

بوداپِست (Budapest)
باسیلیکای سنت استفان، بوداپِست
پایتخت مجارستان، و شهری صنعتی در ساحل رود دانوب،با ۲,۵۹۷,۰۰۰ نفر جمعیت (۲۰۰۳).صنایع شیمیایی و نساجی دارد. بودا، واقع در کرانۀ راست دانوب، در ۱۸۶۷ پایتخت مجارستان شد و در ۱۸۷۲ با پِست، در ساحل چپ، ادغام شد. بودا، قرارگاه دیده بانی رومی در قرن اول م، از قرن ۱۴م مقر پادشاهان مجار بود. سپس به اِشغال ترک ها درآمد و از پایان قرن ۱۷ زیر سلطۀ هاپسبورگ بود. در ۱۸۶۷، مجارستان خودمختار شد و شهر بوداپست در ۱۸۷۲ با ادغام بودا و پِست تشکیل شد. مجارستان در ۱۹۱۸ استقلال یافت و بوداپست پایتخت آن شد. سربازان آلمانی در جنگ جهانی دوم آن را اشغال کردند؛ شهر مزبور هفت هفته در محاصرۀ سربازان شوروی بود تا سرانجام در فوریه ۱۹۴۵ آزاد شد. در جریان قیام مردم مجارستان در ۱۹۵۶، صحنۀ رویارویی مجارها و سربازان شوروی بود.

[ویکی فقه] بوداپِسْت ، به زبان مجاری بوداپِشت ، تخت گاه و مرکز سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی مجارستان است.
این شهر در دو سوی رود دانوب در محلی واقع شده است که آب از نواحی کوهستانی به مسیر وسطای رود دانوب سرازیر می شود. بوداپست از بخش های پِست (پشت )، بودا و اُبودا (بودای قدیم ) تشکیل یافته است . این ۳ بخش در ۱۲۹۰ق /۱۸۷۳م مشترکاً شهر واحدی را تشکیل دادند. در مآخذ برای نخستین بار در ۵۴۳ق /۱۱۴۸م از بودا، اُبودا و پست یاد شده است . بودا نامی است مجاری که صورت اسلاوی آن بُدین بوده است . در مآخذ ترکی این نام به صورت های بودین ، بِدون ، بودون ، بودیم و بودِم آمده است . هوای بوداپست معتدل و میانگین دمای آن در تیر ماه ۲۱ تا ۲۲ و در دی ماه صفر تا ۳- است . مساحت شهر ۵۲۵ کم۲ است . جمعیت بوداپست در ۱۲۶۶ق /۱۸۵۰م ۲۰۰ هزار نفر بود که در ۱۳۱۸ق /۱۹۰۰م به ۸۶۱ هزار، و در ۱۳۴۰ش /۱۹۶۱م به ۰۰۰`۷۱۲`۱ نفر رسید. از ۱۹۷۰ تا ۱۹۹۳م جمعیت بوداپست کمی بیش از دو میلیون نفر بود که در ۱۳۷۸ش /۱۹۹۹م به ۷۵۳`۸۳۸`۱ نفر کاهش یافت .
سکونتگاه رومیان و مجارها
ناحیه بوداپست از روزگاران کهن سکونتگاه مردم سِلْت (کِلْت ) بود. در سده های ۱-۴م رومیان بدان نواحی مهاجرت کردند. ظهور مجارها در این سرزمین را حدود سال ۲۸۲ق /۸۹۵م دانسته اند. چنین به نظر می رسد که تا سده ۴ق /۱۰م اسلاوها در اراضی پست سکنا داشتند. در ۶۳۹ق /۱۲۴۲م بودا به صورت تختگاه درآمد و از ۷۵۱ق /۱۳۵۰م به مقر دائمی شاهان مجار بدل گردید. در سده ۸ق /۱۴م گروهی از قوم یاس در شمال غربی بودا سکنا گزیدند. چنین به نظر می رسد که این گروه تا اوایل سده ۹ق /۱۵م ساکن ناحیه بودا بودند. یاس ها گویشی ایرانی مشابه گویش آلان های قفقاز داشتند که اکنون اوسِت نامیده می شود. نام یاس از سوی اهالی هنگری (مجار) به آنها داده شده است و این همان نام کهن آس است .
بودا قبل و بعد از عثمانی ها
بودا (بدین ) پیش از تصرف این سرزمین از سوی نیروهای عثمانی ، جمعیت زیادی نداشت و شمار آن ها ظاهراً کمتر از ۵ هزار نفر بود. در آغاز سلطه ترکان نیز گروهی از اهالی ، بدین را ترک گفتند. در میان ساکنان بدین ۲۳۸ خانوار مجاری مسیحی ، ۷۵ خانوار یهودی و ۶۰ خانوار کولی (قبطی ) بودند. اولیا چلبی نیز از وجود یهودیان در بدین (بودا) یاد کرده است . در زمان سلطه ترکان عثمانی بر این منطقه ، بدین «حصار اسلام » خوانده می شد. در ۹۳۲ق /۱۵۲۶م نیروهای عثمانی نخستین بار به این سرزمین حمله بردند و بدین به تصرف لشکریان عثمانی درآمد و به آتش کشیده شد. از این پس فاتحان آن را «ولایت بودین » نامیدند. مورخان و جهانگردان ترک از وجود دژهای استواری در این سرزمین خبر داده اند که در تصرف لشکریان عثمانی بوده است . پس از این پیروزی ، سلیمان قانونی ، سلطان عثمانی یانوش زاپولیا (ژان زاپولیا) را به عنوان شاه مجارستان برگزید، ولی گروه های رقیب فردیناند دوک اتریش را که برادر شارل پنجم (شارل کَن ) امپراتور آلمان و از خاندان هابسبورگ بود، برگزیدند. در نتیجه ، مجارستان دارای دو پادشاه شد. فردیناند پس از بازگشت نیروهای عثمانی ، به بدین حمله ور شد و یانوش زاپولیا را مجبور به فرار کرد. دوک اتریش از سلطان سلیمان خواست که او را به رسمیت بشناسد، ولی سلطان تقاضایش را نپذیرفت و از او خواست که بدین را به یانوش زاپولیا وا گذارد، ولی فردیناند نپذیرفت . این وضع تا ۹۳۵ق /۱۵۲۹م ادامه یافت ، تا اینکه سلطان سلیمان قانونی با نیرویی مرکب از ۲۵۰ هزار نفر عازم پیکار شد و بدین را به تصرف در آورد. در ۹۳۶ق نیز، بدین بار دیگر از سوی نیروهای عثمانی تسخیر شد.
← فتوحات عثمانی ها
...