مترادف ید : دست، سلطه، قدرت، نفوذ، ارتباط، رابطه
برابر پارسی : دست
ید
مترادف ید : دست، سلطه، قدرت، نفوذ، ارتباط، رابطه
برابر پارسی : دست
فارسی به انگلیسی
arm, hand
hand, [fig.] power, authority, right
iodine
فارسی به عربی
یود
عربی به فارسی
دست , عقربه , دسته , دستخط , خط , شرکت , دخالت , کمک , طرف , پهلو , پيمان , دادن , کمک کردن , بادست کاري را انجام دادن , يک وجب
مترادف و متضاد
ید
سلطه، قدرت، نفوذ
ارتباط، رابطه
۱. دست
۲. سلطه، قدرت، نفوذ
۳. ارتباط، رابطه
فرهنگ فارسی
دست، ایدی جمع، ایادی جمع جمع، یدان و یدین: تثنیه ید، دودست، عنصرشیمیایی ازخاکسترنباتات دریایی تهیه میشود
علامت شرط درسوم شخص جمع : اگر فرمان بردند ما را بنکشتیدیدایشان را.
بلاد یمن
علامت شرط درسوم شخص جمع : اگر فرمان بردند ما را بنکشتیدیدایشان را.
بلاد یمن
فرهنگ معین
(یَ) [ ع . ] (اِ.) دست . ج . ایدی . ایادی .
(یَ ) [ ع . ] (اِ. ) دست . ج . ایدی . ایادی .
(یُ ) [ فر. ] (اِ. ) جسمی است جامد، بلوری و خاکستری مایل به سیاه در آب حل نمی شود ولی در الکل محلول است و در داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد.
(یُ ) [ فر. ] (اِ. ) جسمی است جامد، بلوری و خاکستری مایل به سیاه در آب حل نمی شود ولی در الکل محلول است و در داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد.
(یُ) [ فر. ] (اِ.) جسمی است جامد، بلوری و خاکستری مایل به سیاه در آب حل نمی شود ولی در الکل محلول است و در داروسازی مورد استفاده قرار می گیرد.
لغت نامه دهخدا
ید. [ ی ُ ] (فینیقی ، اِ) اِیُد. دهمین حرف از حروف تهجی مردم فینیقیه و آواز آن چون «ای » یونانی باشد. ایگریک = Y. (یادداشت مؤلف ).
ید. [ ی َ ] (اِخ ) بلاد یمن . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از ناظم الاطباء). رجوع به یمن شود.
ید. [ ی َدد ] (ع اِ) لغتی است در یَد. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد) (ناظم الاطباء). دست .
ید. [ ی َ ] ( ع اِ ) دست یعنی از منکب تا انگشتان و یا کف دست و مؤنث آید و اصل آن یَدْی ٌ می باشد و یَدان تثنیه آن. ج ، اَیدی ، یدی [ ی ُ / ی َ / ی ِ دی ی ]. جج ، اَیادی. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). دست.( ترجمان القرآن جرجانی ص 108 ) ( غیاث ) ( دهار ). دست تاکتف یا کف دست تا سربند. ( از آنندراج ) :
آن یکی رِجْل گفته آن یک ید
بیهده گفته ها ببرده ز حد.
خامه سودا بود جزای چنان ید.
نبینی لب مردم از خنده باز.
- امثال :
در امثال گفته اند: یداک اوکتا وفوک نفخ. ( از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 202 ).
گفت کانت یدی فوق یدک و العلم یعلوا و لایعلی. ( از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 684 ).
- ابتعت الغنم بالیدین ؛ یعنی به دو قیمت مختلف فروختم آن گوسپندان را. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ).
- اعطاه عن ظهر ید ؛ یعنی به تفضل و تبرع داد او را نه بیع و مکافات و قرض. ( منتهی الارب ) ( از ناظم الاطباء ).
- بعته یداً بید ؛ ای حاضراً بحاضر. ( از ناظم الاطباء ).
- بین یدی ؛ پیش روی. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). در پیشگاه.
- بین یدی الساعة ؛ یعنی پیش از قیامت. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( آنندراج ).
- بین یدک ( ویا بین یدیه ) ؛ یعنی پیش روی تو و پیش روی او. ( ناظم الاطباء ).
- سُقِطَ فی یده و یا اُسْقِطَ ( مجهولاً ) فی یدیه ؛ یعنی شرمنده شد و پشیمان گشت. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). پشیمان شدن. ( یادداشت مؤلف ).
- عن ید ؛ نقد. لانسیة. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء )( یادداشت مؤلف ). دستادست. مقابل پسادست.
- یداً بید ؛ دست به دست.
- یدالثوب ؛ آنچه زاید باشد از جامه بعد از التحاف و تعطف. ( از منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ).
- یدالدهر ؛ درازی روزگار: لاافعله یدالدهر؛ ای ابداً. ( از منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). دیرینه. ( منتهی الارب ).
- یدالقمیص ؛ آستین. ( مهذب الاسماء ) ( ملخص اللغات حسن خطیب کرمانی ).
- یداً واحده ؛ یکدست. همدست. دست یکی. متحد و متفق : عاقبت همه یداً واحده شدند و به نصر هجوم بردند. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 387 ). در دفع خصمان و قمع و قهر معاندان و منازعان یداً واحده باشند. ( تاریخ غازانی ص 54 ).
آن یکی رِجْل گفته آن یک ید
بیهده گفته ها ببرده ز حد.
سنایی.
جامه سودا بود جزای چنین تن خامه سودا بود جزای چنان ید.
امیرمعزی.
ید ظلم جایی که گردد درازنبینی لب مردم از خنده باز.
سعدی ( بوستان ).
گلیمی از خانه یاری بدزدید و حاکم قطع یدش فرمود. ( گلستان ). هرکه از مال وقف بدزدد قطع یدش لازم نیاید. ( گلستان ).- امثال :
در امثال گفته اند: یداک اوکتا وفوک نفخ. ( از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 202 ).
گفت کانت یدی فوق یدک و العلم یعلوا و لایعلی. ( از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 684 ).
- ابتعت الغنم بالیدین ؛ یعنی به دو قیمت مختلف فروختم آن گوسپندان را. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ).
- اعطاه عن ظهر ید ؛ یعنی به تفضل و تبرع داد او را نه بیع و مکافات و قرض. ( منتهی الارب ) ( از ناظم الاطباء ).
- بعته یداً بید ؛ ای حاضراً بحاضر. ( از ناظم الاطباء ).
- بین یدی ؛ پیش روی. ( منتهی الارب ) ( آنندراج ). در پیشگاه.
- بین یدی الساعة ؛ یعنی پیش از قیامت. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ) ( آنندراج ).
- بین یدک ( ویا بین یدیه ) ؛ یعنی پیش روی تو و پیش روی او. ( ناظم الاطباء ).
- سُقِطَ فی یده و یا اُسْقِطَ ( مجهولاً ) فی یدیه ؛ یعنی شرمنده شد و پشیمان گشت. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء ). پشیمان شدن. ( یادداشت مؤلف ).
- عن ید ؛ نقد. لانسیة. ( منتهی الارب ) ( ناظم الاطباء )( یادداشت مؤلف ). دستادست. مقابل پسادست.
- یداً بید ؛ دست به دست.
- یدالثوب ؛ آنچه زاید باشد از جامه بعد از التحاف و تعطف. ( از منتهی الارب ) ( آنندراج ) ( ناظم الاطباء ).
- یدالدهر ؛ درازی روزگار: لاافعله یدالدهر؛ ای ابداً. ( از منتهی الارب ) ( از آنندراج ) ( ناظم الاطباء ). دیرینه. ( منتهی الارب ).
- یدالقمیص ؛ آستین. ( مهذب الاسماء ) ( ملخص اللغات حسن خطیب کرمانی ).
- یداً واحده ؛ یکدست. همدست. دست یکی. متحد و متفق : عاقبت همه یداً واحده شدند و به نصر هجوم بردند. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 387 ). در دفع خصمان و قمع و قهر معاندان و منازعان یداً واحده باشند. ( تاریخ غازانی ص 54 ).
ید. [ ی َ ] (ع اِ) دست یعنی از منکب تا انگشتان و یا کف دست و مؤنث آید و اصل آن یَدْی ٌ می باشد و یَدان تثنیه ٔ آن . ج ، اَیدی ، یدی [ ی ُ / ی َ / ی ِ دی ی ] . جج ، اَیادی . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). دست .(ترجمان القرآن جرجانی ص 108) (غیاث ) (دهار). دست تاکتف یا کف دست تا سربند. (از آنندراج ) :
آن یکی رِجْل گفته آن یک ید
بیهده گفته ها ببرده ز حد.
جامه ٔ سودا بود جزای چنین تن
خامه ٔ سودا بود جزای چنان ید.
ید ظلم جایی که گردد دراز
نبینی لب مردم از خنده باز.
گلیمی از خانه ٔ یاری بدزدید و حاکم قطع یدش فرمود. (گلستان ). هرکه از مال وقف بدزدد قطع یدش لازم نیاید. (گلستان ).
- امثال :
در امثال گفته اند: یداک اوکتا وفوک نفخ . (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 202).
گفت کانت یدی فوق یدک و العلم یعلوا و لایعلی . (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 684).
- ابتعت الغنم بالیدین ؛ یعنی به دو قیمت مختلف فروختم آن گوسپندان را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء).
- اعطاه عن ظهر ید ؛ یعنی به تفضل و تبرع داد او را نه بیع و مکافات و قرض . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء).
- بعته یداً بید ؛ ای حاضراً بحاضر. (از ناظم الاطباء).
- بین یدی ؛ پیش روی . (منتهی الارب ) (آنندراج ). در پیشگاه .
- بین یدی الساعة ؛ یعنی پیش از قیامت . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
- بین یدک (ویا بین یدیه ) ؛ یعنی پیش روی تو و پیش روی او. (ناظم الاطباء).
- سُقِطَ فی یده و یا اُسْقِطَ (مجهولاً) فی یدیه ؛ یعنی شرمنده شد و پشیمان گشت . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). پشیمان شدن . (یادداشت مؤلف ).
- عن ید ؛ نقد. لانسیة. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء)(یادداشت مؤلف ). دستادست . مقابل پسادست .
- یداً بید ؛ دست به دست .
- یدالثوب ؛ آنچه زاید باشد از جامه بعد از التحاف و تعطف . (از منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
- یدالدهر ؛ درازی روزگار: لاافعله یدالدهر؛ ای ابداً. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). دیرینه . (منتهی الارب ).
- یدالقمیص ؛ آستین . (مهذب الاسماء) (ملخص اللغات حسن خطیب کرمانی ).
- یداً واحده ؛ یکدست . همدست . دست یکی . متحد و متفق : عاقبت همه یداً واحده شدند و به نصر هجوم بردند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 387). در دفع خصمان و قمع و قهر معاندان و منازعان یداً واحده باشند. (تاریخ غازانی ص 54).
- ید بیضا(یا ید بیضاء) ؛ از جمله ٔ معجزات حضرت موسی (ع ) بود که چون دست را در زیر بغل برده بیرون می آورد نوری ظاهر می گشت که همه ٔ عالم را روشن می کرد. (ناظم الاطباء) (از غیاث ) (آنندراج ). از جمله ٔ معجزات حضرت موسی (ع ) بود. گویند هرگاه دست از بغل برمی آورد نوری از دست او تا به آسمان تتق می کشید و عالم روشن می شد و چون به بغل می برد برطرف می شد. و بعضی گویند در کف دست او نوری بود که چون آینه می درخشید و به جانب هرکه می داشت بیهوش می شد و چون دست را به بغل می برد به هوش می آمد و بعضی گویند که کف دست موسی (ع ) سوخته بودو نشان سفیدی از سوختگی آتش در دست او بود. اﷲ اعلم . (برهان ). مأخوذ است از دو آیه ٔ شریفه : «و نزع یده فاذا هی بیضاء للناظرین ». (قرآن 7 / 108 و 26 / 33). «و اضمم یدک الی جناحک تخرج بیضاء». (قرآن 20 / 22و 27 / 12 و 28 / 32). (یادداشت مؤلف ) : ترا با من شریک کرد، و این عصا و ید بیضا که تقریر کرده بود. (قصص الانبیاء ص 99).
کجا خورشید رخشان را بپوشد زیر دامن در
بدان ماند که اهریمن همی پوشد ید بیضا.
به تیغ و کلک دل دشمنان تو بشکستی
نه چوب جانورت بود و نه ید بیضا.
او چو ثعبان باشد اندر رزم با سهم و نهیب
تو چو موسی و کف تو چون ید بیضا بود.
اگر معجز ید بیضا و ثعبان بود موسی را
دل او چون یدبیضا و تیغ او چو ثعبان شد.
زهی به تقویت دین نهاده صد انگشت
مآثر ید بیضات دست موسی را.
نه چرخ هست بیدق شطرنج ملک او
او شاه نصرت از ید بیضای موسوی .
به شعر خاطر عطارهمدم عیسیست
از آنکه هست چو موسیش صد ید بیضا.
نه زنگ عاریتی بود بر دل فرعون
که صیقل ید بیضا سیاهیش بزدود.
بلاغت و ید بیضای موسی عمران
به کید و سحر چه ماند که ساحران سازند.
این همه شعبده ٔ عقل که می کرد اینجا
سامری پیش عصا و ید بیضا می کرد.
- || مجازاً کرامات و خرق عادات است . (غیاث ). مهارت و توانایی داشتن در کاری . از پیش بردن کارهای دشوار با نیروی شبیه به اعجاز و کرامت . قدرت و توانایی :
نه معن زائده ای کز ید عطاده خود
ز معن زائده ای در عطا دهی از ید
به مردمی ید بیضاست مر ترادایم
که گنج احمر و اصفر همی کند از ید.
خود کمترین نثار بهایی است عید را
بیضا و عسکر از ید بیضای عسکرش .
تردامنان چو سر به گریبان فروبرند
سحر آورند و من ید بیضا درآورم .
فتح آن چنان کند ید بیضای عسکرش
کآسیب آن به عسکر و بیضا برافکند.
ید بیضای آفتاب نگر
زرفشان ز آستین معلم صبح .
در حب و بغض و حل عقد و افسون و نیرنج ید بیضا و دم عیسی دارد. (سندبادنامه ص 242).
سحر سخنم در همه آفاق برفته ست
لیکن چه کند با ید بیضا که تو داری .
- ید بیضا کردن ؛ کاری بس صعب را با قوتی شبیه به اعجاز از پیش بردن . (یادداشت مؤلف ).
- ید بیضا نمودن ؛ معجزه نمودن چون موسی علیه السلام . (غیاث ) :
گلزار شودهمچو جهودان عباپوش
کهسار چو موسی بنماید ید بیضا.
بنماید هر زمان ید بیضا
با سبلت دشمنان تو موسی .
وز علاجش ید بیضابنمایید مگر
کآتش حسن بدان سبز شجر بازدهید.
زرد قصب خاک به رسم جهود
کآب چو موسی ید بیضا نمود.
در آن قضیه او و برادرش قطب الدین فرصت یافتند و ید بیضا نموده شش مکتوب از زبان نوروز به امراء مصر و شام نوشتند. (تاریخ غازانی ص 109). در تدارک وقایع و حوادث سحره ٔ فرعون جهان را ید بیضا و دم مسیحی نموده . (سندبادنامه ص 146). در تألف اهوا و استمالت دلها و مراعات طبقات لشکر ید بیضا نمود. (ترجمه ٔتاریخ یمینی ).
- || این کلمه سپس به معنی حجت مبرهنه آمده است . (یادداشت مؤلف ).
- ید بیضوی ؛ یدبیضا. معجزه ٔ حضرت موسی :
قرابه چو ساعد نمایان کند
ید بیضوی روی پنهان کند.
و رجوع به ترکیب ید بیضا شود.
- ید ساکب ماء الیسری ؛ جای سعد بلع نزد منجمین . (یادداشت مؤلف ).
- ید سفلی ؛ سؤال کننده یا منعکننده . (از المنجد).
- || دست پایین ؛ کنایه ازدست عطاگیرنده است . مقابل ید علیا و دست زبرین . (یادداشت مؤلف ) : ابنای جنس ما را به مرتبت ایشان که رساند و ید علیا به ید سفلی چه ماند. (گلستان ).
- ید سگان ؛ کف الکلب . (تذکره ٔ داود ضریر انطاکی ). درباره ٔ این ترکیب گمان می کنم کلمه مرکب از «ید» هزوارش به معنی دست و سگان به معنی کلاب باشد. (یادداشت مؤلف ).
- ید علیا ؛ بخشنده ٔ پاک و عفیف . (منتهی الارب ).
- || دست بالا و کنایه است از دست بخشنده . مقابل ید سفلی . (یادداشت مؤلف ) : ابنای جنس ما را به مرتبت ایشان که رساند و ید علیا به ید سفلی چه ماند. (گلستان ).
|| یقال : تربت یداه و هو دعاء. (منتهی الارب ). در دعا ونفرین گویند: تربت یداه ؛ یعنی به خیر نرسد. (ناظم الاطباء). || یقال : خرج نازعاً یداً؛ یعنی خشمگین برآمد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || دسته . چنانکه دسته ٔ آس و جارو و پاروب و کارد و جز آن . (یادداشت مؤلف ).
- یدالرحی ؛ دسته ٔ آسیا. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از ناظم الاطباء).
- یدالفاس ؛ دسته ٔتبر. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از ناظم الاطباء) (مهذب الاسماء) (دهار).
- یدالمفتاح ؛ دسته ٔ کلید. (مهذب الاسماء).
- یدالمنحاز ؛ دسته ٔ هاون و آن سیرکوب . (منتهی الارب ).
|| بال پرندگان . (یادداشت مؤلف ).
- یدالطائر ؛ بال مرغ . (از منتهی الارب ) (از آنندراج ).
|| گوشه ٔ زبرین کمان . مقابل رحل . (یادداشت مؤلف ).
- یدالقوس ؛ گوشه ٔ برگشته ٔ کمان . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
|| قدرت و قوت . (غیاث ). قدرت . (دهار). طاقت وقوت و توانایی . قوله تعالی : والسماءَ بنیناها بایْدو انّا لموسعون . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). قوت . (مهذب الاسماء) (ملخص اللغات ). قدرت . توان . توانایی : واذکر عبدنا داود ذاالاید انه اوّاب . (یادداشت مؤلف ) :
داده کرمان را بر او مهر ولد
بر پدر من اینت قدرت اینت ید.
گر نبودی نوح را از حق یدی
پس جهانی را چه سان برهم زدی .
- بی یدی ؛ بی دستی . فاقد دست بودن . دست نداشتن . کنایه از قدرت و توانایی نداشتن . (یادداشت مؤلف ) :
دل به تو دادم و دلت نستدم
مردم دیدی تو بدین بی یدی .
- ید تصرف ؛ قبضه ٔ تصرف . (ناظم الاطباء).
- ید طولا ؛ قدرت و توانایی و دانایی بسیار. (از ناظم الاطباء). دست درازتر و کنایه است از مهارت و کمال به صنایع و هنرها که به دست تعلق دارد. (غیاث ) (آنندراج ).
- ید طولی ̍ ؛ قوت و قدرت و دانایی .
|| چیرگی و غلبه . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (آنندراج ).
- یدالریح ؛ غلبه ٔ باد. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
|| ملک که قبضه و تصرف باشد. هذا فی یدی ؛ یعنی این در ملک من است .(از منتهی الارب ). تصرف . یقال الامر بید فلان ؛ آن کار در تصرف فلان است . و هذا فی یدی ؛ این در قبضه و تصرف من است . (ناظم الاطباء).
- ید داشتن ؛ تسلط داشتن . آگاهی داشتن : فلانی در فلان دانش یدی دارد. (از یادداشت مؤلف ).
- خلع ید کردن ؛ چیزی را از دست کسی درآوردن . به تصرف و سلطه ٔ کسی بر چیزی پایان بخشیدن . و رجوع به خلع ید کردن شود.
|| ملک . حکومت . (ملخص اللغات حسن خطیب کرمانی ). || سلطان . (یادداشت مؤلف ). سلطان و ملک . (از ناظم الاطباء). || کفالت وضمانت در رهن . ج ، ایدی ، یدی [ ی ُ / ی َ / ی ِ دی ی ] .(ناظم الاطباء). || دسترس . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). || بزرگی . (از منتهی الارب ) (آنندراج ). جاه و بزرگی . (ناظم الاطباء). || وقار. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || نعمت . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (آنندراج ) (مهذب الاسماء) (دهار) (ملخص اللغات ). نعمت و دولت . (غیاث ). نعمت :
له علی ایاد لست اکفرها
و انما الکفر الا تشکر النعم .
|| احسان و نیکویی در حق کسی . ج ، یدی [مثلثة الاول ]، ایدی . (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). نیکی . (غیاث ). || فریادرسی . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). غیاث . (ناظم الاطباء). || جماعت . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (المنجد). گروه . (ناظم الاطباء). || یقال هم علیه ید؛ ای مجتمعون . (منتهی الارب ). یقال القوم ید علی غیرهم ؛ ای مجتمعون و متفقون . (ناظم الاطباء). القوم علیهم ید واحدة؛ ای مجتمعون علی عداوته و ظلمه . (المنجد). || راه . (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ) (آنندراج ) (برهان ). || اکل . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). خوردن . (ناظم الاطباء). || پشیمانی . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). ندم . (ناظم الاطباء). || بازداشت مستحق را از حق . || بازداشت ستم . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از آنندراج ). || اسلام . (از منتهی الارب ) (آنندراج ). || خواری . (غیاث ). قال اﷲ: «حتی یعطوا الجزیة عن ید»؛ ای عن ذلة و استسلام . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). ذل . ذلت . استسلام . گردن نهادن کسی را. (یادداشت مؤلف ).
آن یکی رِجْل گفته آن یک ید
بیهده گفته ها ببرده ز حد.
سنایی .
جامه ٔ سودا بود جزای چنین تن
خامه ٔ سودا بود جزای چنان ید.
امیرمعزی .
ید ظلم جایی که گردد دراز
نبینی لب مردم از خنده باز.
سعدی (بوستان ).
گلیمی از خانه ٔ یاری بدزدید و حاکم قطع یدش فرمود. (گلستان ). هرکه از مال وقف بدزدد قطع یدش لازم نیاید. (گلستان ).
- امثال :
در امثال گفته اند: یداک اوکتا وفوک نفخ . (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 202).
گفت کانت یدی فوق یدک و العلم یعلوا و لایعلی . (از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 684).
- ابتعت الغنم بالیدین ؛ یعنی به دو قیمت مختلف فروختم آن گوسپندان را. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء).
- اعطاه عن ظهر ید ؛ یعنی به تفضل و تبرع داد او را نه بیع و مکافات و قرض . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء).
- بعته یداً بید ؛ ای حاضراً بحاضر. (از ناظم الاطباء).
- بین یدی ؛ پیش روی . (منتهی الارب ) (آنندراج ). در پیشگاه .
- بین یدی الساعة ؛ یعنی پیش از قیامت . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
- بین یدک (ویا بین یدیه ) ؛ یعنی پیش روی تو و پیش روی او. (ناظم الاطباء).
- سُقِطَ فی یده و یا اُسْقِطَ (مجهولاً) فی یدیه ؛ یعنی شرمنده شد و پشیمان گشت . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). پشیمان شدن . (یادداشت مؤلف ).
- عن ید ؛ نقد. لانسیة. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء)(یادداشت مؤلف ). دستادست . مقابل پسادست .
- یداً بید ؛ دست به دست .
- یدالثوب ؛ آنچه زاید باشد از جامه بعد از التحاف و تعطف . (از منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
- یدالدهر ؛ درازی روزگار: لاافعله یدالدهر؛ ای ابداً. (از منتهی الارب ) (از آنندراج ) (ناظم الاطباء). دیرینه . (منتهی الارب ).
- یدالقمیص ؛ آستین . (مهذب الاسماء) (ملخص اللغات حسن خطیب کرمانی ).
- یداً واحده ؛ یکدست . همدست . دست یکی . متحد و متفق : عاقبت همه یداً واحده شدند و به نصر هجوم بردند. (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ص 387). در دفع خصمان و قمع و قهر معاندان و منازعان یداً واحده باشند. (تاریخ غازانی ص 54).
- ید بیضا(یا ید بیضاء) ؛ از جمله ٔ معجزات حضرت موسی (ع ) بود که چون دست را در زیر بغل برده بیرون می آورد نوری ظاهر می گشت که همه ٔ عالم را روشن می کرد. (ناظم الاطباء) (از غیاث ) (آنندراج ). از جمله ٔ معجزات حضرت موسی (ع ) بود. گویند هرگاه دست از بغل برمی آورد نوری از دست او تا به آسمان تتق می کشید و عالم روشن می شد و چون به بغل می برد برطرف می شد. و بعضی گویند در کف دست او نوری بود که چون آینه می درخشید و به جانب هرکه می داشت بیهوش می شد و چون دست را به بغل می برد به هوش می آمد و بعضی گویند که کف دست موسی (ع ) سوخته بودو نشان سفیدی از سوختگی آتش در دست او بود. اﷲ اعلم . (برهان ). مأخوذ است از دو آیه ٔ شریفه : «و نزع یده فاذا هی بیضاء للناظرین ». (قرآن 7 / 108 و 26 / 33). «و اضمم یدک الی جناحک تخرج بیضاء». (قرآن 20 / 22و 27 / 12 و 28 / 32). (یادداشت مؤلف ) : ترا با من شریک کرد، و این عصا و ید بیضا که تقریر کرده بود. (قصص الانبیاء ص 99).
کجا خورشید رخشان را بپوشد زیر دامن در
بدان ماند که اهریمن همی پوشد ید بیضا.
معزی .
به تیغ و کلک دل دشمنان تو بشکستی
نه چوب جانورت بود و نه ید بیضا.
معزی .
او چو ثعبان باشد اندر رزم با سهم و نهیب
تو چو موسی و کف تو چون ید بیضا بود.
معزی .
اگر معجز ید بیضا و ثعبان بود موسی را
دل او چون یدبیضا و تیغ او چو ثعبان شد.
معزی .
زهی به تقویت دین نهاده صد انگشت
مآثر ید بیضات دست موسی را.
انوری .
نه چرخ هست بیدق شطرنج ملک او
او شاه نصرت از ید بیضای موسوی .
خاقانی .
به شعر خاطر عطارهمدم عیسیست
از آنکه هست چو موسیش صد ید بیضا.
عطار.
نه زنگ عاریتی بود بر دل فرعون
که صیقل ید بیضا سیاهیش بزدود.
سعدی .
بلاغت و ید بیضای موسی عمران
به کید و سحر چه ماند که ساحران سازند.
سعدی .
این همه شعبده ٔ عقل که می کرد اینجا
سامری پیش عصا و ید بیضا می کرد.
حافظ.
- || مجازاً کرامات و خرق عادات است . (غیاث ). مهارت و توانایی داشتن در کاری . از پیش بردن کارهای دشوار با نیروی شبیه به اعجاز و کرامت . قدرت و توانایی :
نه معن زائده ای کز ید عطاده خود
ز معن زائده ای در عطا دهی از ید
به مردمی ید بیضاست مر ترادایم
که گنج احمر و اصفر همی کند از ید.
سوزنی .
خود کمترین نثار بهایی است عید را
بیضا و عسکر از ید بیضای عسکرش .
خاقانی .
تردامنان چو سر به گریبان فروبرند
سحر آورند و من ید بیضا درآورم .
خاقانی .
فتح آن چنان کند ید بیضای عسکرش
کآسیب آن به عسکر و بیضا برافکند.
خاقانی .
ید بیضای آفتاب نگر
زرفشان ز آستین معلم صبح .
خاقانی .
در حب و بغض و حل عقد و افسون و نیرنج ید بیضا و دم عیسی دارد. (سندبادنامه ص 242).
سحر سخنم در همه آفاق برفته ست
لیکن چه کند با ید بیضا که تو داری .
سعدی .
- ید بیضا کردن ؛ کاری بس صعب را با قوتی شبیه به اعجاز از پیش بردن . (یادداشت مؤلف ).
- ید بیضا نمودن ؛ معجزه نمودن چون موسی علیه السلام . (غیاث ) :
گلزار شودهمچو جهودان عباپوش
کهسار چو موسی بنماید ید بیضا.
معزی .
بنماید هر زمان ید بیضا
با سبلت دشمنان تو موسی .
جمال الدین عبدالرزاق .
وز علاجش ید بیضابنمایید مگر
کآتش حسن بدان سبز شجر بازدهید.
خاقانی .
زرد قصب خاک به رسم جهود
کآب چو موسی ید بیضا نمود.
نظامی .
در آن قضیه او و برادرش قطب الدین فرصت یافتند و ید بیضا نموده شش مکتوب از زبان نوروز به امراء مصر و شام نوشتند. (تاریخ غازانی ص 109). در تدارک وقایع و حوادث سحره ٔ فرعون جهان را ید بیضا و دم مسیحی نموده . (سندبادنامه ص 146). در تألف اهوا و استمالت دلها و مراعات طبقات لشکر ید بیضا نمود. (ترجمه ٔتاریخ یمینی ).
- || این کلمه سپس به معنی حجت مبرهنه آمده است . (یادداشت مؤلف ).
- ید بیضوی ؛ یدبیضا. معجزه ٔ حضرت موسی :
قرابه چو ساعد نمایان کند
ید بیضوی روی پنهان کند.
ملاطغرا (از آنندراج ).
و رجوع به ترکیب ید بیضا شود.
- ید ساکب ماء الیسری ؛ جای سعد بلع نزد منجمین . (یادداشت مؤلف ).
- ید سفلی ؛ سؤال کننده یا منعکننده . (از المنجد).
- || دست پایین ؛ کنایه ازدست عطاگیرنده است . مقابل ید علیا و دست زبرین . (یادداشت مؤلف ) : ابنای جنس ما را به مرتبت ایشان که رساند و ید علیا به ید سفلی چه ماند. (گلستان ).
- ید سگان ؛ کف الکلب . (تذکره ٔ داود ضریر انطاکی ). درباره ٔ این ترکیب گمان می کنم کلمه مرکب از «ید» هزوارش به معنی دست و سگان به معنی کلاب باشد. (یادداشت مؤلف ).
- ید علیا ؛ بخشنده ٔ پاک و عفیف . (منتهی الارب ).
- || دست بالا و کنایه است از دست بخشنده . مقابل ید سفلی . (یادداشت مؤلف ) : ابنای جنس ما را به مرتبت ایشان که رساند و ید علیا به ید سفلی چه ماند. (گلستان ).
|| یقال : تربت یداه و هو دعاء. (منتهی الارب ). در دعا ونفرین گویند: تربت یداه ؛ یعنی به خیر نرسد. (ناظم الاطباء). || یقال : خرج نازعاً یداً؛ یعنی خشمگین برآمد. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || دسته . چنانکه دسته ٔ آس و جارو و پاروب و کارد و جز آن . (یادداشت مؤلف ).
- یدالرحی ؛ دسته ٔ آسیا. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از ناظم الاطباء).
- یدالفاس ؛ دسته ٔتبر. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (از ناظم الاطباء) (مهذب الاسماء) (دهار).
- یدالمفتاح ؛ دسته ٔ کلید. (مهذب الاسماء).
- یدالمنحاز ؛ دسته ٔ هاون و آن سیرکوب . (منتهی الارب ).
|| بال پرندگان . (یادداشت مؤلف ).
- یدالطائر ؛ بال مرغ . (از منتهی الارب ) (از آنندراج ).
|| گوشه ٔ زبرین کمان . مقابل رحل . (یادداشت مؤلف ).
- یدالقوس ؛ گوشه ٔ برگشته ٔ کمان . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
|| قدرت و قوت . (غیاث ). قدرت . (دهار). طاقت وقوت و توانایی . قوله تعالی : والسماءَ بنیناها بایْدو انّا لموسعون . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). قوت . (مهذب الاسماء) (ملخص اللغات ). قدرت . توان . توانایی : واذکر عبدنا داود ذاالاید انه اوّاب . (یادداشت مؤلف ) :
داده کرمان را بر او مهر ولد
بر پدر من اینت قدرت اینت ید.
مولوی .
گر نبودی نوح را از حق یدی
پس جهانی را چه سان برهم زدی .
مولوی .
- بی یدی ؛ بی دستی . فاقد دست بودن . دست نداشتن . کنایه از قدرت و توانایی نداشتن . (یادداشت مؤلف ) :
دل به تو دادم و دلت نستدم
مردم دیدی تو بدین بی یدی .
فرخی .
- ید تصرف ؛ قبضه ٔ تصرف . (ناظم الاطباء).
- ید طولا ؛ قدرت و توانایی و دانایی بسیار. (از ناظم الاطباء). دست درازتر و کنایه است از مهارت و کمال به صنایع و هنرها که به دست تعلق دارد. (غیاث ) (آنندراج ).
- ید طولی ̍ ؛ قوت و قدرت و دانایی .
|| چیرگی و غلبه . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (آنندراج ).
- یدالریح ؛ غلبه ٔ باد. (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء).
|| ملک که قبضه و تصرف باشد. هذا فی یدی ؛ یعنی این در ملک من است .(از منتهی الارب ). تصرف . یقال الامر بید فلان ؛ آن کار در تصرف فلان است . و هذا فی یدی ؛ این در قبضه و تصرف من است . (ناظم الاطباء).
- ید داشتن ؛ تسلط داشتن . آگاهی داشتن : فلانی در فلان دانش یدی دارد. (از یادداشت مؤلف ).
- خلع ید کردن ؛ چیزی را از دست کسی درآوردن . به تصرف و سلطه ٔ کسی بر چیزی پایان بخشیدن . و رجوع به خلع ید کردن شود.
|| ملک . حکومت . (ملخص اللغات حسن خطیب کرمانی ). || سلطان . (یادداشت مؤلف ). سلطان و ملک . (از ناظم الاطباء). || کفالت وضمانت در رهن . ج ، ایدی ، یدی [ ی ُ / ی َ / ی ِ دی ی ] .(ناظم الاطباء). || دسترس . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). || بزرگی . (از منتهی الارب ) (آنندراج ). جاه و بزرگی . (ناظم الاطباء). || وقار. (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || نعمت . (منتهی الارب ) (از ناظم الاطباء) (آنندراج ) (مهذب الاسماء) (دهار) (ملخص اللغات ). نعمت و دولت . (غیاث ). نعمت :
له علی ایاد لست اکفرها
و انما الکفر الا تشکر النعم .
؟ (از یادداشت مؤلف ).
|| احسان و نیکویی در حق کسی . ج ، یدی [مثلثة الاول ]، ایدی . (از منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). نیکی . (غیاث ). || فریادرسی . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). غیاث . (ناظم الاطباء). || جماعت . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) (المنجد). گروه . (ناظم الاطباء). || یقال هم علیه ید؛ ای مجتمعون . (منتهی الارب ). یقال القوم ید علی غیرهم ؛ ای مجتمعون و متفقون . (ناظم الاطباء). القوم علیهم ید واحدة؛ ای مجتمعون علی عداوته و ظلمه . (المنجد). || راه . (ناظم الاطباء) (منتهی الارب ) (آنندراج ) (برهان ). || اکل . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). خوردن . (ناظم الاطباء). || پشیمانی . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء). ندم . (ناظم الاطباء). || بازداشت مستحق را از حق . || بازداشت ستم . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (از آنندراج ). || اسلام . (از منتهی الارب ) (آنندراج ). || خواری . (غیاث ). قال اﷲ: «حتی یعطوا الجزیة عن ید»؛ ای عن ذلة و استسلام . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). ذل . ذلت . استسلام . گردن نهادن کسی را. (یادداشت مؤلف ).
ید. [ ی ُ ] (فرانسوی ، اِ) یکی از بسایط به رنگ خاکستری که به کبودی زند با برقی فلزی به وزن مخصوص 4/940 و در 1135/4 درجه حرارت ذوب شود و چون آن را گرم کنند بخاری کبود از وی ساطع شود. ید را از خاکستر بزغسمه ها و غوکجامه ها گیرند. (یادداشت مؤلف ). عنصری است با علامت اختصاری I به جرم اتمی 90 و 126 و عدد اتمی 53. جسمی است متبلور، جامد، به رنگ بنفش تیره با سنگینی ویژه 4/95 که در 114 ذوب و در 184 درجه ٔ صدبخشی می جوشد. خیلی فرار است . بخارهای آن رنگ بنفش دارند. در آب بسختی و درالکل بهتر حل می شود (تنتورید) و در محلول یدور پتاسیم بخوبی محلول است . ترکیبات آن در خاکستر گیاهان دریایی وجود دارد. یدات سدیم به فورمول Nalo3 در شوره ٔشیلی یافت می شود. یکی از عناصر ضروری برای خوب کار کردن غده ٔ تیروئید در پستانداران است . در پزشکی و تجزیه های شیمیایی و عکاسی مورد استعمال دارد. (فرهنگ اصطلاحات علمی ). از ترکیبات مهم شیمیایی آن : یدور پتاسیم ، یدور فسفر، یدور نقره ، یدور متلین و یدور سدیم است . رجوع به فهرست کتابهای روش تهیه ٔ مواد آلی ، کارآموزی داروسازی ، گیاه شناسی ثابتی و درمان شناسی شود.
فرهنگ عمید
۱. دست.
۲. [مجاز] قدرت.
* ید بیضا:
۱. دست سفید و روشن. &delta، یکی از معجزات حضرت موسی که هر وقت دست در بغل می کرد و بیرون می آورد نوری از آن ساطع می شد.
۲. [مجاز] توانایی، قدرت.
۳. [مجاز] کرامت و خرق عادت.
* ید بیضوی: [قدیمی] = * ید بیضا
* ید طولا:
۱. دست دراز.
۲. [مجاز] مهارت و زبردستی.
۳. [مجاز] قوه، قدرت، توانایی.
* ید طولیٰ: = * ید طولا
عنصر غیرفلز از گروه هالوژن ها، جامد، به رنگ خاکستری مایل به سیاه، با بخاری بنفش که در الکل حل می شود و در طب و صنعت به کار می رود.
۲. [مجاز] قدرت.
* ید بیضا:
۱. دست سفید و روشن. &delta، یکی از معجزات حضرت موسی که هر وقت دست در بغل می کرد و بیرون می آورد نوری از آن ساطع می شد.
۲. [مجاز] توانایی، قدرت.
۳. [مجاز] کرامت و خرق عادت.
* ید بیضوی: [قدیمی] = * ید بیضا
* ید طولا:
۱. دست دراز.
۲. [مجاز] مهارت و زبردستی.
۳. [مجاز] قوه، قدرت، توانایی.
* ید طولیٰ: = * ید طولا
عنصر غیرفلز از گروه هالوژن ها، جامد، به رنگ خاکستری مایل به سیاه، با بخاری بنفش که در الکل حل می شود و در طب و صنعت به کار می رود.
۱. دست.
۲. [مجاز] قدرت.
⟨ ید بیضا:
۱. دست سفید و روشن. Δ یکی از معجزات حضرت موسی که هر وقت دست در بغل می‌کرد و بیرون می‌آورد نوری از آن ساطع می‌شد.
۲. [مجاز] توانایی؛ قدرت.
۳. [مجاز] کرامت و خرق عادت.
⟨ ید بیضوی: [قدیمی] = ⟨ ید بیضا
⟨ ید طولا:
۱. دست دراز.
۲. [مجاز] مهارت و زبردستی.
۳. [مجاز] قوه؛ قدرت؛ توانایی.
⟨ ید طولیٰ: = ⟨ ید طولا
عنصر غیرفلز از گروه هالوژن‌ها، جامد، به رنگ خاکستری مایل به سیاه، با بخاری بنفش که در الکل حل میشود و در طب و صنعت به کار میرود.
دانشنامه عمومی
ید (انگلیسی: Iodine) از عنصرهای شیمیایی جدول تناوبی است. نشانه کوتاه آن I و عدد اتمی آن ۵۳ است.نبو
واکنش پذیری ید از دیگر هالوژن ها کمتر و الکترون دهنده ترین هالوژن نا فلز است. ید کمیاب ترین هالوژن غیر رادیو اکتیو در طبیعت است و کلر فراوان ترین و ارزان ترین هالوژن.عمدتاً هالوژن ها به خاطر انحلال پذیری بسیار زیاد در آب، در آب دریا بیشتر از خشکی یافت می شوند.
ید عنصر جامد درخشانی به رنگ آبی مایل به سیاه است. که در دمای استاندارد به بخاری بنفش رنگ و بد بو و بسیار سمی تبدیل می شود. کار کردن با عنصر یُد بدون محافظت خطرناک است. ید به راحتی در کلروفرم، کربن تتراکلرید یا کربن دی سولفید حل شده و محلول های ارغوانی رنگی به وجود می آورد. ید به مقدار کمی در آب قابل حل است. حل شدن ید در حلال های غیر قطبی مثل CS2 و CCl4 محلول را به رنگ بنفش و حلال های قطبی مثل آب و الکل آن را به رنگ قهوه ای در می آورد. یُد آزاد در ترکیب با محلول نشاسته به رنگ آبی سیر در می آید.
ید علاقه زیادی به ایجاد زنجیرهایی با خود دارد و از این خاصیت در ترکیبات آلی که حاوی ید هستند به عنوان کاتالیزور استفاده می شود.
واکنش پذیری ید از دیگر هالوژن ها کمتر و الکترون دهنده ترین هالوژن نا فلز است. ید کمیاب ترین هالوژن غیر رادیو اکتیو در طبیعت است و کلر فراوان ترین و ارزان ترین هالوژن.عمدتاً هالوژن ها به خاطر انحلال پذیری بسیار زیاد در آب، در آب دریا بیشتر از خشکی یافت می شوند.
ید عنصر جامد درخشانی به رنگ آبی مایل به سیاه است. که در دمای استاندارد به بخاری بنفش رنگ و بد بو و بسیار سمی تبدیل می شود. کار کردن با عنصر یُد بدون محافظت خطرناک است. ید به راحتی در کلروفرم، کربن تتراکلرید یا کربن دی سولفید حل شده و محلول های ارغوانی رنگی به وجود می آورد. ید به مقدار کمی در آب قابل حل است. حل شدن ید در حلال های غیر قطبی مثل CS2 و CCl4 محلول را به رنگ بنفش و حلال های قطبی مثل آب و الکل آن را به رنگ قهوه ای در می آورد. یُد آزاد در ترکیب با محلول نشاسته به رنگ آبی سیر در می آید.
ید علاقه زیادی به ایجاد زنجیرهایی با خود دارد و از این خاصیت در ترکیبات آلی که حاوی ید هستند به عنوان کاتالیزور استفاده می شود.
wiki: ید
زیغ
دانشنامه آزاد فارسی
یُد (iodine)
برگرفته از کلمه ای یونانی به معنی بنفش. عنصری غیرفلزی، به رنگ خاکستری مایل به سیاه، با نماد I، عدد اتمی۵۳، و جرم اتمی نسبی۱۲۴.۹۰۴۴. ید از خانوادۀ هالوژنهاست. بلورهای ید براثر حرارت، بخاری بنفش رنگ با بویی آزاردهنده و مشابه کلرمتصاعد می کنند. در طبیعت فقط به صورت ترکیب با سایر عناصر یافت می شود. نمک های ید، یدیدها، در آب دریا یافت می شوند. ید مادۀ معدنی مغذی و ضروری برای عملکرد مناسب غدۀ تیروئیداست؛ گواتربراثر کمبود ید در رژیم غذایی ایجاد می شود. این عنصر بخشی از هورمون تیروکسینرا تشکیل می دهد. ید در عکاسی، به منزلۀ ضد عفونی کنندهدر پزشکی، و در رنگ سازی کاربرد دارد. نیم عمر ایزوتوپ پرتوزای یدِ ۱۳۱ هشت روز است و از طریق شکافت اتمدر انفجارهای هسته ای و نیروگاه ها به دست می آید. اگر این ایزوتوپ خورده شود، غدۀ تیروئید آن را جذب می کند و آسیب می بیند. این عنصر را برنار کورتوا(۱۷۷۷ـ۱۸۳۸)، شیمی دان فرانسوی، در ۱۸۱۱ کشف کرد. بنابه گزارش سازمان بهداشت جهانی، کمبود ید مهم ترین علت ضایعات مغزی قابل پیشگیری در دنیاست.
برگرفته از کلمه ای یونانی به معنی بنفش. عنصری غیرفلزی، به رنگ خاکستری مایل به سیاه، با نماد I، عدد اتمی۵۳، و جرم اتمی نسبی۱۲۴.۹۰۴۴. ید از خانوادۀ هالوژنهاست. بلورهای ید براثر حرارت، بخاری بنفش رنگ با بویی آزاردهنده و مشابه کلرمتصاعد می کنند. در طبیعت فقط به صورت ترکیب با سایر عناصر یافت می شود. نمک های ید، یدیدها، در آب دریا یافت می شوند. ید مادۀ معدنی مغذی و ضروری برای عملکرد مناسب غدۀ تیروئیداست؛ گواتربراثر کمبود ید در رژیم غذایی ایجاد می شود. این عنصر بخشی از هورمون تیروکسینرا تشکیل می دهد. ید در عکاسی، به منزلۀ ضد عفونی کنندهدر پزشکی، و در رنگ سازی کاربرد دارد. نیم عمر ایزوتوپ پرتوزای یدِ ۱۳۱ هشت روز است و از طریق شکافت اتمدر انفجارهای هسته ای و نیروگاه ها به دست می آید. اگر این ایزوتوپ خورده شود، غدۀ تیروئید آن را جذب می کند و آسیب می بیند. این عنصر را برنار کورتوا(۱۷۷۷ـ۱۸۳۸)، شیمی دان فرانسوی، در ۱۸۱۱ کشف کرد. بنابه گزارش سازمان بهداشت جهانی، کمبود ید مهم ترین علت ضایعات مغزی قابل پیشگیری در دنیاست.
wikijoo: ید
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] ید به معنای دست است.
مراد از دست در مورد خداوند قدرت و نعمت است شیخ صدوق در اعتقادات مینویسد: و در قرآن است "بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ" دو دست خدا گشاده است یعنی نعمت دنیا و نعمت آخرت.
← نظرات متکلمان در مورد دست خداوند
۱. ↑ مائده/سوره۵، آیه۶۴.
فرهنگ علم کلام، احمد خاتمی، ص۲۳۲.
مراد از دست در مورد خداوند قدرت و نعمت است شیخ صدوق در اعتقادات مینویسد: و در قرآن است "بَلْ یَداهُ مَبْسُوطَتانِ" دو دست خدا گشاده است یعنی نعمت دنیا و نعمت آخرت.
← نظرات متکلمان در مورد دست خداوند
۱. ↑ مائده/سوره۵، آیه۶۴.
فرهنگ علم کلام، احمد خاتمی، ص۲۳۲.
wikifeqh: معنی یَدٍ: دست - قدرت و نعمت (کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن یَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ " معنای اول باشد ، معنای آیه این میشود : تا آنکه جزیه را به دست خود بدهند و اگ...
معنی بَاسِطُواْ أَیْدِیهِمْ: دست گشوده ها (بسط ید در یک شخص توانگر به معنای بذل و بخشش مال و احسان به مستحقین است ، و بسط ید در یک زمامدار قدرت بر اداره امور مملکت است بدون اینکه مزاحمی در کارش باشد ، و بسط ید در یک مامور و مجری دستور دولت در باره یک مجرم به معنای زدن و بستن و ش...
معنی یَبْسُطُواْ: می گشایند - گسترش می دهند-وسعت می دهند (جزمش به دلیل شرط شدن برای جمله بعدی است . "یَبْسُطُواْ إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ "یعنی : دستهایشان را (به اسارت ، آزار و کشتن) بر ضد شما می گشایند . بسط ید در یک شخص توانگر به معنای بذل و بخشش مال و احسان به مستح...
معنی یَدَاکَ: دو دست تو(در اصل "یدان"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است عبارت "قَدَّمَتْ یَدَاک" یعنی : پیش فرستاده ای. کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن ی...
معنی یَدَاهُ: دو دست تو(در اصل "یدان"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است عبارت "قَدَّمَتْ یَدَاهُ" یعنی : پیش فرستاده است.کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن ...
معنی یَدَکَ: دستت (کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن یَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ " معنای اول باشد ، معنای آیه این میشود : تا آنکه جزیه را به دست خود بدهند و اگر منظور از آن...
معنی مَغْلُولَةً: بسته (دست به گردن بستن در عبارت "وَلَا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَیٰ عُنُقِکَ وَلَا تَبْسُطْهَا کُلَّ ﭐلْبَسْطِ "کنایه است از خرج نکردن و خسیس بودن و خودداری از بخشش نمودن ، درست مقابل بسط ید است که کنایه از بذل و بخشش میباشد و این که هر چه به د...
معنی یَدِهِ: دستش (برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود . چون آن معانی اموری هستند که از شؤون مربوط به دست میباشند ، مانند انفاق و س...
معنی یَدِیَ: دستم (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است . برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود . چون آن معانی...
معنی بَیْنَ أَیْدِیکُمْ: پیش روی شما - جلوی شما - در مقابلتان(در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن با...
معنی بَیْنَ أَیْدِینَا: پیش روی ما - جلوی ما - در مقابل ما (در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن بای...
معنی بَیْنَ أَیْدِیهِمْ: پیش روی آنان (در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دا...
معنی بَیْنَ یَدَیْ: پیشاپیش - پیش از(در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بین یدیه "بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند مع...
معنی بَیْنَ یَدَیَّ: پیش از من (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است . برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود . چون آن ...
ریشه کلمه:
یدی (۱۲۰ بار)
دست. . اگر دستت را برای کشتی من باز کنی من دستم را برای کشتن تو باز نخواهم کرد. «ید» در اصل «یدی» با یاء است جمع آن در قرآن ایدی است . ید به طور استعاره در چند معنی به کار میرود از جمله: 1- نعمت. «یدیت الیه» نعمتی به او رساندم جمع آن در این معنی ایادی است در صحیفه سجادیه دعای 37 آمده: «جَزاءً لِلصُّغْری مِنْ أَیادیکَ» یعنی جزائی برای کوچکترین نعمتهایت. 2- حیازت و ملک مثل . یا عفو کند آنکه عقده نکاح در اختیار و تسلط او است. رجوع شود به «عقد». . اختیار در قدرت و سلطه تو است تو بر هر چیز توانائی. 3- ید مغلوله کنایه است از امساک و بخل چنانکه ید مبسوطه به عکس آن است . یهود گفتند: دستان خدا بسته است دستهایشان بسته باد، در مقابل گفته خود ملعون گشتند بکله هر دو دست خدا باز است هر طور بخواهد انفاق کند رجوع شود به «غل». 4- مباشرت. . چه چیز مانع شد از اینکه سجده کنی به آنکه با دست خود آفریدم یعنی مباشر خلقت او خودم بودم و شاید مراد قوت و قدرت باشد. 5- نیرو. . یعنی صاحبان نیرو و بصیرت بودند. در طاعت و بندگی خدا نیرومند و با بصیرت بودند اینک به چند آیه توجه کنیم: * . از لفظ «بَیْنَ یَدَیْهِ» و نظیر آن در پیش بودن. حاضر بودن و نزدیک بودن استفاده میشود چنانکه در «بین» گفتهایم یعنی او کسی است که بادها را پیشاپیش باران رحمتش مژده میفرستد. * . در این آیه دست حضرت رسول «صلی اللَّه علیه و آله» به دست خدا تشبیه شده و در جای آن قرار گرفته است و روشن میشود که در موقع بیعت آن حضرت دستش را باز و بالا نگاه میداشته و بیعت کنندگان دست خود را از پائین به کف دست آن بزرگوار میرساندهاند تا یداللَّه فوق ایدیهم مصداق پیدا نماید. * . گفتهاند مراد از «ید» قوه و نیرو است یعنی تا جزیه را از روی قدرت و سلطهای که بر آنها دارید بدهند و اگر مراد دست باشد ظاهراً معنی آن باشد که از دستشان به دست شما برسد در جوامع الجامع فرموده: «حتی یُعْطُوها عَنْ یَدٍ اِلی یَدٍ» یعنی نقداً و بدون واسطه بدهند در المیزان آمده: «مُتَجاوِزَةٍ عَنْ یَدِهِمْ اِلی یَدِکُمْ». * حد ید از سرانگشتان است تا شانه و غیر آن با قرینه فهمیده میشود مثل . که به قرینه «اِلَی الْمَرافِقِ» معلوم میشود مراد از «اَیْدِیَکُمْ» تا آرنج است و مثل . که به وسیله روایات معلوم میشود مراد از ایدی چهار انگشت است که از دزد بریده میشود. و مثل . که مراد از «ید» تیمم از مچ تا سرانگشتان است.
معنی بَاسِطُواْ أَیْدِیهِمْ: دست گشوده ها (بسط ید در یک شخص توانگر به معنای بذل و بخشش مال و احسان به مستحقین است ، و بسط ید در یک زمامدار قدرت بر اداره امور مملکت است بدون اینکه مزاحمی در کارش باشد ، و بسط ید در یک مامور و مجری دستور دولت در باره یک مجرم به معنای زدن و بستن و ش...
معنی یَبْسُطُواْ: می گشایند - گسترش می دهند-وسعت می دهند (جزمش به دلیل شرط شدن برای جمله بعدی است . "یَبْسُطُواْ إِلَیْکُمْ أَیْدِیَهُمْ "یعنی : دستهایشان را (به اسارت ، آزار و کشتن) بر ضد شما می گشایند . بسط ید در یک شخص توانگر به معنای بذل و بخشش مال و احسان به مستح...
معنی یَدَاکَ: دو دست تو(در اصل "یدان"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است عبارت "قَدَّمَتْ یَدَاک" یعنی : پیش فرستاده ای. کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن ی...
معنی یَدَاهُ: دو دست تو(در اصل "یدان"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است عبارت "قَدَّمَتْ یَدَاهُ" یعنی : پیش فرستاده است.کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن ...
معنی یَدَکَ: دستت (کلمه ید به معنای دست آدمی است ، و به قدرت و نعمت نیز اطلاق میشود ، حال اگر منظور از آن درعبارت "حَتَّیٰ یُعْطُواْ ﭐلْجِزْیَةَ عَن یَدٍ وَهُمْ صَاغِرُونَ " معنای اول باشد ، معنای آیه این میشود : تا آنکه جزیه را به دست خود بدهند و اگر منظور از آن...
معنی مَغْلُولَةً: بسته (دست به گردن بستن در عبارت "وَلَا تَجْعَلْ یَدَکَ مَغْلُولَةً إِلَیٰ عُنُقِکَ وَلَا تَبْسُطْهَا کُلَّ ﭐلْبَسْطِ "کنایه است از خرج نکردن و خسیس بودن و خودداری از بخشش نمودن ، درست مقابل بسط ید است که کنایه از بذل و بخشش میباشد و این که هر چه به د...
معنی یَدِهِ: دستش (برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود . چون آن معانی اموری هستند که از شؤون مربوط به دست میباشند ، مانند انفاق و س...
معنی یَدِیَ: دستم (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است . برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود . چون آن معانی...
معنی بَیْنَ أَیْدِیکُمْ: پیش روی شما - جلوی شما - در مقابلتان(در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن با...
معنی بَیْنَ أَیْدِینَا: پیش روی ما - جلوی ما - در مقابل ما (در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن بای...
معنی بَیْنَ أَیْدِیهِمْ: پیش روی آنان (در اصل "أَیْدِین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بَیْنَ أَیْدِیهِمْ"بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دا...
معنی بَیْنَ یَدَیْ: پیشاپیش - پیش از(در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است در عباراتی نظیر"بین یدیه "بین دو دست استعاره از پیش رو ، مقابل یا آینده می باشد.برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند مع...
معنی بَیْنَ یَدَیَّ: پیش از من (در اصل "یدین"بوده که چون مضاف واقع شده نون آن حذف گردیده است . برای کلمه ید معانی زیادی غیر از دست ذکر کردهاند ، و لیکن باید دانست که این کلمه دارای چند معنا نیست بلکه تنها به معنای دست است و در سایر معانی بطور استعاره بکار میرود . چون آن ...
ریشه کلمه:
یدی (۱۲۰ بار)
دست. . اگر دستت را برای کشتی من باز کنی من دستم را برای کشتن تو باز نخواهم کرد. «ید» در اصل «یدی» با یاء است جمع آن در قرآن ایدی است . ید به طور استعاره در چند معنی به کار میرود از جمله: 1- نعمت. «یدیت الیه» نعمتی به او رساندم جمع آن در این معنی ایادی است در صحیفه سجادیه دعای 37 آمده: «جَزاءً لِلصُّغْری مِنْ أَیادیکَ» یعنی جزائی برای کوچکترین نعمتهایت. 2- حیازت و ملک مثل . یا عفو کند آنکه عقده نکاح در اختیار و تسلط او است. رجوع شود به «عقد». . اختیار در قدرت و سلطه تو است تو بر هر چیز توانائی. 3- ید مغلوله کنایه است از امساک و بخل چنانکه ید مبسوطه به عکس آن است . یهود گفتند: دستان خدا بسته است دستهایشان بسته باد، در مقابل گفته خود ملعون گشتند بکله هر دو دست خدا باز است هر طور بخواهد انفاق کند رجوع شود به «غل». 4- مباشرت. . چه چیز مانع شد از اینکه سجده کنی به آنکه با دست خود آفریدم یعنی مباشر خلقت او خودم بودم و شاید مراد قوت و قدرت باشد. 5- نیرو. . یعنی صاحبان نیرو و بصیرت بودند. در طاعت و بندگی خدا نیرومند و با بصیرت بودند اینک به چند آیه توجه کنیم: * . از لفظ «بَیْنَ یَدَیْهِ» و نظیر آن در پیش بودن. حاضر بودن و نزدیک بودن استفاده میشود چنانکه در «بین» گفتهایم یعنی او کسی است که بادها را پیشاپیش باران رحمتش مژده میفرستد. * . در این آیه دست حضرت رسول «صلی اللَّه علیه و آله» به دست خدا تشبیه شده و در جای آن قرار گرفته است و روشن میشود که در موقع بیعت آن حضرت دستش را باز و بالا نگاه میداشته و بیعت کنندگان دست خود را از پائین به کف دست آن بزرگوار میرساندهاند تا یداللَّه فوق ایدیهم مصداق پیدا نماید. * . گفتهاند مراد از «ید» قوه و نیرو است یعنی تا جزیه را از روی قدرت و سلطهای که بر آنها دارید بدهند و اگر مراد دست باشد ظاهراً معنی آن باشد که از دستشان به دست شما برسد در جوامع الجامع فرموده: «حتی یُعْطُوها عَنْ یَدٍ اِلی یَدٍ» یعنی نقداً و بدون واسطه بدهند در المیزان آمده: «مُتَجاوِزَةٍ عَنْ یَدِهِمْ اِلی یَدِکُمْ». * حد ید از سرانگشتان است تا شانه و غیر آن با قرینه فهمیده میشود مثل . که به قرینه «اِلَی الْمَرافِقِ» معلوم میشود مراد از «اَیْدِیَکُمْ» تا آرنج است و مثل . که به وسیله روایات معلوم میشود مراد از ایدی چهار انگشت است که از دزد بریده میشود. و مثل . که مراد از «ید» تیمم از مچ تا سرانگشتان است.
wikialkb: یَد
جدول کلمات
دست
پیشنهاد کاربران
ید: [اصطلاح حقوق]تصرف در مالی را ید گویند.
ید ( iodine ) : [ اصطلاح آکواریم]عنصری بسیار حیاتی برای آبزیان و جانواران در مقیاس کم میباشد و زیادی آن باعث مسمومیت میشود و در آکواریوم های آب شور به دلیل وجود پروتئین اسکیمر که آن را از آب جذب میکند باید به آب اضافه گردد که همچنین برای رشد سخت پوستان و صدف ها حیاتی است
در قانون مدنی ایران از ید بعنوان �تصرف� یاد می شودو به عنوان اماره تصرف شناخته شده است؛ و آن را هم در اعیان و هم در منافع و هم در حقوق جاری و حاکم دانسته اند.
طبق ماده ۳۵ قانون مدنی ایران �تصرف به عنوان مالکیت، دلیل بر مالکیت است مگر آن که خلاف آن ثابت شود. �
تصرف به عنوان مالکیت یعنی این که فرد مالی را در تصرف فعلی خود ( در ید خود ) داشته باشد و هرگونه انتفاعی بتواند از آن ببرد و مدعی مالکیت آن مال باشد
طبق ماده ۳۵ قانون مدنی ایران �تصرف به عنوان مالکیت، دلیل بر مالکیت است مگر آن که خلاف آن ثابت شود. �
تصرف به عنوان مالکیت یعنی این که فرد مالی را در تصرف فعلی خود ( در ید خود ) داشته باشد و هرگونه انتفاعی بتواند از آن ببرد و مدعی مالکیت آن مال باشد
قطع ارتباط
کلمات دیگر: