پرچم

پرچم . [ پ َ چ َ ] (اِ) چیزی باشد سیاه و مدوّر که بر گردن نیزه و علم بندند. (برهان ). علاقه ٔ علم . ابریشم و موی اسب یا دم گاوی که بر گردن علم بندند. (از فرهنگی خطی ). و علی الظاهر رشته هائی سیاه و یا دم گاو و یا دُم غژغاو بود که در زیر سنان علم یا نیزه ، چون طره ای ازآن می آویخته اند و از این بابست که شاعران غالباً ازآن به طره ، زلف و گیسو، تعبیر کرده اند :
بر سر بیرق بلاف پرچم گوید منم
طره ٔ خاتون صبح بر تتق روزگار.

عماد عزیزی (از حاشیه ٔ فرهنگ اسدی نخجوانی ).

راست گفتی بباد پرچم بود
گر بود باد را ستام به زر.

فرخی .

همیشه تا که بود پرچم و سنان بادا
سر مخالف تو بر سر سنان پرچم .

ادیب صابر.

از آن زمان که ظفر پرچم تو شانه زده
ز زنگ جور کدام آینه است نزدوده .

انوری .

خال جمال دولت بر نامهات نقطه
زلف عروس نصرت بر نیزه هات پرچم .

انوری .

روزی که زلف پرچم از آسیب معرکه
پنهان کند طراوت رخسار روزگار.

انوری .

در کوکبه ٔ تو طره ٔ شب
بر نیزه ٔ بندگانت پرچم .

انوری .

می طرازد چرخ غژغاو دو رنگ صبح وشام
نیزه ٔ قدرت مگر پرچم ندارد بر قنات .

اثیرالدین اخسیکتی .

کلک تو ز مرتبت بخندد
بر قامت رمح و ریش پرچم .

اخسیکتی .

بر علم مظفرت پرچمی آرزو کند
در فلک چهارمین وقت کسوف جرم خور.

مجیر بیلقانی .

بجان جست آنکه جست از تو ولیکن من نگویم چون
گسسته پرچم نیزه دریده دامن خفتان .

مجیر بیلقانی .

خصمت سپید دست و سیه دل چو دفتر است
بر بیرقت ز طره ٔ بلقیس پرچم است .

مجیر بیلقانی .

و آنکه گیسوی پریشان عروس ظفراست
روز کین پرچم شبرنگ فراز علمش .

مجیر بیلقانی .

بپرچم حبشی شکل رایتت که ظفر
بهندوئیش میان بسته میرود عمدا.

مجیر بیلقانی .

از بهر تو می طرازد ایام
منجوق ز صبح و پرچم از شام .

خاقانی .

آنجا که نعت صورت خوبان رود ترا
دل سوی قد نیزه و گیسوی پرچم است .

ظهیر فاریابی .

پرچم شبرنگ شاه گیسوی عروسان ظفر است . (راحةالصدور راوندی ).
و سر سروران گوی میدان و پرچم سنان گشت . (تاج المآثر). و زلف زره ساز او سایه بر عارض خورشید رخشان می انداخت و رایت خورشید سپید روز به پرچم سیاه شب می پوشید. (تاج المآثر).
بر سر رُمح غلامانت صبا در کارزار
پرچم از گیسوی ترکان خطائی یافته .

نجیب جرفاذقانی .

عروس فتح و ظفر در نقاب پرچم تو
چو ماه چارده در زیر طره ٔ شام است .

نجیب جرفاذقانی .

در دور تو زین سپس نجنبد
از باد خلاف زلف پرچم .

سیف اسفرنگ .

نهیب رایت تو دل ربوده از بر دشمن
بآب چهره ٔ خنجر بتاب طره ٔ پرچم .

امامی هروی .

زلف خاتون ظفر شیفته ٔ پرچم تست
دیده ٔ فتح ابد عاشق جولان تو باد .

حافظ.

ز پرچم فروزنده نوک سنان
چو آن شعله کاید برون از دخان .

هاتفی .

پرچم مشکین علمهای شاه
دسته ٔ ریحان گریبان ماه .

عماد فقیه .

بس نیزه که بر چهره ز پرچم بودش ریش
خوانی اگرش مرد نه آئین صوابست .

قاآنی .

|| زبانه . لسان النار. لهب . لهیب . || عَنبر. گاوعنبر. گاوبحری . قطاس . قیطوس . بحری قطاس . قاطوس . قاطس . غژغاو. غژگاو. کژگاو. کژغاو. کژگا. کژغا. غژغا. غژگا. قیطس . || نوعی از گاو کوهی که در کوههای مابین ملک خطا و هندوستان میباشد. (برهان ). || موی دم گاو کوهی .(غیاث اللغات ). || دم نوعی از گاو بحری که بر گردن اسبان بندند. (برهان ). و ظاهراً مراد رشته های دهان گاو بحری ، وال (بالِن ) باشد که در زیر سنان علم یا رمح و یا بر گردن اسب می بستند و عجب این است که کلمه ٔ پرچم بدانسان که در فارسی علاقه ٔ نیزه و نیز ریشه های مصفات و پالونه گونه ٔ دو طرف دهان نوعی وال (بالِن ) را نامیده اند، در زبان فرانسه نیز کلمه ٔ فانن همانطور به هر دو معنی آمده است :
گاوی نشان دهند در این قلزم نگون
لیکن نه پرچم است مر او را نه عنبر است .

اثیر اخسیکتی .

دارد فرسش بدین نشانی
پرچم دم شیر آسمانی .

خاقانی .

|| مجازاً، موی گیسو. (فرهنگ رشیدی ).کاکل . (برهان ) :
ما از آن محتشمانیم که ساغر گیرند
نه از آن مفلسکان که بز لاغر گیرند
بیکی دست می خالص ایمان نوشند
بیکی دست دگر پرچم کافر گیرند.

مولوی .

سگ نیم تا پرچم مرده کنم
عیسیم آیم که [ تا ] زنده ش کنم .

مولوی .

گرچه ناخن رفت چون باشی مرا
برکنم من پرچم خورشید را.

مولوی .

|| و در تداول امروزی گاه بمعنی درفش و علم آید. و رجوع به توغ و توک و بیرق شود.

بیرق - لواء - رایت - درفش

از پیوند دو واژه پر و یا بر و چم که از فعل چمیدن است که بر به معنی روی است وچمیدن نیز به معنی پیچ وخم خوردن است

در اورامی یا سورانی
پرچم یک واژه کوردیه الانم استفاده میشود
پر به منعی پرچ یا موی سر کە ازروی صورت میاد پایین وچم به معنی چشم است
( او پەرچەمو اگریجه هەمویی دەژمنی دینه )

جواد مفرد واژۀ پرچم فارسی تلخیص واژۀ پرَ - چَرمَ باستانی است

واژۀ سنسکریتی و ایرانی پرَ - چَرمَ به معنی "چرم پیشاپیش [لشکر]" به آشکاری مفهوم مناسبی برای واژۀ پرچم است که آن براین پایه از ساقط شدن سخن ساکن "ر" در میان این واژه مرکب برونداد شده است. مانند پَرشتی اوستایی که سخن ساکن "ر"ِ آن افتاده و در پارسی دگرگون به پُشت شده است. این واژه پرچم ایرانی به ماناک درفش ( تکه پارچه رها نکردنی یا عَلَم استوار پیش رونده ) را با واژه ترکی پرچم به ماناک کاکل مشتبه شده اند. در رویی که ترکان و مغولان خود برای واژۀ درفش واژه پرچم را به کار نبرده اند. اگر پرچم به ماناک درفش، ترکی بود آن در نزد ترکان مصطلح می شد:

प्र adverb pra before, चर्म m. n. charma leather.
द्रप्स m. drapsa flag ( تکه پارچه رها نکردنی ) .
द्रापि m. drApi mantle, साय n. sAya unloosing.

خود واژۀ درفش به روساره ۮۯوَ - اَش در اوستایی عَلَم استوار پیش رونده چَم می دهد.

تلگرام
@Parsik

بیرق، درفش، رایت، علم، لوا، زبانه، لهیب، زلف، کاکل، مو

وقتی فرهنگ معین نوشته واژه "ترکی" هستش نمیدونم چرا بعضی اصرار دارند از واژه یه چیز دیگه بسازند
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
واژه بیرق و پرچم ترکی است البته پرچم به کل علم گفته نمیشد ولی به مرور زمان تبدیل شده است.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
توضیح:
پرچم بصورت قدیمی بَرجَم و بجکم= موی نوعی گاوکوهی وحشی در بالای علَم را می گفتند که بعدها به خود علم هم شامل شد ، معادل فارسی آن �درفش�می باشد.

رایت.
اصل رایت، رأیت است که همزه به الف بدل شده است و به معنای رؤیت، دیدن و مشاهده است اما از آنجا که پرچم نشانه ای است که برای دیدن برپا کنند تا مردم ببینند به پرچم نیز رایت گفته می شود.

پرچم یک واژه کهن پارسی است و به چم ( معنای ) دِرَفش می باشد. از دید ریختواژه شناسی این واژه به دیس ( ( پَرچرم ) ) بوده است که چرم نیز در زبانهای کهن پارسی به معنای پوست یا پوسته می باشد و پرچرم همان پوسته ای است که استوار در پیشاپیش سپاه افراشته می شود. در زبان سغدی و سکایی نیز چرم به معنای پوست و پوسته می باشد که از همین رو این واژه به زبانهای دیگر راه پیدا کرده است.

دعوا نکنید
پرچم هم فارسیه و هم ترکی
پرچم به معنای کاکل از مصدر پرچمیدن می آید و فارسی است.
پرچم به معنای درفش و بیرق ترکی است که در بعضی جا ها به اشتباه مغولی گفته شده است.

واژه ی " پرچم " در زبان کوردی به آن قسمت از مویی گفته می شود که باد از سر دخترکان در هوا معلق می کند و فکر می کنم اصل کلمه ی " پرچم" از همین واژه و از زبان کوردی اخذ شده باشد. "بیرَق" معادل آن در زبان ترکی است و "عَلَم" در زبان عربی و دِرفش که همان " درەوش" کوردی است و سینه بند آهنگران است بعد از افسانه ی کاوه آهنگر که گویا کورد بوده در زبان فارسی معادل و به معنای نشان و پرچم به کار برده می شود . . . در زبان کردی به پرچم ملی و حزبی " ئاڵا" می گویند و به پرچم مذهبی " بەیاخ"

این واژه ( پَرچَرم ) بوده که در گذر زمان آوای ( ر ) زُدوده شده است.
پَر: پیشوند گسترانندگی و پهن شوندگی و فرازندگی است همچون پَرتاب، پرهون ( دایره ) ، پرواز، پَراکندن ( در پراکندن، کَندن به معنای تهی و خالی کردن است و ( آ ) در آکندن، نفی ساز است ( اوستایی ) که به معنای پُرکردن می باشد و پراکندن هم یعنی پخش کردن ) ، پَرچ و. . .
چرم:پوست و پوسته. ( در زبان سغدی چرم به معنای پوست و پوسته می باشد و یا همان چرم خودمان در زبان پارسی ) .
پس:
( پَرچرم:پوسته ای که گسترانده شده ) .
این واژه ایرانی است.
ماجرای کاوه آهنگر هم از زمانه ی پیشدادیان و فریدون بوده که مربوط به خاورِ ایرانشهر ( بلخ و خوارزم و در کل خراسان بزرگ ) می باشد و نه باختر ( غرب ) ایرانشهر.

رافت . . . . بیرق . . . . لوا . . . علم . . .

پرچم وازه ایست فارسی و با واژه بَرسم از یک ریشه اند