عبدالله بن سبا

عبدالله بن سبأ به نام های دیگر ابن سوده، ابن حرب، ابن وهب که نام فرقه سبائیه از نام وی گرفته شده است. برخی از اهل سنت او را از یهودیان مسلمان شده می دانند که نقش مهمی در در تکوین مذهب شیعه داشت. اما گروهی از شیعیان او را از افراطیون (غالیان) می دانند که نقشی در ایجاد و گسترش شیعه واقعی نداشته است. گروهی دیگر از شیعیان شخصیت عبدالله بن سبا را افسانه و ساخته و پرداخته سیف می دانند
شیعه
اختلاف شیعه و سنی
روایات سنی دربارهٔ وی حاکی از آن هستد که وی یهودی ای بود که مسلمان شد و در زمان علی، پایه گذار دیدگاه های غالیان (شیعیان افراطی) گردید. بالا بردن مقام علی به وی نسبت داده شده است. دیدگاه هایی مانند اینکه خداوند، علی را وصی و جانشین محمد کرده (همانند جانشینی یوشع بن نون بعد از موسی) و اینکه علی نمرده و روزی دوباره برای برپا داشتن حق بر می گردد و اینکه علی خدایی است که به آسمان عروج کرده و رعد و برق، صدای اوست. اهل سنت بعد از طبری، معتقدند که ابن سبا با توطئه های حیله آمیز خود شکاف را بین صحابیون محمد به وجود آورد. گفته می شود که وی، مصریان را علیه عثمان و به نفع علی و در مورد حق خلافت وی به شورش وا داشت و مسبب جنگ صورت گرفته بین علی و طلحه و زبیر را همین شورشیانی (فرقه سبائیه) که عثمان را کشته بودند می دانند.
در دیدگاه شیعه، وی گاهی از افراطیون (غالیان) شمرده می شود و جعفر صادق وی را لعنت نمود. ابن سبا موضوعی است که منابع شیعی چه طرفدار غالیان و چه دشمن آن ها مورد توجه قرار گرفته است. گفته می شود که علی فرمان داد که به علت خدا نامیدنش از سوی این فرقه، ابن سبا و پیروانش را بسوزانند. یک منبع اسماعیلیه مدعی است که وی تنها ظاهراً آسیب دید و زنده است.
دانشنامهٔ اسلام می نویسد دقیقاً مشخص نیست که پشت پردهٔ این شخصیت چه کسانی بوده اند. مهم ترین منبعی که به فعالیت های سیاسی ابن سبا بر ضد عثمان اشاره کرده، سیف بن عمر بوده که طبری به آن اشاره کرده است. ذهبی مطلبی در نکوهش سیف بن عمر و رد وی به عنوان یک راوی قابل اعتماد ذکر نموده است. ولهازن نیز وی را در زمینه های دیگر نیز فاقد اعتبار می داند. در منابع مطمئن تر به نظر می رسد که معتقدند که ابن سبا فعالیت سیاسی مهمی نداشته است. فرد لاندر معتقد است که ابن سبا مدعی خدا بودن علی نبوده و تنها متعقد بوده که مرگ علی مرگی ظاهری است و وی زنده است و روزی از آسمانها به زمین باز خواهد گشت. احتمالاً این عقیده پس زمینه ای از عقاید یهودیان یمن داشته که به عقاید یهودیان فلاشا حبشه مربوط می شود. کائتانی، ابن سبا را یک حامی سیاسی مخلص علی و نسلهای بعد از وی را مسبب توطئه ای سیاسی شبیه عباسیان می داند. ماسینیون معتقد است که فرقه سبائیه در زمان مختار بوده اند و جزو فرقهٔ عینیه محسوب می شوند.

[ویکی فقه] عبدالله بن سبأ. عبد الله بن سبأ: شخصی که مردم را دعوت به الحاد و شرک نموده، و از افکار و عقاید یهودیت دفاع می کرده معرفی نموده اند، یا شخصی که منشأ انتشار افکار باطل در میان جامعه اسلامی، و به گمراهی کشیدن گروه زیادی از صحابه بوده است. او را عامل فتنه و اولین محرک در شورش بر ضدّ عثمان معرفی کرده اند که منجر به قتل خلیفه شد و بعد از آن تمام جنگ ها و فتنه ها را به او نسبت داده اند که سبب کشته شدن هزاران نفر از صحابه و تابعین شد.
کمتر کتابی از عامه مربوط به تاریخ اسلام است که به «عبد الله بن سبأ» نپرداخته باشد. او چهره ای است که به شکل های گوناگون به تصویر کشیده شده است: او را شخصی که مردم را دعوت به الحاد و شرک نموده، و از افکار و عقاید یهودیت دفاع می کرده معرفی نموده اند، یا شخصی که منشأ انتشار افکار باطل در میان جامعه اسلامی، و به گمراهی کشیدن گروه زیادی از صحابه بوده است. او را عامل فتنه و اولین محرک در شورش بر ضدّ عثمان معرفی کرده اند که منجر به قتل خلیفه شد و بعد از آن تمام جنگ ها و فتنه ها را به او نسبت داده اند که سبب کشته شدن هزاران نفر از صحابه و تابعین شد. از طرفی دیگر، برخی از عقاید مهمّ و اصولی شیعه از قبیل: قول به نص، رجعت و... را به او نسبت داده اند و در حقیقت او را به عنوان مؤسس شیعه معرفی کرده اند، تا چهره شیعه را از این منظر مخدوش نمایند: از این رو لازم است موضوع فوق را بررسی کنیم که آیا عبد الله بن سبأ شخصیتی حقیقی است یا خرافی؟ آیا او جایگاهی در فتنه ها داشته است؟ آیا او حقیقتاً مؤسسس مذهب شیعه امامیه بوده است؟ مذهب شیعه چه ارتباطی با او داشته است؟

---