بت پرستی

بُت تندیسی از سنگ یا چوب یا فلز یا هر چیز دیگری است که آن را به شکل انسان یا جانور یا هر شکل خیالی یا راستینی بسازند و پرستش کنند. در زبان فارسی لفظ بت را برگرفته از نام بودا دانسته اند، چرا که در آیین بوداییان می باید مجسمه ای از او در هر خانه باشد. بوداییان این مجسمه ها را می آراستند و زیبا می کردند، اما آرایش بت در میان اعراب زیاد مورد توجه نبود و بت هایشان می توانستند هیکلی بی شکل از خرما یا چوب باشد. همچنین در بخشهایی از ادبیات فارسی بت برابر با معشوق زیباروی هم آمده است.
محمد بهشتی، فرهنگ فارسی صبا، نشر صبا
بت پرستی تقریباً در بین تمام ملل گذشته وجود داشته است. ایرانیان از معدود اقوامی هستند که هیچ گاه بت پرستی را به صورت رسمی نپذیرفته اند. هگل فیلسوف آلمانی می گوید: «ایرانیان با بت پرستی دشمن بودند و نیایشگاه های یونان را برای همین ویران کردند، اگرچه ایرانیان با همهٔ دین های دیگر مدارا می کردند اماچون یونانیان برای خدا نمود این جهانی ساخته بودند، با آن به مخالفت برخاستند.» در قرآن نام بت های قوم نوح ود، یغوث، یعوق و نصر و بت های اعراب لات و منات و عزی و بت های دیگری همچون بعل آمده است. یونانیان نیز اگر چه برای خدایان خود قائل به جسم و روح بودند، اما بت هایی از زئوس، هرا، آتنا، آرتمیس و هرکول ساخته و به ستایش آن پرداخته اند. مصریان نیز بت هایی همچون رع، آمون، اوزیریس، ایزیس، ست و آنوبیس را می پرستیدند. رومیان هم از ژوپیتر، جونو، دیانا و ونوس مجسمه هایی ساخته و به عبادت آنان می پرداختند. هبل و لات و منات و عزی و ود و یغوث و یعوق و نصر نیز از بت های اعراب بودند. در آیین میترائیسم نیز که در ایران شکل گرفت، بعدها تندیس هایی از آناهیتا و میترا ساخته شد و مورد ستایش قرار گرفت. آیین بودایی که در چین و بخشهایی از هندوستان رواج دارد معتقد به عبادت بودا است. در آیین برهمایی هم بت هایی چون شیوا جلوه گری می کنند. بت پرستی در قالب آیین شینتو و سایر ملل آسیای جنوب شرقی به وفور دیده می شود. عیلامیان باستان نیز که در میان رودان ساکن بودند پیرو توتم پرستی بوده و خدایانی مانند مردوک، بعل، انلیل و ائا داشتند. واژهٔ «بت» از پارسی میانه «بت» but گرفته شده که به معنی بودا است.
ادبیات فارسی که در ایران پس از اسلام، در برهه هایی از تاریخ به شدت تحت تأثیر عرفان و تصوف بوده، به بت مفاهیم و معناهای تازه ای داده، و بر خلاف تعریف کلاسیک آن، در ادبیات فارسی از بت تفسیرهای مختلفی شده. در بسیاری از اشعار فارسی، بت می توانسته غرور آدمی، اسارت در قید و بندهای دنیوی، خودپرستی یا حتی بت درون آدمی را در ذهن مخاطب تداعی کند.
در کتاب مسلمانان بت پرست به کسانی کسانی گفته می شود که معتقدند اشیای پیرامون آنها خالق، و خودشان مخلوق آن شیء هستند.

بت پرستی (idolatry)
در مسیحیت و اسلام و یهودیت، پرستش بت ( ← بت). تورات در فرمان دوم از ده فرمان آن را قدغن کرده است. نوعاً به پرستش هر چیز مرئی و مادی که نقطۀ مقابل موجود غیبی حقّانی است، اطلاق می گردد. مسیحیت از این فرمان، در زمان ها و مکان های مختلف، تعبیرهای مختلف کرده است. در قرون ۶ و ۷م در امپراتوری بیزانس واکنشی در برابر استفاده از شمایل پدید آمد که به نهضت شمایل شکنی انجامید. در جنبش اصلاح دینی، استفاده از شمایل بت پرستی شناخته شد، ولی مارتین لوتر آن را، در جهت عبادت خدا، سودمند تشخیص داد. امروزه گروه هایی به ویژه در برخی کلیساهای پروتستان از هرگونه تصویری دوری می جویند، اما گروه هایی دیگر خاصه در کلیساهای ارتُدوکس و کاتولیک استفاده از تصویر و مجسمه را به عنوان دلالت با شمایل تشویق می کنند. هندوان تکریم صورت خدا را عنصر مهمی در راه عبادت خود می دانند.امّا در سرزمین بین النهرین، بت هایی که نماد خدایان سومری و بابلی و اقوام دیگر بودند، پرستیده می شدند. معروف ترین این بت ها مردوک نام داشت. اعراب جاهلیت غالباً بت پرست بودند و معمولاً هر قبیله بتی از آنِ خود داشت که بیشتر در خانۀ کعبه نگهداری می شدند. معروف تر از همه، لات، مَنات، هُبَل و عُزّی بودند، که با ظهور پیامبر اسلام (ص) و پیروزی مسلمانان از میان برداشته شدند. ابراهیم خلیل الله یکتاپرستی را با شکستن بت ها آغاز کرده بود. دلیل مخالفت اسلام با مجسمه سازی، بیم از بازگشت به دوران بت پرستی بود. نام بُت در زبان فارسی، مأخوذ از بوداست، زیرا بودائیان تندیسه های بودا را می ساختند و نیایش می کردند.

[ویکی فقه] بت جثّه و هیکلی (بت) از جنس نقره، مس یا چوب است که بت پرستان جهت تقرب به خدا، آنها را وسیله عبادت قرار می دادند. و بت پرست به کسی گفته می شود که بت را وسیله تقرب به خدا قرار داده است و آن را پرستش می کند.
بت، تندیسی است که بت پرستان به اشکال گوناگون مانند انسان ، حیوان و ترکیبی از آن دو
موسسه دائرة المعارف فقه اسلامی، دانشنامه جهان اسلام، ج ۱، ص۴۶۵.
بت پرستی ظاهری و مادی، نه بت پرستی به معنای عام که طبق بیان قرآن، شامل پیروی از هوای نفس
جاثیه/سوره۴۵، آیه۲۳.
خدای متعال در سوره مبارکه نوح نام بزرگترین بت های زمان حضرت نوح را ذکر کرده است:«وَ قالُوا لاتَذَرُنَّ آلِهَتَکُمْ وَ لاتَذَرُنَّ وَدًّا وَ لا سُواعاً وَ لا یغُوثَ وَ یعُوقَ وَ نَسْراً»
نوح/سوره۷۱، آیه۲۳.
...

---