خاویار تخم
ماهیان خاویاری و از گرانترین غذاهای
جهان است.
دریای خزر به عنوان بزرگ ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان بیش از ۹۰ درصد خاویار جهان را تأمین می کند.
فیل ماهی بزرگ ترین ماهی آب های داخلی
ایران است که از دیدگاه کیفیت خاویار رتبه اول را به خود اختصاص داده است و نمونه هایی از آن با وزنی در حدود ۱۴۰۰
کیلوگرم و سنی بیش از ۱۰۰ سال صید شده است. هر ۲ یا ۳ سال یک بار تخم ریزی می کند و بین ۱۴ و ۱۷ سالگی بالغ می شود و به واسطه بهترین خاویار، رتبه گرانترین ماهی و خاویار جهان را داراست. از قامتی معادل یک و نیم متر تا بیش از چهار متر بر خوردار است، رکورد صید آن در ایران ۹۸۰کیلوگرم به همراه ۱۲۰کیلوگرم خاویار بوده است
قره برون یا تاس ماهی ایران، در حال حاضر گونه ای مستقل محسوب می شود، اما پیش تر آن را
زیرگونه ای از ماهی روس می دانستند. «قره برون» به ترکی به معنای «بینی سیاه» است که از رتبه دوم ارزش بر خوردار است. در حال حاضر به واسطه تکثیر مصنوعی از دیدگاه تعدد از گونه روس پیشی گرفته است. از گونه روسی بزرگ تر می باشد و کیفیت خاویاری برتر از وی را نیز دارا می باشد از نظر ظاهری تا حدی شبیه به هم می باشند گرچه رنگی تیره تر همراه با رنگ دانه های سفید رنگ که تا بینی وی ادامه پیدا کرده وی را از نظر ظاهری از تاس ماهی روس جدا می کند. وزنی معادل ۶۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم دارد و طولی معادل ۱ متر تا بیش از ۲ متر که در فاصله ۱۲ تا ۱۴ سالگی بالغ می گردد.
تاس ماهی روس یا
چالباش در زمره گونه هایی است که در تمام نقاط دریای خزر یافت می شود و خاویار آن را نیز به اصطلاح طلایی می نامند که از رتبه سوم ارزش بر خوردار است و در فاصله ۱۲ تا ۱۶ سالگی به سن تخم دهی می رسد و بالغ می شود. از طولی معادل ۱ تا ۲ متر بر خوردار است و وزنی معادل ۶۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم.
ماهی خاویار شیپ معمولاً ماهی مهاجری است که به واسطه تخم ریزی به سواحل ایران می آید و در رودخانه های آبریز دریای خزر تخم گذاری می کند. از عمری معادل ۳۰ سال بر خوردار است، سبک وزن است و از تعدد کمی هم بهره می برد. از دیدگاه ارزش در رتبه چهارم قرار دارد. با طولی بیش از ۱ متر و وزنی سبک، در فاصله ده سالگی تا ۱۴ سالگی بالغ می گردد و به سن تخم دهی می رسد.
ماهی اوزون برون (دراکول) کوچک ترین ماهی خاویار دریای خزر می باشد که در ایران به اشتباه کلیه ماهیان خاویاری را به نام وی اوزون برون می نامند. از دیدگاه کیفی در رتبه آخر قرار دارد چرا که از خاویار ریزتر و ارزانتری بهره می برد. از نظر تکثیر مصنوعی با مشکلاتی مواجه است و تعداد آن نیز در شرایط طبیعی رو به کاهش می رود. در ترجمه نام وی بینی دراز است. در فاصله ۸ تا۱۲ سالگی بالغ می شود. قامتی معادل ۱ تا ۱٫۵ متر و وزنی سبک تر در قیاس با دیگر ماهیان این خانواده در دریای خزر دارد.
فیل ماهی،
تاس ماهی روسی یا چالباش،
تاس ماهی ایرانی یا قره برون، ماهی شیپ و ماهی ازون برون یا سوروگا، گونه های اصلی ماهیان خاویاری دریای خزر هستند.
ماهیان خاویاری یا استورژون، از خانواده تاس ماهیان، از جمله گونه های آب زی کم نظیری هستند که از قدمتی چند صد میلیون ساله که به عصر
ژوراسیک بازمی گردد بر خوردارند و از این رو ماهیان خاویار را فسیل های زنده جهان می نامند که همراه با تکاملی فیلوژنی تا به امروز بازمانده اند. این ماهیان به ۲۷ گونه و زیرگونه در جهان تقسیم می شوند که از این تعداد ۶ گونه در دریای خزر زندگی می کنند. ارزش ماهیان خاویاری نه به جهت استفاده از گوشت آنان که به واسطه تخم آنان است که به خاویار یا
مروارید سیاه مشهور است. خاویار انواع گوناگونی دارد چون خاویار طلایی و سرخ و سیاه که البته در این میان خاویار سیاه از ارزشی قابل توجه برخوردار است.
دریای خزر به تنهایی ۹۳ در صد از ذخیره خاویار و ماهیان خاویاری جهان را در خود جای داده است. همچنین ۵ گونه از ماهیان خاویاری ممتاز جهان نیز در این
دریا زندگی می کنندکه به ترتیب کیفیت عبارت اند از «فیل ماهی»، «قره برون یا ماهی خاویاری ایران»، «ماهی خاویاری گلد (چالباش) یا روس»، «ماهی شیپ»، «ماهی ازون برون».