مترادف رنگ : صبغه، فام، گون، لون، حیله، مکر، طرح، نقش، نقشه
رنگ
مترادف رنگ : صبغه، فام، گون، لون، حیله، مکر، طرح، نقش، نقشه
فارسی به انگلیسی
colour, dye(stuff), paint
tune designed for dancing, dance, the finale
chrome _, chromo-, color, coloring, daub, dyestuff, hue, paint, pigment, pigmentation, smack, stain, tincture, tone, tune
فارسی به عربی
حبوب , رقطة , شکل , صبغ , صبغة , طبیعة , طلاء , لون
مترادف و متضاد
صبغه، فام، گون، لون
حیله، مکر
طرح، نقش، نقشه
۱. صبغه، فام، گون، لون
۲. حیله، مکر
۳. طرح، نقش، نقشه
نیل، رنگ، وسمه، نیل پر طاوس
اواز، اهنگ، رنگ، نغمه، لحن، خنیا، اهنگ صدا، نوا، لحن تلفظ
ذره، جو، خرده، شاخه، حالت، دانه، حبوبات، حبه، حب، غله، چنگال، رنگ، رگه، مشرب، دان، تفاله حبوبات، یک گندم معادل 0/0648 گرم
نما، صورت، هیئت، فریاد، رنگ، چرده، شکل، تصویر
رنگ، راز، رنگ نقاشی، سرخاب
رنگ، فام، بشره
رنگ، رنگ زنی
سیری، رنگ، ته رنگ، رنگ مختصر، سایهءرنگ
رنگ، رنگی شدن، تجمع رنگدانه ها در بافتها
رنگ، بشره، رنگ چهره، رنگ زدن، چرده
رنگ، خیسانده، تنتور، طعم جزیی، اثر جزیی، رنگ جزیی، ته رنگ
رنگی، رنگ، خیسانده، دارای تهرنگ، اثر یا رنگ جزیی
نقطه، قسم، خال، نوع، رنگ، لکه کوچک
فرهنگ فارسی
( اسم ) گوسفند و بز کوهی .
آهنگ مخصوص رقص آهنگی که بتوان با آن رقصید
آهنگ مخصوص رقص آهنگی که بتوان با آن رقصید
جنبه‌ای از ادراک بصری که سه بُعد فام و خلوص و روشنی را در بر می‌گیرد
فرهنگ معین
( ~.) (اِ.) 1 - رنج ، محنت . 2 - عیب . 3 - حیله ، مکر. 4 - سود، بهره .
برآمیختن ( ~. بَ. تَ ) (مص ل . ) فتنه کردن .
( ~. ) (اِ. ) ۱ - شُتر قوی که برای بچه زادن نگه می دارند. ۲ - بز کوهی .
( ~. ) [ په . ] (اِ. ) ۱ - ماده ای که از معدن یا گیاه یا با عمل شیمیایی به صورت پودر یا مایع تهیه کنند و برای نقاشی به کار برند. ۲ - صورت ظاهر هر چیزی که دیده شود مانند: سفیدی و سبزی و سرخی و غیره .
(رَ ) (اِ. ) از ادات تشبیه که معنای مثل و مانند می دهد: گلرنگ .
(رِ ) (اِ. ) آهنگ ضربی و نشاط آور.
( ~. ) (اِ. ) ۱ - رنج ، محنت . ۲ - عیب . ۳ - حیله ، مکر. ۴ - سود، بهره .
( ~. ) (اِ. ) ۱ - شُتر قوی که برای بچه زادن نگه می دارند. ۲ - بز کوهی .
( ~. ) [ په . ] (اِ. ) ۱ - ماده ای که از معدن یا گیاه یا با عمل شیمیایی به صورت پودر یا مایع تهیه کنند و برای نقاشی به کار برند. ۲ - صورت ظاهر هر چیزی که دیده شود مانند: سفیدی و سبزی و سرخی و غیره .
(رَ ) (اِ. ) از ادات تشبیه که معنای مثل و مانند می دهد: گلرنگ .
(رِ ) (اِ. ) آهنگ ضربی و نشاط آور.
( ~. ) (اِ. ) ۱ - رنج ، محنت . ۲ - عیب . ۳ - حیله ، مکر. ۴ - سود، بهره .
برآمیختن ( ~. بَ. تَ) (مص ل .) فتنه کردن .
( ~.) (اِ.) 1 - شُتر قوی که برای بچه زادن نگه می دارند. 2 - بز کوهی .
( ~.) [ په . ] (اِ.) 1 - ماده ای که از معدن یا گیاه یا با عمل شیمیایی به صورت پودر یا مایع تهیه کنند و برای نقاشی به کار برند. 2 - صورت ظاهر هر چیزی که دیده شود مانند: سفیدی و سبزی و سرخی و غیره .
(رَ) (اِ.) از ادات تشبیه که معنای مثل و مانند می دهد: گلرنگ .
(رِ) (اِ.) آهنگ ضربی و نشاط آور.
لغت نامه دهخدا
رنگ . [ رَ ] (اِ) لون . (برهان قاطع). اثر نور که بر ظاهر اجسام نمایشهای مختلف می دهد، بعربی لون گویند. (فرهنگ نظام ). لون یعنی اثر مخصوصی که در چشم از انعکاس اشعه ٔ نور در روی اجسام پدید آید. (ناظم الاطباء). آرنگ . گون . گونه . (برهان قاطع). صِبْغ. (مهذب الاسماء). صِباغ . صِبْغة. (از منتهی الارب ). فام . (آنندراج ) (برهان قاطع). دیز. آزَرْد. (برهان قاطع).
رنگ از نظر فیزیکی : اثری است که در روی چشم از انوار منعکس بوسیله ٔ اجسام احساس می شود.
رنگ اجسام : بغیر از منابع نور، رنگ هر جسم بستگی به نوری دارد که آن جسم منعکس میکند و یا از خود عبور می دهد. مثلاً اگر نور سفید به یک برگ گل سرخ بتابد این برگ تمام رنگها بجز رنگ قرمز را جذب می کند و فقط رنگ قرمز را منعکس می سازد و از همین سبب قرمز بنظر می آید وهمچنین سبزی برگ درختان و غیره ... رنگهای اصلی که به وسیله ٔ منشور ظاهر می گردد هفت رنگ است : قرمز، نارنجی ، زرد، سبز، آبی ، نیلی ، بنفش . نیوتن دانشمند معروف قرن هیجدهم نخستین بار حدس زد که باید نور سفید مجموعه ٔ این رنگها باشد و این امر را بوسیله ٔ گردش صفحه ٔ معروف خودش آزمود و ثابت کرد مجموعه ٔ این رنگها باهم اثر نور سفید بر چشم می گذارند، زیرا تأثیر هر رنگ در حدود یک بیستم ثانیه بر چشم باقی می ماند، به عبارت دیگر اگر سرعت صفحه ٔ نیوتن مثلاً 20 دور در ثانیه باشد هر دور آن یک بیستم ثانیه بطول می انجامد. و در این مدت باید تمام رنگهای طیف یک بار از جلو چشم عبور کند و هنوز تأثیر رنگ اول برطرف نشده رنگ دیگر می رسد، در نتیجه چشم ترکیبی از رنگها را احساس می کند. در بین رنگهای اولیه ٔ طیف نور سفید، سه رنگ وجود دارد که از ترکیب آنها به نسبتهای مناسب نه تنها رنگ سفید بلکه تمام رنگهای طیف را می توان بدست آورد و آنهاعبارتند از: سرخ ، بنفش مایل به آبی ، سبز که برنگهای اصلی موسومند. نیوتن عقیده داشت که رنگهای دیگر تجزیه نمی گردند. لیکن بموجب نظریه ٔ موجی نور، رنگهای مختلف نورهایی هستند که طول موجشان با هم اختلاف دارند،مثلاً طول موج نور قرمز تیره در حدود 0/8 میکرون و نور بنفش 0/4 میکرون است و سایر رنگهای طیف دارای طول موجهایی هستند که بین این مقدار قرار گرفته اند چنانکه طول موج :
قرمز سیر 0/80 میکرون
قرمز 0/65 میکرون
نارنجی 0/60 میکرون
زرد 0/58 میکرون
سبز 0/55 میکرون
آبی 0/48 میکرون
نیلی 0/42میکرون
بنفش 0/40 میکرون
است و چنانکه ملاحظه می شود هرچه از رنگ قرمز بطرف بنفش پیش می رویم طول موج نور کم می شود. ضمناً هر یک از رنگهای طیف مثلاً نور قرمز دارای طول موج معینی نیست ، بدین معنی که انواع مختلف رنگ قرمز دارای طول موجهایی هستند که ازقرمز سیر با طول موج 0/80 میکرون شروع می شود و به قرمز روشن با طول موج 0/65 خاتمه می یابد. این رنگها بطور اتصالی تغییر میکنند و حد فاصلی بین آنها نمی توان تشخیص داد، یعنی معلوم نیست کجا رنگ قرمز پایان می یابد و رنگ نارنجی آغاز می گردد :
پوپک دیدم به حوالی سرخس
بانگک بربرده به ابر اندرا
چادرکی دیدم رنگین بر او
رنگ بسی گونه بر آن چادرا.
از کوهسار دوش برنگ می
هین آمد ای نگار می آور هین .
لب بیجاده رنگ و ناله ٔ چنگ
می خون رنگ و دین زردهشتی .
پیراهن لؤلؤی برنگ کامه
و آن کفش دریده و به سر بر لامه .
برنگ شبه روی و چون شیر موی
جهان پر ز بالای و پهنای او.
تا خوید نباشد برنگ لاله
تا خار نباشد ببوی خیرو.
همه عالم ز فتوح تو نگارین گشته
همچو آکنده بصد رنگ نگارین سیرنگ .
بگرفت سر زلف تو رنگ از دل تو
نزدود وفا و مهر زنگ از دل تو.
رخ ز دیده نگاشته به سرشک
و آن سرشکش برنگ تازه زرشک .
همچو یاقوت کش نباشد رنگ
پس چه یاقوت باشد و چه حجر.
گفتم که مشک ناب است آن جعد زلف تو
گفتا به بوی و رنگ عزیز است مشک ناب .
که را رنگ چهره سیه تر ز سنگ
بدو کی پدید آید از شرب رنگ .
نگویی بیضه یک رنگ است و مرغان هر یکی رنگی
نوای هر یکی رنگی دگرسان بال و پر دارد.
دل ز رنگ سیه چه غم دارد
زآنکه شب روز در میان آرد.
عیسیم رنگ بمعجزسازم
بقم و نیل بدکان چه کنم .
رنگ آهن محو رنگ آتش است
ز آتشی می لافد و خامش وش است .
رنگ زر قلب ده تو می شود
پیش آتش چون سیه رو می شود.
رنگ لاله گشته رنگ زعفران
زور شیرش گشته چون زهره ٔ زنان .
ساقی بچند رنگ می اندر پیاله ریخت
این نقشها نگر که چه خوش در کدو ببست .
اگر برنگ عقیقی شد اشک من چه عجب
که مهر خاتم لعل تو هست همچو عقیق .
این کلمه مانند گون و گونه و فام با کلمات دیگر ترکیب می یابد و معانی گوناگونی از ترکیب آنها پیدا می شود، مانند سفیدرنگ ، سیاه رنگ ، زردرنگ ، لعل رنگ ، خوش رنگ ، پررنگ ، کم رنگ و غیره .
- آب و رنگ ؛ اصطلاحی است در نقاشی . رجوع به آب و رنگی شود.
- || زیبایی چهره . وجاهت .
- باده رنگ ؛ به رنگ می . سرخ رنگ همچون باده :
همه جامه ها کرده پیروزه رنگ
دو چشمان پر از خون و رخ باده رنگ .
- به رنگ ؛ از حیث رنگ . لوناً :
همه راغها شد چو پشت پلنگ
زمین همچو دیبای رومی به رنگ .
- بیجاده رنگ ؛ به رنگ بیجاده . کهربائی رنگ :
چو بینم رخ سیب بیجاده رنگ
شود آسمان همچو پشت پلنگ .
- بی رنگ ؛ رنگ پریده :
ز بیماری شه غمی شد سپاه
که بی رنگ دیدند رخسار شاه .
- پیروزه رنگ ؛ برنگ پیروزه . فیروزه رنگ . برنگ آبی پیروزه ای :
چو شد چادر چرخ پیروزه رنگ
سپاه تباک اندرآمد به جنگ .
همه جامه ها کرده پیروزه رنگ
دو چشمان پر از خون و رخ باده رنگ .
- پیل رنگ ؛ برنگ پیل . پیلگون . اسبی همرنگ پیل :
سواره فرودآمد از پیل رنگ
پیاده گرفتش به آغوش تنگ .
- تیره رنگ ؛ سیاه رنگ . تیره گون :
که این مرده ری ببر و خفتان جنگ
بینداز و این مغفر تیره رنگ .
- حبری رنگ ؛ برنگ حبر : حسنک جبه ای داشت حبری رنگ با سیاه میزد. (تاریخ بیهقی ).
- خوب رنگ ؛ خوش رنگ :
ببردند آن چرمه ٔ خوب رنگ
بنزدیک سهراب یل بی درنگ .
- دودرنگ ؛ آنکه یا آنچه برنگ دود باشد :
بدو گفت کین دودرنگ دراز
نشسته بر آن ابلق سرفراز.
- دورنگ ؛ آنکه یا آنچه دارای دو رنگ است :
چه گویم که این بچه ٔ دیو چیست
پلنگ دورنگ است یا خود پری است .
- || مرائی . ریاکار. محیل . آنکه ظاهر و باطنش یکی نباشد. رجوع به رنگ در معنای حیله و تزویر شود.
- رنگارنگ ؛ رنگ برنگ . برنگهای گوناگون . به الوان مختلف . رجوع به رنگارنگ شود.
- رنگ برنگ . رجوع به رنگ برنگ شود.
- رنگ رنگ . رجوع به رنگارنگ و رنگ رنگ شود:
همان خیمه و دیبه ٔ رنگ رنگ
همه تخت پرمایه زرین پلنگ .
بهنگامه ٔ بازگشتن ز جنگ
که روی زمین کرده بد رنگ رنگ .
- زردرنگ ؛ به رنگ زرد. دارای رنگ زرد :
چوپیدا شد آن دیبه ٔ زردرنگ
از او کوه شد همچو پشت پلنگ .
- شبرنگ ؛ هرچه سیاه باشد برنگ شب بخصوص اسب شبرنگ . (از فرهنگ نظام ). رجوع به شبرنگ شود :
برانگیخت از جای شبرنگ را
بیفشرد بر نیزه بر چنگ را.
بیاورد شبرنگ بهزاد را
که دریافتی روز کین باد را.
نهاده نام آن شبرنگ شبدیز
بدو عاشقتر از مرغ شباویز.
- طاوس رنگ ؛ به رنگ طاوس . آنچه هم رنگ پرهای طاوس باشد :
ز پستان آن گاو طاوس رنگ
برافروختی چون دلاور نهنگ .
- گلرنگ ؛ برنگ گل . گلی رنگ . فردوسی این ترکیب را در مورد رنگ اسب بکار برده است و گاهی بعنوان صفت برای اسب بکار می برد و گاهی خود این ترکیب بجای موصوف می نشیند و معنی اسب مطلق از آن اراده می شود :
ببینی که در جنگ من چون شوم
که با بور گلرنگ در خون شوم .
چو دیدش درآمد ز گلرنگ زیر [ فریبرز ]
هم از پشت شبرنگ شاه دلیر.
و حافظ این ترکیب را بعنوان صفت برای باده آورده است :
باده ٔ گل رنگ تلخ تیز خوشخوار سبک
نقلش از لعل نگار و نقلش از یاقوت خام .
بیار زآن می گلرنگ مشکبو جامی
شرار رشک و حسد در دل گلاب انداز.
- لاله رنگ ؛ به رنگ لاله . همرنگ لاله . در سرخی مانند لاله :
فرامرز را دید همچون نهنگ
سر و دستش از خون شده لاله رنگ .
- مشک رنگ ؛ برنگ مشک . هم رنگ مشک . در سیاهی مانند مشک :
چوخورشید برداشت از چرخ رنگ
بدرید پیراهن مشک رنگ .
- نکورنگ ؛ خوش رنگ . خوب رنگ . رجوع به خوب رنگ شود :
نکورنگ اسپان با سیم و زر
به استامها در نشانده گهر.
- نیل رنگ ؛ به رنگ نیل . نیلی رنگ . نیلگون . فردوسی این ترکیب را در مورد رنگ اسب بکار برده است :
بپوشید سهراب خفتان جنگ
نشست از بر چرمه ٔ نیل رنگ .
سیاوش فرودآمد از نیل رنگ
پیاده گرفتش به آغوش تنگ .
- همرنگ ؛ دو چیز که در رنگی واحد مشترک باشند :
یکی ابر دارم به چنگ اندرون
که همرنگ آب است و بارانش خون .
- یک رنگ ؛ یک رو. بی نفاق . رجوع به یک رنگ و یکرنگی شود :
بر در میخانه رفتن کار یک رنگان بود
خودفروشان را به کوی میفروشان راه نیست .
علاوه بر ترکیبات مذکور رنگ با کلمات ذیل نیز ترکیب می شود و معانی مختلفی به دست می آید:
آبنوس . آبی . آتش . آذر. آسمان . آفتاب . ارزیز. افسرده . انگشت (زغال ). بسد. بلور. بلوط. بنفش . بوریا. بوقلمون . پژمرده . پسته . پیاز. تیره . ثابت . جیوه . چمن . خاک . خاکستری . خرمایی . خورشید. خون . دریا. روی . زاغ . زبرجد. زشت . زعفران . زغال . زمرد. زنگار. ساغری . سبز. سپهر. سحاب . سرب . سرخ . سرمه . سنجاب . سیم . سیماب . شبه . غالیه . غراب . فیروزه . قرمز. قهوه . قیر. کافور. کبود. کوه . کهربا. گندم . گوگرد. لیمو. ماغ . مس . مهتاب . نار. نارنج . نقره . یاقوت و جز اینها.
- از رنگ شدن ؛ از ترس رنگ چهره را باختن . ترسیدن . رجوع به رنگ باختن شود :
دلاور نشد هیچگونه ز رنگ
میان دلیران درآمد به جنگ .
- چهره بی رنگ داشتن کسی را ؛ به درد و اندوه گرفتار ساختن . ترسانیدن :
تو با دشمنت رخ پرآژنگ دار
بداندیش را چهره بی رنگ دار.
- رنگ از آسمان تراشیدن ؛ طلب محال کردن . (ناظم الاطباء).
- رنگ از دیوار تراشیدن ؛ گستاخی و شوخی کردن و ظریفی و بیحیایی نمودن . (ناظم الاطباء).
- رنگ از رخ هندو به آب بردن ؛ کنایه از کار محال کردن باشد :
عشق از دل سعدی به ملامت بتوان برد
گر رنگ توان برد به آب از رخ هندوی .
- رنگ از روی بردن ؛ ترسانیدن . باعث بیم و هراس شدن :
بدان خنده اندر بیفشرد چنگ
ببردش رگ از دست و از روی رنگ .
- رنگ از روی بگشتن ؛ رنگ باختن . ترسیدن و رنگ چهره را از دست دادن . رجوع به از رنگ شدن و رنگ باختن شود : اسکدار رسید حلقه برافکنده و بر در زده ، استادم بگشاد و رنگ از رویش بگشت . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 349).
- رنگ انداختن ؛ در تداول عامه ، رنگ گرفتن . رجوع به رنگ گرفتن شود.
- رنگ رخ ناپدید شدن ؛ رنگ باختن از خشم یا بیم . رجوع به رنگ باختن شود :
سپهدار چین کآن سخنها شنید
شد از خشم رنگ رخش ناپدید.
- زرد شدن رنگ رخ ؛ از درد و اندوه و ترس چهره بیرنگ و دژم گشتن . رنگ چهره را از بیم و اندوه باختن :
دل شاه کاوس پردرد شد
نهان داشت رنگ رخش زرد شد.
- امثال :
بالای سیاهی رنگ نیست ؛ بدتر از این ممکن نیست . نظیر:
غایت رنگهاست رنگ سیاه
که سیه کی شود به دیگر رنگ .
برای نظایر و شواهد دیگر رجوع به امثال و حکم شود.
به هر کجا که روی آسمان همین رنگ است (مرو به هند و برو با خدای خویش بساز...)؛ سرنوشت تو همین است و این قضای آسمانی است . تغییر مکان و سیر و سفر اوضاع را دگرگون نخواهد کرد.
رنگ رخسار خبر می دهد از سِرّ ضمیر
(گر بگویم که مرا بی تو پریشانی نیست ...).
ظاهر نماینده ٔ باطن است . نظیر :
رنگ رویم را نمی بینی چو زر
ز اندرون خود می دهد رنگم خبر.
رجوع به مثل اخیر و مثل بعدی شود.
رنگ زردم را ببین احوال زارم را بپرس .
رجوع به دو مثل بالا شود.
|| برگ نیل که نام دیگرش وسمه است . (فرهنگ نظام ). ورق النیل . ماده ای است که با حنا به موهای سر و ریش می مالند سیاه کردن آن ها را. خضاب .
- رنگ و بوی . رجوع به رنگ و بوی شود.
|| خون را گویند. (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع) (آنندراج ) :
گلنارچو مریخ و گل زرد چو ماه
شمشاد چو زنگار و می لعل چو رنگ .
شبی دراز می سرخ من گرفته به چنگ
میی بسان عقیق و گداخته چون رنگ .
خوش بود بر هر سماعی می ولیکن مهرگان
بر سماع چنگ خوشترباده ٔ روشن چو رنگ .
به کامش اندر بزم و به بزمش اندر جام
به جامش اندر گلگون میی بگونه ٔ رنگ .
همیشه همچو کنون شاد باد و گلگون باد
دل تو از طرب و دو کف از نبید چو رنگ .
می چون رنگ بزداید ز دل زنگ
می رنگین به رخ بازآورد رنگ .
میل طبع ملکان سوی نشاط است و طرب
اندر این فصل و سوی خوردن بگماز چو رنگ .
عیشی در انده تیره چو گل
طبعی از دانش روشن چو رنگ .
دهان لاله تو گویی همی که نوش کند
بروی سبزه ٔ زنگارگون نبید چو رنگ .
تا تیره شده ست آبم از سر
اشکم بخلاف آن چو رنگ است .
شاهان که به کینه در ستیزند
شمشیر کشند و رنگ ریزند.
|| رونق کار. (جهانگیری ).رواج و رونق کار. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). رونق ، چه گویند کار فلان رنگی دارد یا ندارد. (از آنندراج ). رنگ و بوی . رجوع به رنگ و بوی شود :
شعر بی رنگ ولیکن شعرا رنگ برنگ
همه چون دیو دوان و همه شنگند و مشنگ .
ای به آرام تو زمین را سنگ
وی به اقبال تو زمان را رنگ .
چون کم نشود سنگت چو بد نشود رنگت
بازار مرا دیدی بازار دگر رفتی .
- بی رنگ شدن ؛ بی رونق شدن :
به خانه درآی ار جهان تنگ شد
همه کار بی برگ و بی رنگ شد.
- رنگ و آب بر روی کار افتادن ؛ رونق دادن . (آنندراج ).
|| مکر. حیله . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع) (آنندراج ). حیلت و دستان باشد. (فرهنگ اسدی ). دغا. (برهان قاطع). نیرنگ . افسون . جادویی . فریب :
همه به تنبل و رنگ است بازگشتن او
شرنگ نوش آمیغ است و روی زراندود.
چو گودرز و پیران و هومان و طوس
نبد هیچ بیداد و رنگ و فسوس .
بنزدیک تو رنگ و بند و دروغ
سخنهای پیران نگیرد فروغ .
زنی بود با او [ سودابه ] به پرده درون
پر از چاره و بند و رنگ و فسون .
تا کی بود این شوخی تا کی بود این رنگ
زین شوخی و زین رنگ نگردد دل من تنگ .
یکی شاه بد نام او بخسلوس
که باحیله و رنگ بود و فسوس .
جهان را رنگ و تنبل بیشمار است
خرد را بآفرینش کارزار است .
نگهدار این دو جادو را در آن دز
ز رنگ و چاره ٔ رامین گربز.
جهان را چند گونه رنگ وبند است
که داند باز کو را چند بند است .
نهان با تو صد گونه رنگ آورد
زبون گیردت گر به چنگ آورد.
آمد آن ماه دوهفته با قبای هفت رنگ
زلف پر بند و شکنج و چشم پر نیرنگ و رنگ .
ز باد فقه و باد فقر، دین را هیچ نگشاید
میان دربند کاری را که این رنگ است و آن آوا.
صد حیله و صد رنگ برآمیخته ای
و آنگه ز میان کار بگریخته ای .
در بحر مدحت تو چو زورق روان کنم
در نظم شعر من نبود هیچ ریو و رنگ .
هفتادساله گشتی توحید و زهد گوی
مفروش دین به چربک و سالوس و ریو و رنگ .
رنگ و بازیچه ست کار گنبد نارنگ رنگ
چند کوشم کز بروتم نگذرد صفرای من .
برنگ عارض و دستان زلف بردی دل
که هست مایه ٔ جادو دو چیز حیلت و رنگ .
- رنگ بکار آوردن ؛ نیرنگ ساختن . مکر و حیله کردن :
چو داند که تنگ اندرآمد نشیب
بکار آورد رنگ و بند و فریب .
سوی سیستان رفت باید کنون
بکار آوری جنگ ورنگ و فسون .
|| ناراستی .خیانت . (برهان قاطع). خیانت . (جهانگیری ). || رستن . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع). روییدن باشد، چه خود رنگ بمعنی خودرو و رنگیدن بمعنی روییدن بود. (برهان قاطع). روییدن و رستن بود چنانکه رنگیده بمعنی رسته و روییده است و خودرنگ یعنی خودرو. (آنندراج ) :
رنگ چو خوردن گرفت لاله ٔ خودرنگ
شش مه تنبول کرده دارد دندان .
|| عیب . (جهانگیری ) (برهان قاطع) (غیاث اللغات ). عار. (برهان قاطع) (غیاث اللغات ). صاحب آنندراج آرد: فرهنگ جهانگیری یکی از معانی رنگ را عیب معنی کرده است و بیت سنائی را مؤید معنی کرده است و می تواند شد که این رنگ بمعنی لون و صورت باشد. (از آنندراج ) :
نفس تست آنکه کفر و دین دارد
لاجرم چشم رنگ بین دارد.
|| ژنده را گویند که درویشان پوشند. (جهانگیری ). ژنده که درویشان پوشند. (برهان قاطع).خرقه ٔ درویشان و آن را ژنده نیز گویند یعنی کهنه زیرا که پاره های رنگارنگ کهنه بر یکدیگر وصله کرده می پوشیده اند. (از آنندراج ). ژنده و دلق . (غیاث اللغات ).جبه ای که درویشان پوشند. درویشان ایران سابقاً لباس کبودی می پوشیدند و درویشان هند لباس زرد می پوشند. دیگر اینکه جبه ٔ درویشان از تکه های پارچه دوخته می شد که دارای رنگهای متعدد است پس مجازاً رنگ نامیده شد.(از فرهنگ نظام ) :
از آن پوشی تو رنگ ای از خدا دور
که تا گویندت این مرد خدایی است .
رنگ پوشیدم همرنگ نمی شد با من
هم بینداختمش کی منم اکنون بی رنگ .
اگر با رنگ پوشان صفا یک رنگ شد مردی
چنان باید که از خاطر دورنگی را برون آرد.
|| طرز. روش . (جهانگیری ) (برهان قاطع). خصلت . شیوه . صفت . رسم و آیین :
بریخت برگ گل مشکبوی پروین رنگ
چو شکل پروین بر آسمان کشید اشکال .
نبود نقش دو عالم که رنگ الفت بود
زمانه طرح محبت نه این زمان انداخت .
ندانم از چه سبب رنگ آشنایی نیست
سهی قدان سیه چشم ماه سیما را.
غلام همت آنم که زیر چرخ کبود
ز هرچه رنگ تعلق پذیرد آزاد است .
|| مِثل . (برهان قاطع) (غیاث اللغات ) (ناظم الاطباء). مانند. نظیر. شبه . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || اشتران باشند که از بهربچه کردن دارند. (فرهنگ اسدی ). شتر قوی که از بهر نتاج نگاه دارند. (از فرهنگ جهانگیری ) (از برهان قاطع). شتر قوی . شتری که برای نتاج نگاه دارند. (آنندراج ) :
گرفتم رگ اوداج و گرفتمش بدو چنگ
بیامد عزرائیل نشست از بر من تنگ
چنان منکر لفجی که برون آید از رنگ
بیاوردش جانم بر زانو ز شتالنگ .
کاروانی بیسراکم داد جمله بارکش
کاروانی دیگرم بخشید بختی جمله رنگ .
لشکر خوارزم در ولایت ابهر و قزوین بی رسمی بسیار کردند و فرزندان مسلمانان به غارت و بردگی ببردند و قرب دو هزار اشتر رنگ از در قزوین براندند. (راحة الصدور راوندی ).
|| گوسپند و بز کوهی باشد. (فرهنگ اسدی ). بز کوهی . (نسخه ای از فرهنگ اسدی ) (جهانگیری ). نخجیر و بز کوهی و گاو دشتی . (برهان قاطع) :
یوزجست و رنگ خیز وگرگ پوی و غرم تک
ببرجه ، آهودو و روباه حیله ، گوردن .
ز سر ببرد شاخ و ز تن بدرد پوست
به صیدگاه ز بهر زه و کمان تو رنگ .
به تیر کرد چو پشت پلنگ و پهلوی یوز
پر از نشان سیه پشت یوز و پهلوی رنگ .
همیشه تا خورش و صید باز باشد کبک
چنان کجا خورش و صید یوز باشد رنگ .
پلنگ و شیر، در وی مردم جنگ
بتان نغز، گور و آهو و رنگ .
همه دشت با شیر و یوز و پلنگ
بد از گرد او غرم و آهو و رنگ .
چون برآشفته گشت یک چندی
دور دار از پلنگ بدخو رنگ .
بخت چون با گله ٔ رنگ بیاشوبد
سرنگون پیش پلنگ افتد رنگ از شخ .
شیر بینم شده متابع رنگ
باز بینم شده مسخر خاد.
ز عدل تو بکند رنگ ناخنان هزبر
ز امن تو بکند کبک دیده های عقاب .
وآن ابر اگر به دشت ببارد عجب مدار
گر شاخ رنگ و آهو از آن بارور شود.
راه بر دشمن چو شیر نر ببست
تا ز کوهش همچو رنگ اندرکشید.
رنگیم و با پلنگ اجل کارزار ما
آخر چه کارزار کند با پلنگ رنگ .
در دشت و کوه و بیشه به همشیرگی چرند
شیر و پلنگ و سرحان گور و گوزن و رنگ .
به نقاشی نوک تیر خدنگ
تهی کرده صحرای چین را ز رنگ .
لطف باری این پلنگ و رنگ را
الف داد و برد از ایشان جنگ را.
|| حصه . نصیب . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع). قسمت . (برهان قاطع). بهره . (آنندراج ) :
انده خال و غم عم بگذار
تا شوی شادخوار و برخوردار
چون زرت باشد از تو جوید رنگ
چون بوی مفلس از تو دارد ننگ .
بانگ برزد به من که خامش باش
رنگ خویش از خدنگ خویش تراش .
|| نفع. (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع). منفعت . (لغت فرس ). فایده . (برهان قاطع) :
از جان و روان خویش رنگت کردم
ما را ز لبان خویش رنگی نکنی .
به هیچ ره نروی تا در او نبینی سود
به هیچ کس نروی تا در او نبینی رنگ .
مگر چو پرده ٔ شرم از میانه بردارد
مرا از آن لب یاقوت رنگ باشد رنگ .
به بویی از تو شدم قانع و همی دانم
که هیچ رنگ مرا از تو جز که بوی تو نیست .
|| زر. (فرهنگ جهانگیری ). زر و مال و اسباب . (برهان قاطع) :
یکی آنکه سیران نکوشند سخت
که ترسند از ایشان بگیرند رخت
دگر آنکه ناسیری آید به جنگ
دودستی زند تیغ بر بوی رنگ .
|| زر و سیم دزدی . || قوت . (جهانگیری ) (برهان قاطع). زور. توانایی . (برهان قاطع) :
مبارزی که به مردی و چیره دستی و رنگ
چنو یکی نبود در میان بیست هزار.
به عذرا همان جامه ٔ جنگ داد
پلنگ دژآگاه را رنگ داد.
چراگاه این گاو کمتر نبود
هم آبشخورش نیز بدتر نبود
به پستان چرا خشک شد شیر اوی
دگرگونه شد رنگ و آژیر اوی .
فروکوفتند آن بتان را به گرز
نه شان رنگ ماند و نه فر و نه برز.
|| جان . (جهانگیری ) (برهان قاطع) (غیاث اللغات ). روح . (برهان قاطع) :
چو آمد گه زادن زن فراز
به کشکینه ٔ گرمش آمد نیاز
من و زن در آن خانه تنها و بس
مرا گفت کای مرد فریاد رس
اگر شوربایی به چنگ آوری
من مرده را بازرنگ آوری .
|| شیرینکاری . (جهانگیری ) (ناظم الاطباء). شیرینکاری یعنی منشاء کار خوب شدن . (از برهان قاطع). || جلاجل . (جهانگیری ). جلاجل دایره .(برهان قاطع) . || محنت . آزار. رنج . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). مبدل رنج است . (فرهنگ نظام ). رجوع به رنج شود :
آنکه بی رنگ زد ترا بی رنگ
هم تواند که داردت بی رنگ .
|| خوبی و لطافت . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) :
بسی برنیامد بر این روزگار
که رنگ اندرآمد به خرم بهار.
|| خوشی . (جهانگیری ) (برهان قاطع). خوشحالی و تندرستی . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) :
رنگ آن روز غمی گردد و بی رنگ شود
که بر آرامگه شیر بگرد آید رنگ .
|| خجلت . (فرهنگ جهانگیری ). خجالت . (برهان قاطع) (آنندراج ). شرمندگی . شرم . حیا. (برهان قاطع). رجوع به رنگ آوردن و رنگ دادن شود :
در ثنای منت از آن رنگ است
کز تو بوی کرم نمی آید .
ز نازکی ، رخ معنیت آن چنان روشن
که رنگ آرد از آن لاله های نعمانی .
|| خشم با خجالت آمیخته . (برهان قاطع). رجوع به رنگ آوردن شود. || مایه ٔ اندک و قلیل . (از جهانگیری ) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || قمار. (جهانگیری ). قمار و حاصل قمار. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || خداوند و والی . (جهانگیری )(برهان قاطع). صاحب . (برهان قاطع). صاحب آنندراج آرد: بمعنی حاکم نیز آمده و در ترکیب «کنارنگ »، کنا بمعنی حاکم ، لهذا کنارنگ حاکم و والی را گویند، و در شاهنامه بسیار مذکور شده است - انتهی . و رجوع به کنارنگ شود. || بد را گویند که نقیض خوب است . || شخص احول را گویند. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || کنایه از اخذ و جر باشد چنانکه کسی از کسی طمعی و توقعی دارد گویند: «رنگی بر اونداری »؛ یعنی اخذ و جری نمی توانی کرد. (برهان قاطع). اخذ و دریافت . (ناظم الاطباء). || خال و نقطه ٔ سیاهی که بر جایی گذارند. (برهان قاطع). خال . (جهانگیری ) :
آب گویی که آینه ٔ رومی است
بر سرش برگ چون بر آینه رنگ .
رنگ از نظر فیزیکی : اثری است که در روی چشم از انوار منعکس بوسیله ٔ اجسام احساس می شود.
رنگ اجسام : بغیر از منابع نور، رنگ هر جسم بستگی به نوری دارد که آن جسم منعکس میکند و یا از خود عبور می دهد. مثلاً اگر نور سفید به یک برگ گل سرخ بتابد این برگ تمام رنگها بجز رنگ قرمز را جذب می کند و فقط رنگ قرمز را منعکس می سازد و از همین سبب قرمز بنظر می آید وهمچنین سبزی برگ درختان و غیره ... رنگهای اصلی که به وسیله ٔ منشور ظاهر می گردد هفت رنگ است : قرمز، نارنجی ، زرد، سبز، آبی ، نیلی ، بنفش . نیوتن دانشمند معروف قرن هیجدهم نخستین بار حدس زد که باید نور سفید مجموعه ٔ این رنگها باشد و این امر را بوسیله ٔ گردش صفحه ٔ معروف خودش آزمود و ثابت کرد مجموعه ٔ این رنگها باهم اثر نور سفید بر چشم می گذارند، زیرا تأثیر هر رنگ در حدود یک بیستم ثانیه بر چشم باقی می ماند، به عبارت دیگر اگر سرعت صفحه ٔ نیوتن مثلاً 20 دور در ثانیه باشد هر دور آن یک بیستم ثانیه بطول می انجامد. و در این مدت باید تمام رنگهای طیف یک بار از جلو چشم عبور کند و هنوز تأثیر رنگ اول برطرف نشده رنگ دیگر می رسد، در نتیجه چشم ترکیبی از رنگها را احساس می کند. در بین رنگهای اولیه ٔ طیف نور سفید، سه رنگ وجود دارد که از ترکیب آنها به نسبتهای مناسب نه تنها رنگ سفید بلکه تمام رنگهای طیف را می توان بدست آورد و آنهاعبارتند از: سرخ ، بنفش مایل به آبی ، سبز که برنگهای اصلی موسومند. نیوتن عقیده داشت که رنگهای دیگر تجزیه نمی گردند. لیکن بموجب نظریه ٔ موجی نور، رنگهای مختلف نورهایی هستند که طول موجشان با هم اختلاف دارند،مثلاً طول موج نور قرمز تیره در حدود 0/8 میکرون و نور بنفش 0/4 میکرون است و سایر رنگهای طیف دارای طول موجهایی هستند که بین این مقدار قرار گرفته اند چنانکه طول موج :
قرمز سیر 0/80 میکرون
قرمز 0/65 میکرون
نارنجی 0/60 میکرون
زرد 0/58 میکرون
سبز 0/55 میکرون
آبی 0/48 میکرون
نیلی 0/42میکرون
بنفش 0/40 میکرون
است و چنانکه ملاحظه می شود هرچه از رنگ قرمز بطرف بنفش پیش می رویم طول موج نور کم می شود. ضمناً هر یک از رنگهای طیف مثلاً نور قرمز دارای طول موج معینی نیست ، بدین معنی که انواع مختلف رنگ قرمز دارای طول موجهایی هستند که ازقرمز سیر با طول موج 0/80 میکرون شروع می شود و به قرمز روشن با طول موج 0/65 خاتمه می یابد. این رنگها بطور اتصالی تغییر میکنند و حد فاصلی بین آنها نمی توان تشخیص داد، یعنی معلوم نیست کجا رنگ قرمز پایان می یابد و رنگ نارنجی آغاز می گردد :
پوپک دیدم به حوالی سرخس
بانگک بربرده به ابر اندرا
چادرکی دیدم رنگین بر او
رنگ بسی گونه بر آن چادرا.
رودکی .
از کوهسار دوش برنگ می
هین آمد ای نگار می آور هین .
دقیقی .
لب بیجاده رنگ و ناله ٔ چنگ
می خون رنگ و دین زردهشتی .
دقیقی .
پیراهن لؤلؤی برنگ کامه
و آن کفش دریده و به سر بر لامه .
مرواریدی (از لغت فرس اسدی ).
برنگ شبه روی و چون شیر موی
جهان پر ز بالای و پهنای او.
فردوسی .
تا خوید نباشد برنگ لاله
تا خار نباشد ببوی خیرو.
فرخی .
همه عالم ز فتوح تو نگارین گشته
همچو آکنده بصد رنگ نگارین سیرنگ .
فرخی .
بگرفت سر زلف تو رنگ از دل تو
نزدود وفا و مهر زنگ از دل تو.
عنصری .
رخ ز دیده نگاشته به سرشک
و آن سرشکش برنگ تازه زرشک .
عنصری .
همچو یاقوت کش نباشد رنگ
پس چه یاقوت باشد و چه حجر.
عنصری .
گفتم که مشک ناب است آن جعد زلف تو
گفتا به بوی و رنگ عزیز است مشک ناب .
عنصری .
که را رنگ چهره سیه تر ز سنگ
بدو کی پدید آید از شرب رنگ .
اسدی .
نگویی بیضه یک رنگ است و مرغان هر یکی رنگی
نوای هر یکی رنگی دگرسان بال و پر دارد.
ناصرخسرو.
دل ز رنگ سیه چه غم دارد
زآنکه شب روز در میان آرد.
سنایی .
عیسیم رنگ بمعجزسازم
بقم و نیل بدکان چه کنم .
خاقانی .
رنگ آهن محو رنگ آتش است
ز آتشی می لافد و خامش وش است .
مولوی .
رنگ زر قلب ده تو می شود
پیش آتش چون سیه رو می شود.
مولوی .
رنگ لاله گشته رنگ زعفران
زور شیرش گشته چون زهره ٔ زنان .
مولوی .
ساقی بچند رنگ می اندر پیاله ریخت
این نقشها نگر که چه خوش در کدو ببست .
حافظ.
اگر برنگ عقیقی شد اشک من چه عجب
که مهر خاتم لعل تو هست همچو عقیق .
حافظ.
این کلمه مانند گون و گونه و فام با کلمات دیگر ترکیب می یابد و معانی گوناگونی از ترکیب آنها پیدا می شود، مانند سفیدرنگ ، سیاه رنگ ، زردرنگ ، لعل رنگ ، خوش رنگ ، پررنگ ، کم رنگ و غیره .
- آب و رنگ ؛ اصطلاحی است در نقاشی . رجوع به آب و رنگی شود.
- || زیبایی چهره . وجاهت .
- باده رنگ ؛ به رنگ می . سرخ رنگ همچون باده :
همه جامه ها کرده پیروزه رنگ
دو چشمان پر از خون و رخ باده رنگ .
فردوسی .
- به رنگ ؛ از حیث رنگ . لوناً :
همه راغها شد چو پشت پلنگ
زمین همچو دیبای رومی به رنگ .
فردوسی .
- بیجاده رنگ ؛ به رنگ بیجاده . کهربائی رنگ :
چو بینم رخ سیب بیجاده رنگ
شود آسمان همچو پشت پلنگ .
فردوسی .
- بی رنگ ؛ رنگ پریده :
ز بیماری شه غمی شد سپاه
که بی رنگ دیدند رخسار شاه .
فردوسی .
- پیروزه رنگ ؛ برنگ پیروزه . فیروزه رنگ . برنگ آبی پیروزه ای :
چو شد چادر چرخ پیروزه رنگ
سپاه تباک اندرآمد به جنگ .
فردوسی .
همه جامه ها کرده پیروزه رنگ
دو چشمان پر از خون و رخ باده رنگ .
فردوسی .
- پیل رنگ ؛ برنگ پیل . پیلگون . اسبی همرنگ پیل :
سواره فرودآمد از پیل رنگ
پیاده گرفتش به آغوش تنگ .
فردوسی .
- تیره رنگ ؛ سیاه رنگ . تیره گون :
که این مرده ری ببر و خفتان جنگ
بینداز و این مغفر تیره رنگ .
فردوسی .
- حبری رنگ ؛ برنگ حبر : حسنک جبه ای داشت حبری رنگ با سیاه میزد. (تاریخ بیهقی ).
- خوب رنگ ؛ خوش رنگ :
ببردند آن چرمه ٔ خوب رنگ
بنزدیک سهراب یل بی درنگ .
فردوسی .
- دودرنگ ؛ آنکه یا آنچه برنگ دود باشد :
بدو گفت کین دودرنگ دراز
نشسته بر آن ابلق سرفراز.
فردوسی .
- دورنگ ؛ آنکه یا آنچه دارای دو رنگ است :
چه گویم که این بچه ٔ دیو چیست
پلنگ دورنگ است یا خود پری است .
فردوسی .
- || مرائی . ریاکار. محیل . آنکه ظاهر و باطنش یکی نباشد. رجوع به رنگ در معنای حیله و تزویر شود.
- رنگارنگ ؛ رنگ برنگ . برنگهای گوناگون . به الوان مختلف . رجوع به رنگارنگ شود.
- رنگ برنگ . رجوع به رنگ برنگ شود.
- رنگ رنگ . رجوع به رنگارنگ و رنگ رنگ شود:
همان خیمه و دیبه ٔ رنگ رنگ
همه تخت پرمایه زرین پلنگ .
فردوسی .
بهنگامه ٔ بازگشتن ز جنگ
که روی زمین کرده بد رنگ رنگ .
فردوسی .
- زردرنگ ؛ به رنگ زرد. دارای رنگ زرد :
چوپیدا شد آن دیبه ٔ زردرنگ
از او کوه شد همچو پشت پلنگ .
فردوسی .
- شبرنگ ؛ هرچه سیاه باشد برنگ شب بخصوص اسب شبرنگ . (از فرهنگ نظام ). رجوع به شبرنگ شود :
برانگیخت از جای شبرنگ را
بیفشرد بر نیزه بر چنگ را.
فردوسی .
بیاورد شبرنگ بهزاد را
که دریافتی روز کین باد را.
فردوسی .
نهاده نام آن شبرنگ شبدیز
بدو عاشقتر از مرغ شباویز.
نظامی .
- طاوس رنگ ؛ به رنگ طاوس . آنچه هم رنگ پرهای طاوس باشد :
ز پستان آن گاو طاوس رنگ
برافروختی چون دلاور نهنگ .
فردوسی .
- گلرنگ ؛ برنگ گل . گلی رنگ . فردوسی این ترکیب را در مورد رنگ اسب بکار برده است و گاهی بعنوان صفت برای اسب بکار می برد و گاهی خود این ترکیب بجای موصوف می نشیند و معنی اسب مطلق از آن اراده می شود :
ببینی که در جنگ من چون شوم
که با بور گلرنگ در خون شوم .
فردوسی .
چو دیدش درآمد ز گلرنگ زیر [ فریبرز ]
هم از پشت شبرنگ شاه دلیر.
فردوسی .
و حافظ این ترکیب را بعنوان صفت برای باده آورده است :
باده ٔ گل رنگ تلخ تیز خوشخوار سبک
نقلش از لعل نگار و نقلش از یاقوت خام .
حافظ.
بیار زآن می گلرنگ مشکبو جامی
شرار رشک و حسد در دل گلاب انداز.
حافظ.
- لاله رنگ ؛ به رنگ لاله . همرنگ لاله . در سرخی مانند لاله :
فرامرز را دید همچون نهنگ
سر و دستش از خون شده لاله رنگ .
فردوسی .
- مشک رنگ ؛ برنگ مشک . هم رنگ مشک . در سیاهی مانند مشک :
چوخورشید برداشت از چرخ رنگ
بدرید پیراهن مشک رنگ .
فردوسی .
- نکورنگ ؛ خوش رنگ . خوب رنگ . رجوع به خوب رنگ شود :
نکورنگ اسپان با سیم و زر
به استامها در نشانده گهر.
فردوسی .
- نیل رنگ ؛ به رنگ نیل . نیلی رنگ . نیلگون . فردوسی این ترکیب را در مورد رنگ اسب بکار برده است :
بپوشید سهراب خفتان جنگ
نشست از بر چرمه ٔ نیل رنگ .
فردوسی .
سیاوش فرودآمد از نیل رنگ
پیاده گرفتش به آغوش تنگ .
فردوسی .
- همرنگ ؛ دو چیز که در رنگی واحد مشترک باشند :
یکی ابر دارم به چنگ اندرون
که همرنگ آب است و بارانش خون .
فردوسی .
- یک رنگ ؛ یک رو. بی نفاق . رجوع به یک رنگ و یکرنگی شود :
بر در میخانه رفتن کار یک رنگان بود
خودفروشان را به کوی میفروشان راه نیست .
حافظ.
علاوه بر ترکیبات مذکور رنگ با کلمات ذیل نیز ترکیب می شود و معانی مختلفی به دست می آید:
آبنوس . آبی . آتش . آذر. آسمان . آفتاب . ارزیز. افسرده . انگشت (زغال ). بسد. بلور. بلوط. بنفش . بوریا. بوقلمون . پژمرده . پسته . پیاز. تیره . ثابت . جیوه . چمن . خاک . خاکستری . خرمایی . خورشید. خون . دریا. روی . زاغ . زبرجد. زشت . زعفران . زغال . زمرد. زنگار. ساغری . سبز. سپهر. سحاب . سرب . سرخ . سرمه . سنجاب . سیم . سیماب . شبه . غالیه . غراب . فیروزه . قرمز. قهوه . قیر. کافور. کبود. کوه . کهربا. گندم . گوگرد. لیمو. ماغ . مس . مهتاب . نار. نارنج . نقره . یاقوت و جز اینها.
- از رنگ شدن ؛ از ترس رنگ چهره را باختن . ترسیدن . رجوع به رنگ باختن شود :
دلاور نشد هیچگونه ز رنگ
میان دلیران درآمد به جنگ .
فردوسی .
- چهره بی رنگ داشتن کسی را ؛ به درد و اندوه گرفتار ساختن . ترسانیدن :
تو با دشمنت رخ پرآژنگ دار
بداندیش را چهره بی رنگ دار.
فردوسی .
- رنگ از آسمان تراشیدن ؛ طلب محال کردن . (ناظم الاطباء).
- رنگ از دیوار تراشیدن ؛ گستاخی و شوخی کردن و ظریفی و بیحیایی نمودن . (ناظم الاطباء).
- رنگ از رخ هندو به آب بردن ؛ کنایه از کار محال کردن باشد :
عشق از دل سعدی به ملامت بتوان برد
گر رنگ توان برد به آب از رخ هندوی .
سعدی .
- رنگ از روی بردن ؛ ترسانیدن . باعث بیم و هراس شدن :
بدان خنده اندر بیفشرد چنگ
ببردش رگ از دست و از روی رنگ .
فردوسی .
- رنگ از روی بگشتن ؛ رنگ باختن . ترسیدن و رنگ چهره را از دست دادن . رجوع به از رنگ شدن و رنگ باختن شود : اسکدار رسید حلقه برافکنده و بر در زده ، استادم بگشاد و رنگ از رویش بگشت . (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 349).
- رنگ انداختن ؛ در تداول عامه ، رنگ گرفتن . رجوع به رنگ گرفتن شود.
- رنگ رخ ناپدید شدن ؛ رنگ باختن از خشم یا بیم . رجوع به رنگ باختن شود :
سپهدار چین کآن سخنها شنید
شد از خشم رنگ رخش ناپدید.
فردوسی .
- زرد شدن رنگ رخ ؛ از درد و اندوه و ترس چهره بیرنگ و دژم گشتن . رنگ چهره را از بیم و اندوه باختن :
دل شاه کاوس پردرد شد
نهان داشت رنگ رخش زرد شد.
فردوسی .
- امثال :
بالای سیاهی رنگ نیست ؛ بدتر از این ممکن نیست . نظیر:
غایت رنگهاست رنگ سیاه
که سیه کی شود به دیگر رنگ .
ناصرخسرو.
برای نظایر و شواهد دیگر رجوع به امثال و حکم شود.
به هر کجا که روی آسمان همین رنگ است (مرو به هند و برو با خدای خویش بساز...)؛ سرنوشت تو همین است و این قضای آسمانی است . تغییر مکان و سیر و سفر اوضاع را دگرگون نخواهد کرد.
رنگ رخسار خبر می دهد از سِرّ ضمیر
(گر بگویم که مرا بی تو پریشانی نیست ...).
سعدی .
ظاهر نماینده ٔ باطن است . نظیر :
رنگ رویم را نمی بینی چو زر
ز اندرون خود می دهد رنگم خبر.
مولوی .
رجوع به مثل اخیر و مثل بعدی شود.
رنگ زردم را ببین احوال زارم را بپرس .
رجوع به دو مثل بالا شود.
|| برگ نیل که نام دیگرش وسمه است . (فرهنگ نظام ). ورق النیل . ماده ای است که با حنا به موهای سر و ریش می مالند سیاه کردن آن ها را. خضاب .
- رنگ و بوی . رجوع به رنگ و بوی شود.
|| خون را گویند. (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع) (آنندراج ) :
گلنارچو مریخ و گل زرد چو ماه
شمشاد چو زنگار و می لعل چو رنگ .
منوچهری .
شبی دراز می سرخ من گرفته به چنگ
میی بسان عقیق و گداخته چون رنگ .
منوچهری .
خوش بود بر هر سماعی می ولیکن مهرگان
بر سماع چنگ خوشترباده ٔ روشن چو رنگ .
منوچهری .
به کامش اندر بزم و به بزمش اندر جام
به جامش اندر گلگون میی بگونه ٔ رنگ .
فرخی .
همیشه همچو کنون شاد باد و گلگون باد
دل تو از طرب و دو کف از نبید چو رنگ .
فرخی .
می چون رنگ بزداید ز دل زنگ
می رنگین به رخ بازآورد رنگ .
(ویس و رامین ).
میل طبع ملکان سوی نشاط است و طرب
اندر این فصل و سوی خوردن بگماز چو رنگ .
مسعودسعد.
عیشی در انده تیره چو گل
طبعی از دانش روشن چو رنگ .
مسعودسعد.
دهان لاله تو گویی همی که نوش کند
بروی سبزه ٔ زنگارگون نبید چو رنگ .
ازرقی .
تا تیره شده ست آبم از سر
اشکم بخلاف آن چو رنگ است .
انوری .
شاهان که به کینه در ستیزند
شمشیر کشند و رنگ ریزند.
امیرخسرو (از آنندراج ).
|| رونق کار. (جهانگیری ).رواج و رونق کار. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). رونق ، چه گویند کار فلان رنگی دارد یا ندارد. (از آنندراج ). رنگ و بوی . رجوع به رنگ و بوی شود :
شعر بی رنگ ولیکن شعرا رنگ برنگ
همه چون دیو دوان و همه شنگند و مشنگ .
قریعالدهر.
ای به آرام تو زمین را سنگ
وی به اقبال تو زمان را رنگ .
سنایی .
چون کم نشود سنگت چو بد نشود رنگت
بازار مرا دیدی بازار دگر رفتی .
مولوی (از فرهنگ نظام ).
- بی رنگ شدن ؛ بی رونق شدن :
به خانه درآی ار جهان تنگ شد
همه کار بی برگ و بی رنگ شد.
فردوسی .
- رنگ و آب بر روی کار افتادن ؛ رونق دادن . (آنندراج ).
|| مکر. حیله . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع) (آنندراج ). حیلت و دستان باشد. (فرهنگ اسدی ). دغا. (برهان قاطع). نیرنگ . افسون . جادویی . فریب :
همه به تنبل و رنگ است بازگشتن او
شرنگ نوش آمیغ است و روی زراندود.
رودکی .
چو گودرز و پیران و هومان و طوس
نبد هیچ بیداد و رنگ و فسوس .
فردوسی .
بنزدیک تو رنگ و بند و دروغ
سخنهای پیران نگیرد فروغ .
فردوسی .
زنی بود با او [ سودابه ] به پرده درون
پر از چاره و بند و رنگ و فسون .
فردوسی .
تا کی بود این شوخی تا کی بود این رنگ
زین شوخی و زین رنگ نگردد دل من تنگ .
فرخی .
یکی شاه بد نام او بخسلوس
که باحیله و رنگ بود و فسوس .
عنصری .
جهان را رنگ و تنبل بیشمار است
خرد را بآفرینش کارزار است .
(ویس و رامین ).
نگهدار این دو جادو را در آن دز
ز رنگ و چاره ٔ رامین گربز.
(ویس و رامین ).
جهان را چند گونه رنگ وبند است
که داند باز کو را چند بند است .
(ویس و رامین ).
نهان با تو صد گونه رنگ آورد
زبون گیردت گر به چنگ آورد.
(گرشاسب نامه ).
آمد آن ماه دوهفته با قبای هفت رنگ
زلف پر بند و شکنج و چشم پر نیرنگ و رنگ .
معزی .
ز باد فقه و باد فقر، دین را هیچ نگشاید
میان دربند کاری را که این رنگ است و آن آوا.
سنایی .
صد حیله و صد رنگ برآمیخته ای
و آنگه ز میان کار بگریخته ای .
؟ (از کلیله و دمنه ).
در بحر مدحت تو چو زورق روان کنم
در نظم شعر من نبود هیچ ریو و رنگ .
سوزنی .
هفتادساله گشتی توحید و زهد گوی
مفروش دین به چربک و سالوس و ریو و رنگ .
سوزنی .
رنگ و بازیچه ست کار گنبد نارنگ رنگ
چند کوشم کز بروتم نگذرد صفرای من .
خاقانی .
برنگ عارض و دستان زلف بردی دل
که هست مایه ٔ جادو دو چیز حیلت و رنگ .
رفیعالدین لنبانی (از جهانگیری ).
- رنگ بکار آوردن ؛ نیرنگ ساختن . مکر و حیله کردن :
چو داند که تنگ اندرآمد نشیب
بکار آورد رنگ و بند و فریب .
فردوسی .
سوی سیستان رفت باید کنون
بکار آوری جنگ ورنگ و فسون .
فردوسی .
|| ناراستی .خیانت . (برهان قاطع). خیانت . (جهانگیری ). || رستن . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع). روییدن باشد، چه خود رنگ بمعنی خودرو و رنگیدن بمعنی روییدن بود. (برهان قاطع). روییدن و رستن بود چنانکه رنگیده بمعنی رسته و روییده است و خودرنگ یعنی خودرو. (آنندراج ) :
رنگ چو خوردن گرفت لاله ٔ خودرنگ
شش مه تنبول کرده دارد دندان .
عثمان مختاری (از جهانگیری ).
|| عیب . (جهانگیری ) (برهان قاطع) (غیاث اللغات ). عار. (برهان قاطع) (غیاث اللغات ). صاحب آنندراج آرد: فرهنگ جهانگیری یکی از معانی رنگ را عیب معنی کرده است و بیت سنائی را مؤید معنی کرده است و می تواند شد که این رنگ بمعنی لون و صورت باشد. (از آنندراج ) :
نفس تست آنکه کفر و دین دارد
لاجرم چشم رنگ بین دارد.
سنائی (از جهانگیری ).
|| ژنده را گویند که درویشان پوشند. (جهانگیری ). ژنده که درویشان پوشند. (برهان قاطع).خرقه ٔ درویشان و آن را ژنده نیز گویند یعنی کهنه زیرا که پاره های رنگارنگ کهنه بر یکدیگر وصله کرده می پوشیده اند. (از آنندراج ). ژنده و دلق . (غیاث اللغات ).جبه ای که درویشان پوشند. درویشان ایران سابقاً لباس کبودی می پوشیدند و درویشان هند لباس زرد می پوشند. دیگر اینکه جبه ٔ درویشان از تکه های پارچه دوخته می شد که دارای رنگهای متعدد است پس مجازاً رنگ نامیده شد.(از فرهنگ نظام ) :
از آن پوشی تو رنگ ای از خدا دور
که تا گویندت این مرد خدایی است .
اثیرالدین اخسیکتی (از جهانگیری ).
رنگ پوشیدم همرنگ نمی شد با من
هم بینداختمش کی منم اکنون بی رنگ .
نزاری (از فرهنگ رشیدی ).
اگر با رنگ پوشان صفا یک رنگ شد مردی
چنان باید که از خاطر دورنگی را برون آرد.
امیرخسرو(از جهانگیری ).
|| طرز. روش . (جهانگیری ) (برهان قاطع). خصلت . شیوه . صفت . رسم و آیین :
بریخت برگ گل مشکبوی پروین رنگ
چو شکل پروین بر آسمان کشید اشکال .
ازرقی (از جهانگیری ).
نبود نقش دو عالم که رنگ الفت بود
زمانه طرح محبت نه این زمان انداخت .
حافظ.
ندانم از چه سبب رنگ آشنایی نیست
سهی قدان سیه چشم ماه سیما را.
حافظ.
غلام همت آنم که زیر چرخ کبود
ز هرچه رنگ تعلق پذیرد آزاد است .
حافظ.
|| مِثل . (برهان قاطع) (غیاث اللغات ) (ناظم الاطباء). مانند. نظیر. شبه . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || اشتران باشند که از بهربچه کردن دارند. (فرهنگ اسدی ). شتر قوی که از بهر نتاج نگاه دارند. (از فرهنگ جهانگیری ) (از برهان قاطع). شتر قوی . شتری که برای نتاج نگاه دارند. (آنندراج ) :
گرفتم رگ اوداج و گرفتمش بدو چنگ
بیامد عزرائیل نشست از بر من تنگ
چنان منکر لفجی که برون آید از رنگ
بیاوردش جانم بر زانو ز شتالنگ .
حکاک مرغزی .
کاروانی بیسراکم داد جمله بارکش
کاروانی دیگرم بخشید بختی جمله رنگ .
فرخی (از فرهنگ اسدی ).
لشکر خوارزم در ولایت ابهر و قزوین بی رسمی بسیار کردند و فرزندان مسلمانان به غارت و بردگی ببردند و قرب دو هزار اشتر رنگ از در قزوین براندند. (راحة الصدور راوندی ).
|| گوسپند و بز کوهی باشد. (فرهنگ اسدی ). بز کوهی . (نسخه ای از فرهنگ اسدی ) (جهانگیری ). نخجیر و بز کوهی و گاو دشتی . (برهان قاطع) :
یوزجست و رنگ خیز وگرگ پوی و غرم تک
ببرجه ، آهودو و روباه حیله ، گوردن .
منوچهری .
ز سر ببرد شاخ و ز تن بدرد پوست
به صیدگاه ز بهر زه و کمان تو رنگ .
فرخی (از فرهنگ اسدی ).
به تیر کرد چو پشت پلنگ و پهلوی یوز
پر از نشان سیه پشت یوز و پهلوی رنگ .
فرخی .
همیشه تا خورش و صید باز باشد کبک
چنان کجا خورش و صید یوز باشد رنگ .
فرخی .
پلنگ و شیر، در وی مردم جنگ
بتان نغز، گور و آهو و رنگ .
(ویس و رامین ).
همه دشت با شیر و یوز و پلنگ
بد از گرد او غرم و آهو و رنگ .
(گرشاسبنامه ).
چون برآشفته گشت یک چندی
دور دار از پلنگ بدخو رنگ .
ناصرخسرو.
بخت چون با گله ٔ رنگ بیاشوبد
سرنگون پیش پلنگ افتد رنگ از شخ .
ناصرخسرو.
شیر بینم شده متابع رنگ
باز بینم شده مسخر خاد.
مسعودسعد.
ز عدل تو بکند رنگ ناخنان هزبر
ز امن تو بکند کبک دیده های عقاب .
مسعودسعد.
وآن ابر اگر به دشت ببارد عجب مدار
گر شاخ رنگ و آهو از آن بارور شود.
مسعودسعد.
راه بر دشمن چو شیر نر ببست
تا ز کوهش همچو رنگ اندرکشید.
مسعودسعد.
رنگیم و با پلنگ اجل کارزار ما
آخر چه کارزار کند با پلنگ رنگ .
سوزنی .
در دشت و کوه و بیشه به همشیرگی چرند
شیر و پلنگ و سرحان گور و گوزن و رنگ .
سوزنی .
به نقاشی نوک تیر خدنگ
تهی کرده صحرای چین را ز رنگ .
نظامی .
لطف باری این پلنگ و رنگ را
الف داد و برد از ایشان جنگ را.
مولوی .
|| حصه . نصیب . (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع). قسمت . (برهان قاطع). بهره . (آنندراج ) :
انده خال و غم عم بگذار
تا شوی شادخوار و برخوردار
چون زرت باشد از تو جوید رنگ
چون بوی مفلس از تو دارد ننگ .
سنائی (از جهانگیری ).
بانگ برزد به من که خامش باش
رنگ خویش از خدنگ خویش تراش .
نظامی .
|| نفع. (فرهنگ جهانگیری ) (برهان قاطع). منفعت . (لغت فرس ). فایده . (برهان قاطع) :
از جان و روان خویش رنگت کردم
ما را ز لبان خویش رنگی نکنی .
کیاحسینی قزوینی (از لغت فرس ).
به هیچ ره نروی تا در او نبینی سود
به هیچ کس نروی تا در او نبینی رنگ .
عنصری .
مگر چو پرده ٔ شرم از میانه بردارد
مرا از آن لب یاقوت رنگ باشد رنگ .
معزی (از لغت فرس ).
به بویی از تو شدم قانع و همی دانم
که هیچ رنگ مرا از تو جز که بوی تو نیست .
خاقانی (از جهانگیری ).
|| زر. (فرهنگ جهانگیری ). زر و مال و اسباب . (برهان قاطع) :
یکی آنکه سیران نکوشند سخت
که ترسند از ایشان بگیرند رخت
دگر آنکه ناسیری آید به جنگ
دودستی زند تیغ بر بوی رنگ .
نظامی (از جهانگیری نسخه ٔ خطی ).
|| زر و سیم دزدی . || قوت . (جهانگیری ) (برهان قاطع). زور. توانایی . (برهان قاطع) :
مبارزی که به مردی و چیره دستی و رنگ
چنو یکی نبود در میان بیست هزار.
فرخی (از جهانگیری ).
به عذرا همان جامه ٔ جنگ داد
پلنگ دژآگاه را رنگ داد.
عنصری (از جهانگیری ).
چراگاه این گاو کمتر نبود
هم آبشخورش نیز بدتر نبود
به پستان چرا خشک شد شیر اوی
دگرگونه شد رنگ و آژیر اوی .
(گرشاسب نامه ).
فروکوفتند آن بتان را به گرز
نه شان رنگ ماند و نه فر و نه برز.
؟
|| جان . (جهانگیری ) (برهان قاطع) (غیاث اللغات ). روح . (برهان قاطع) :
چو آمد گه زادن زن فراز
به کشکینه ٔ گرمش آمد نیاز
من و زن در آن خانه تنها و بس
مرا گفت کای مرد فریاد رس
اگر شوربایی به چنگ آوری
من مرده را بازرنگ آوری .
عسجدی (از جهانگیری ).
|| شیرینکاری . (جهانگیری ) (ناظم الاطباء). شیرینکاری یعنی منشاء کار خوب شدن . (از برهان قاطع). || جلاجل . (جهانگیری ). جلاجل دایره .(برهان قاطع) . || محنت . آزار. رنج . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). مبدل رنج است . (فرهنگ نظام ). رجوع به رنج شود :
آنکه بی رنگ زد ترا بی رنگ
هم تواند که داردت بی رنگ .
سنائی (از فرهنگ نظام ).
|| خوبی و لطافت . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) :
بسی برنیامد بر این روزگار
که رنگ اندرآمد به خرم بهار.
فردوسی .
|| خوشی . (جهانگیری ) (برهان قاطع). خوشحالی و تندرستی . (برهان قاطع) (ناظم الاطباء) :
رنگ آن روز غمی گردد و بی رنگ شود
که بر آرامگه شیر بگرد آید رنگ .
فرخی (از جهانگیری ).
|| خجلت . (فرهنگ جهانگیری ). خجالت . (برهان قاطع) (آنندراج ). شرمندگی . شرم . حیا. (برهان قاطع). رجوع به رنگ آوردن و رنگ دادن شود :
در ثنای منت از آن رنگ است
کز تو بوی کرم نمی آید .
رضی الدین نیشابوری (از آنندراج ).
ز نازکی ، رخ معنیت آن چنان روشن
که رنگ آرد از آن لاله های نعمانی .
امیرخسرو (از آنندراج ).
|| خشم با خجالت آمیخته . (برهان قاطع). رجوع به رنگ آوردن شود. || مایه ٔ اندک و قلیل . (از جهانگیری ) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || قمار. (جهانگیری ). قمار و حاصل قمار. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || خداوند و والی . (جهانگیری )(برهان قاطع). صاحب . (برهان قاطع). صاحب آنندراج آرد: بمعنی حاکم نیز آمده و در ترکیب «کنارنگ »، کنا بمعنی حاکم ، لهذا کنارنگ حاکم و والی را گویند، و در شاهنامه بسیار مذکور شده است - انتهی . و رجوع به کنارنگ شود. || بد را گویند که نقیض خوب است . || شخص احول را گویند. (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). || کنایه از اخذ و جر باشد چنانکه کسی از کسی طمعی و توقعی دارد گویند: «رنگی بر اونداری »؛ یعنی اخذ و جری نمی توانی کرد. (برهان قاطع). اخذ و دریافت . (ناظم الاطباء). || خال و نقطه ٔ سیاهی که بر جایی گذارند. (برهان قاطع). خال . (جهانگیری ) :
آب گویی که آینه ٔ رومی است
بر سرش برگ چون بر آینه رنگ .
فرخی .
رنگ. [ رَ ] ( اِ ) لون. ( برهان قاطع ). اثر نور که بر ظاهر اجسام نمایشهای مختلف می دهد، بعربی لون گویند. ( فرهنگ نظام ). لون یعنی اثر مخصوصی که در چشم از انعکاس اشعه نور در روی اجسام پدید آید. ( ناظم الاطباء ). آرنگ. گون. گونه. ( برهان قاطع ). صِبْغ. ( مهذب الاسماء ). صِباغ. صِبْغة. ( از منتهی الارب ). فام. ( آنندراج ) ( برهان قاطع ). دیز. آزَرْد. ( برهان قاطع ).
رنگ از نظر فیزیکی : اثری است که در روی چشم از انوار منعکس بوسیله اجسام احساس می شود.
رنگ اجسام : بغیر از منابع نور، رنگ هر جسم بستگی به نوری دارد که آن جسم منعکس میکند و یا از خود عبور می دهد. مثلاً اگر نور سفید به یک برگ گل سرخ بتابد این برگ تمام رنگها بجز رنگ قرمز را جذب می کند و فقط رنگ قرمز را منعکس می سازد و از همین سبب قرمز بنظر می آید وهمچنین سبزی برگ درختان و غیره... رنگهای اصلی که به وسیله منشور ظاهر می گردد هفت رنگ است : قرمز، نارنجی ، زرد، سبز، آبی ، نیلی ، بنفش. نیوتن دانشمند معروف قرن هیجدهم نخستین بار حدس زد که باید نور سفید مجموعه این رنگها باشد و این امر را بوسیله گردش صفحه معروف خودش آزمود و ثابت کرد مجموعه این رنگها باهم اثر نور سفید بر چشم می گذارند، زیرا تأثیر هر رنگ در حدود یک بیستم ثانیه بر چشم باقی می ماند، به عبارت دیگر اگر سرعت صفحه نیوتن مثلاً 20 دور در ثانیه باشد هر دور آن یک بیستم ثانیه بطول می انجامد. و در این مدت باید تمام رنگهای طیف یک بار از جلو چشم عبور کند و هنوز تأثیر رنگ اول برطرف نشده رنگ دیگر می رسد، در نتیجه چشم ترکیبی از رنگها را احساس می کند. در بین رنگهای اولیه طیف نور سفید، سه رنگ وجود دارد که از ترکیب آنها به نسبتهای مناسب نه تنها رنگ سفید بلکه تمام رنگهای طیف را می توان بدست آورد و آنهاعبارتند از: سرخ ، بنفش مایل به آبی ، سبز که برنگهای اصلی موسومند. نیوتن عقیده داشت که رنگهای دیگر تجزیه نمی گردند. لیکن بموجب نظریه موجی نور، رنگهای مختلف نورهایی هستند که طول موجشان با هم اختلاف دارند،مثلاً طول موج نور قرمز تیره در حدود 0/8 میکرون و نور بنفش 0/4 میکرون است و سایر رنگهای طیف دارای طول موجهایی هستند که بین این مقدار قرار گرفته اند چنانکه طول موج :
قرمز سیر 0/80 میکرون
قرمز 0/65 میکرون
نارنجی 0/60 میکرون
زرد 0/58 میکرون
سبز 0/55 میکرون
آبی 0/48 میکرون
رنگ از نظر فیزیکی : اثری است که در روی چشم از انوار منعکس بوسیله اجسام احساس می شود.
رنگ اجسام : بغیر از منابع نور، رنگ هر جسم بستگی به نوری دارد که آن جسم منعکس میکند و یا از خود عبور می دهد. مثلاً اگر نور سفید به یک برگ گل سرخ بتابد این برگ تمام رنگها بجز رنگ قرمز را جذب می کند و فقط رنگ قرمز را منعکس می سازد و از همین سبب قرمز بنظر می آید وهمچنین سبزی برگ درختان و غیره... رنگهای اصلی که به وسیله منشور ظاهر می گردد هفت رنگ است : قرمز، نارنجی ، زرد، سبز، آبی ، نیلی ، بنفش. نیوتن دانشمند معروف قرن هیجدهم نخستین بار حدس زد که باید نور سفید مجموعه این رنگها باشد و این امر را بوسیله گردش صفحه معروف خودش آزمود و ثابت کرد مجموعه این رنگها باهم اثر نور سفید بر چشم می گذارند، زیرا تأثیر هر رنگ در حدود یک بیستم ثانیه بر چشم باقی می ماند، به عبارت دیگر اگر سرعت صفحه نیوتن مثلاً 20 دور در ثانیه باشد هر دور آن یک بیستم ثانیه بطول می انجامد. و در این مدت باید تمام رنگهای طیف یک بار از جلو چشم عبور کند و هنوز تأثیر رنگ اول برطرف نشده رنگ دیگر می رسد، در نتیجه چشم ترکیبی از رنگها را احساس می کند. در بین رنگهای اولیه طیف نور سفید، سه رنگ وجود دارد که از ترکیب آنها به نسبتهای مناسب نه تنها رنگ سفید بلکه تمام رنگهای طیف را می توان بدست آورد و آنهاعبارتند از: سرخ ، بنفش مایل به آبی ، سبز که برنگهای اصلی موسومند. نیوتن عقیده داشت که رنگهای دیگر تجزیه نمی گردند. لیکن بموجب نظریه موجی نور، رنگهای مختلف نورهایی هستند که طول موجشان با هم اختلاف دارند،مثلاً طول موج نور قرمز تیره در حدود 0/8 میکرون و نور بنفش 0/4 میکرون است و سایر رنگهای طیف دارای طول موجهایی هستند که بین این مقدار قرار گرفته اند چنانکه طول موج :
قرمز سیر 0/80 میکرون
قرمز 0/65 میکرون
نارنجی 0/60 میکرون
زرد 0/58 میکرون
سبز 0/55 میکرون
آبی 0/48 میکرون
فرهنگ عمید
۱. نمود اشیا بر اثر بازتاب نور از آن ها.
۲. ماده ای تهیه شده از مواد معدنی، گیاهی، یا روغنی که برای رنگ آمیزی یا نقاشی به کار می رود.
۳. [مجاز] رواج، رونق: به خان اندر آی ار جهان تنگ شد / همه کار بی برگ و بی رنگ شد (فردوسی: ۶/۴۳۱ ).
۴. [مجاز] مکر، حیله، فریب، فسون: آمد آن ماه دوهفته با قبای هفت رنگ / زلف پربند و شکنج و چشم پرنیرنگ و «رنگ» (معزی: ۳۸۹ ).
۵. [قدیمی] سود، بهره.
* رنگ باختن: (مصدر لازم ) [مجاز]
۱. از دست دادن رنگ چهره از ترس یا علت دیگر.
۲. کم رنگ شدن.
* رنگ به رنگ:
۱. رنگارنگ.
۲. گوناگون، جوراجور.
* رنگ رنگ:
۱. رنگ به رنگ، رنگارنگ.
۲. گوناگون: هم از آشتی راندم و هم ز جنگ / سخن گفتم از هر یکی رنگ رنگ (فردوسی: ۳/۲۲۴ ).
* رنگ روغن:
۱. رنگی که با روغن مخلوط کنند و به کار ببرند.
۲. تصویری که با رنگ آمیخته به روغن کشیده شده باشد.
* رنگ وبو: ‹رنگ وبوی› [مجاز]
۱. زیبایی و خوش بویی: رنگ و بوی گل.
۲. رونق و رواج.
۳. [قدیمی] جمال و جلال، فروشکوه: ای گل تو نیز خاطر بلبل نگاه دار / کآنجا که رنگ وبوی بود گفتگو بُوَد (حافظ: لغت نامه: رنگ وبوی ).
* رنگ ورو: ‹رنگ وروی، رنگ رو› [عامیانه، مجاز]
۱. رنگ و ظاهر چیزی.
۲. زیبایی و درخشندگی.
* رنگ وروغن: = * رنگ روغن
* رنگ ووارنگ: ‹رنگ وارنگ›
۱. رنگارنگ، رنگ به رنگ، رنگ دررنگ، به رنگ های مختلف.
۲. گوناگون.
جامۀ ژنده و رنگین که درویشان بر تن می کردند، جبۀ درویشان به رنگ کبود یا دوخته شده از تکه های رنگارنگ، خرقه: از آن پوشی تو رنگ ای از خدا دور / که تا گویندت این مرد خدایی ست (اثیرالدین اخسیکتی: مجمع الفرس: رنگ ).
شتر قوی که برای جفت گیری نگه می دارند: کاروانی بی سرا کم داد جمله بارکش / کاروانی دیگرم بخشید بختی جمله رنگ (فرخی: ۴۵۳ ).
بز کوهی: شیر بینم شده متابع رنگ / باز بینم شده مسخر خاد (مسعودسعد: ۱۱۰ )، رنگیم و با پلنگ اجل کارزار ما / آخر چه کارزار کند با پلنگ رنگ (سوزنی: ۲۳۲ ).
پرتو آفتاب و ماه.
از فرم های موسیقی با آهنگ طرب انگیز که با آن بتوان رقصید.
۲. ماده ای تهیه شده از مواد معدنی، گیاهی، یا روغنی که برای رنگ آمیزی یا نقاشی به کار می رود.
۳. [مجاز] رواج، رونق: به خان اندر آی ار جهان تنگ شد / همه کار بی برگ و بی رنگ شد (فردوسی: ۶/۴۳۱ ).
۴. [مجاز] مکر، حیله، فریب، فسون: آمد آن ماه دوهفته با قبای هفت رنگ / زلف پربند و شکنج و چشم پرنیرنگ و «رنگ» (معزی: ۳۸۹ ).
۵. [قدیمی] سود، بهره.
* رنگ باختن: (مصدر لازم ) [مجاز]
۱. از دست دادن رنگ چهره از ترس یا علت دیگر.
۲. کم رنگ شدن.
* رنگ به رنگ:
۱. رنگارنگ.
۲. گوناگون، جوراجور.
* رنگ رنگ:
۱. رنگ به رنگ، رنگارنگ.
۲. گوناگون: هم از آشتی راندم و هم ز جنگ / سخن گفتم از هر یکی رنگ رنگ (فردوسی: ۳/۲۲۴ ).
* رنگ روغن:
۱. رنگی که با روغن مخلوط کنند و به کار ببرند.
۲. تصویری که با رنگ آمیخته به روغن کشیده شده باشد.
* رنگ وبو: ‹رنگ وبوی› [مجاز]
۱. زیبایی و خوش بویی: رنگ و بوی گل.
۲. رونق و رواج.
۳. [قدیمی] جمال و جلال، فروشکوه: ای گل تو نیز خاطر بلبل نگاه دار / کآنجا که رنگ وبوی بود گفتگو بُوَد (حافظ: لغت نامه: رنگ وبوی ).
* رنگ ورو: ‹رنگ وروی، رنگ رو› [عامیانه، مجاز]
۱. رنگ و ظاهر چیزی.
۲. زیبایی و درخشندگی.
* رنگ وروغن: = * رنگ روغن
* رنگ ووارنگ: ‹رنگ وارنگ›
۱. رنگارنگ، رنگ به رنگ، رنگ دررنگ، به رنگ های مختلف.
۲. گوناگون.
جامۀ ژنده و رنگین که درویشان بر تن می کردند، جبۀ درویشان به رنگ کبود یا دوخته شده از تکه های رنگارنگ، خرقه: از آن پوشی تو رنگ ای از خدا دور / که تا گویندت این مرد خدایی ست (اثیرالدین اخسیکتی: مجمع الفرس: رنگ ).
شتر قوی که برای جفت گیری نگه می دارند: کاروانی بی سرا کم داد جمله بارکش / کاروانی دیگرم بخشید بختی جمله رنگ (فرخی: ۴۵۳ ).
بز کوهی: شیر بینم شده متابع رنگ / باز بینم شده مسخر خاد (مسعودسعد: ۱۱۰ )، رنگیم و با پلنگ اجل کارزار ما / آخر چه کارزار کند با پلنگ رنگ (سوزنی: ۲۳۲ ).
پرتو آفتاب و ماه.
از فرم های موسیقی با آهنگ طرب انگیز که با آن بتوان رقصید.
۱. نمود اشیا بر اثر بازتاب نور از آنها.
۲. ماده‌ای تهیه‌شده از مواد معدنی، گیاهی، یا روغنی که برای رنگ‌آمیزی یا نقاشی به کار می‌رود.
۳. [مجاز] رواج؛ رونق: ◻︎ به خان اندر آی ار جهان تنگ شد / همه کار بی‌برگ و بیرنگ شد (فردوسی: ۶/۴۳۱).
۴. [مجاز] مکر؛ حیله؛ فریب؛ فسون: ◻︎ آمد آن ماه دوهفته با قبای هفت‌رنگ / زلف پربند و شکنج و چشم پرنیرنگ و «رنگ» (معزی: ۳۸۹).
۵. [قدیمی] سود؛ بهره.
⟨ رنگ باختن: (مصدر لازم) [مجاز]
۱. از دست دادن رنگ چهره از ترس یا علت دیگر.
۲. کم‌رنگ شدن.
⟨ رنگ‌به‌رنگ:
۱. رنگارنگ.
۲. گوناگون؛ جوراجور.
⟨ رنگ‌رنگ:
۱. رنگ‌به‌رنگ؛ رنگارنگ.
۲. گوناگون: ◻︎ هم از آشتی راندم و هم ز جنگ / سخن گفتم از هر یکی رنگ‌رنگ (فردوسی: ۳/۲۲۴).
⟨ رنگ روغن:
۱. رنگی که با روغن مخلوط کنند و به کار ببرند.
۲. تصویری که با رنگ آمیخته به روغن کشیده شده باشد.
⟨ رنگ‌وبو: ‹رنگوبوی› [مجاز]
۱. زیبایی و خوش‌بویی: رنگوبوی گل.
۲. رونق و رواج.
۳. [قدیمی] جمال و جلال؛ فروشکوه: ◻︎ ای گل تو نیز خاطر بلبل نگاه‌دار / کآنجا که رنگوبوی بود گفتگو بُوَد (حافظ: لغت‌نامه: رنگوبوی).
⟨ رنگ‌ورو: ‹رنگ‌وروی، رنگ رو› [عامیانه، مجاز]
۱. رنگ و ظاهر چیزی.
۲. زیبایی و درخشندگی.
⟨ رنگ‌وروغن: = ⟨ رنگ روغن
⟨ رنگ‌ووارنگ: ‹رنگ‌وارنگ›
۱. رنگارنگ؛ رنگ‌به‌رنگ؛ رنگ‌دررنگ؛ به‌رنگ‌های مختلف.
۲. گوناگون.
جامۀ ژنده و رنگین که درویشان بر تن می‌کردند؛ جبۀ درویشان به رنگ کبود یا دوخته‌شده از تکه‌های رنگارنگ؛ خرقه: ◻︎ از آن پوشی تو رنگ ای از خدا دور / که تا گویندت این مرد خدایی‌ست (اثیرالدین اخسیکتی: مجمع‌الفرس: رنگ).
شتر قوی که برای جفت‌گیری نگه می‌دارند: ◻︎ کاروانی بی‌سرا کم داد جمله بارکش / کاروانی دیگرم بخشید بختی جمله رنگ (فرخی: ۴۵۳).
بز کوهی: ◻︎ شیر بینم شده متابع رنگ / باز بینم شده مسخر خاد (مسعودسعد: ۱۱۰)، ◻︎ رنگیم و با پلنگ اجل کارزار ما / آخر چه کارزار کند با پلنگ رنگ (سوزنی: ۲۳۲).
پرتو آفتاب و ماه.
از فرم‌های موسیقی با آهنگ طرب‌انگیز که با آن بتوان رقصید.
دانشنامه عمومی
رَنگعدم برابری شدت نور دریافتی در سه نوع سلول دریافت کننده نور رنگی قرمز، سبز و آبی در چشم باعث به وجود آمدن مفهوم رنگ در مغز می شود.اگر یک یا چند ناحیه از طول موجهای نور مرئی توسط ماده جذب یا عبور داده شود ماده رنگی خوانده می شود.
نقاط قوت: این رنگ ها القاءکننده گرمی و راحتی هستند.
نقاط ضعف: رنگ های گرم زیادی در تصویر باعث تضعیف برجستگی که باید در تصویر وجود داشته باشد می شود.
رنگ به هر مایع، شبهه مایع یا هر ترکیب صمغ مانندی که موقع اعمال شدن، لایه نازکی را جهت پوشاندن جسمی جامد ایجاد کند، گویند.
از رنگ برای محافظت از خوردگی، نگهداری، دکوراسیون یا جهت اضافه کردن هرگونه قابلیت بر روی یک سطح که توسط رنگدانه پوشانده می گردد، استفاده می شود. مثال هایی از محافظت عبارتند از: پوشاندن سطح فلزات برای کند کردن خوردگی، یا رنگ کردن خانه جهت محافظت از آن در برابر عناصر خارجی (آب، خاک و…).
مثالی از دکوراسیون داخلی، رنگ کردن اتاقی برای آماده سازی آن، جهت جشن می باشد. استفاده های دیگری که از رنگ می شود، شامل برگرداندن رنگی خاص از روی سطح یا استفاده بر روی سطوح علیه حرارت یا موازات با استفادهٔ حرارتی از آن سطح در کاربردهای مختلف است. مثال کاربردی دیگری در این زمینه، برای تشخیص دادن علایم صنعتی یا هشدارها، یا علامت گذاری لوله ها در صنعت یا در زمینهٔ کاربردهای نظامی می باشد.رنگ را برای هر جسمی می توان استفاده کرد، برای مثال در هنر، پوشش های صنعتی، علایم جاده ای یا در لنگرگاه ها جهت جلوگیری از خوردگی توسط آبها.
نقاط قوت: این رنگ ها القاءکننده گرمی و راحتی هستند.
نقاط ضعف: رنگ های گرم زیادی در تصویر باعث تضعیف برجستگی که باید در تصویر وجود داشته باشد می شود.
رنگ به هر مایع، شبهه مایع یا هر ترکیب صمغ مانندی که موقع اعمال شدن، لایه نازکی را جهت پوشاندن جسمی جامد ایجاد کند، گویند.
از رنگ برای محافظت از خوردگی، نگهداری، دکوراسیون یا جهت اضافه کردن هرگونه قابلیت بر روی یک سطح که توسط رنگدانه پوشانده می گردد، استفاده می شود. مثال هایی از محافظت عبارتند از: پوشاندن سطح فلزات برای کند کردن خوردگی، یا رنگ کردن خانه جهت محافظت از آن در برابر عناصر خارجی (آب، خاک و…).
مثالی از دکوراسیون داخلی، رنگ کردن اتاقی برای آماده سازی آن، جهت جشن می باشد. استفاده های دیگری که از رنگ می شود، شامل برگرداندن رنگی خاص از روی سطح یا استفاده بر روی سطوح علیه حرارت یا موازات با استفادهٔ حرارتی از آن سطح در کاربردهای مختلف است. مثال کاربردی دیگری در این زمینه، برای تشخیص دادن علایم صنعتی یا هشدارها، یا علامت گذاری لوله ها در صنعت یا در زمینهٔ کاربردهای نظامی می باشد.رنگ را برای هر جسمی می توان استفاده کرد، برای مثال در هنر، پوشش های صنعتی، علایم جاده ای یا در لنگرگاه ها جهت جلوگیری از خوردگی توسط آبها.
wiki: طلایی و لاجوردی بود در حالی که نشان های بریتانیایی به شدت از نقره و قرمز استفاده می کردند و برخلاف نشان های فرانسه معمولاً کمی سبز داشتند. نشان های آلمانی مقدار زیادی از رنگ سیاه استفاده می کردند و کمتر از خز و رنگ ارغوانی شاهی بهره می بردند.
پنج رنگ اصلی عبارتند از:
پنج رنگ اصلی عبارتند از:
wiki: رنگ (نشان شناسی)
رنگ (هنرهای تجسمی). قدرت:
رنگ در هنرهای تجسمی دارای بیان های متفاوتی می باشد و ترکیب رنگ می تواند خیره کننده، آرام بخش، یا فریبنده باشد.
رنگ ها با توجه به موقعیت، مکان و جنس مورد استفاده، بیان های متفاوتی دارند و از محیط اطراف بسیار تأثیر می پذیرند.
رنگ ها دارای شیواترین بیان ها هستند؛ بیان هایی که دریافت کننده آن ها مستقیماً روح و روان انسان هاست.
رنگ در هنرهای تجسمی دارای بیان های متفاوتی می باشد و ترکیب رنگ می تواند خیره کننده، آرام بخش، یا فریبنده باشد.
رنگ ها با توجه به موقعیت، مکان و جنس مورد استفاده، بیان های متفاوتی دارند و از محیط اطراف بسیار تأثیر می پذیرند.
رنگ ها دارای شیواترین بیان ها هستند؛ بیان هایی که دریافت کننده آن ها مستقیماً روح و روان انسان هاست.
wiki: رنگ (هنرهای تجسمی)
دانشنامه آزاد فارسی
رِنْگ
نام یکی از فرم های موزون موسیقی ایران. رنگ از فرم های موسیقی ایران، اغلب بی کلام، در وزن۸/۶ و مخصوص رقص است. برخلاف چهارمضراب که دارای پایه (فیگور ریتمیک) است، رنگ پایه ندارد. اغلب در اجرا پس از تصنیف و ترانه و در انتهای کار برای ایجاد وجد و نشاط، رِنگ می نوازند. هرچند که رِنگ اصولاً بی کلام است، ولی روی برخی رنگ ها، شاعران کلام طنز یا انتقادی یا حتی اجتماعی و عاشقانه سروده اند؛ مانند رِنگِ ناز اثر وزیری یا رِنگ ماهور از نی داود که بعدها به مرغ سحر با کلام ملک الشعرا بهار معروف شد، همچنین ترانه یار مبارک باد در چهارگاه که نوعی رنگ محسوب می شود. در ردیف موسیقی کنونی ایران رنگ های چندی وجود دارد، مانند رِنگ اصول در شور، رنگ حربی در ماهور، رنگ نستاری در نوا، رنگ دلگشا در سه گاه، رنگ فرح در همایون، رنگ شهرآشوب در شور و چهارگاه و رنگ یکچوبه و شَلَخو در ماهور.
نام یکی از فرم های موزون موسیقی ایران. رنگ از فرم های موسیقی ایران، اغلب بی کلام، در وزن۸/۶ و مخصوص رقص است. برخلاف چهارمضراب که دارای پایه (فیگور ریتمیک) است، رنگ پایه ندارد. اغلب در اجرا پس از تصنیف و ترانه و در انتهای کار برای ایجاد وجد و نشاط، رِنگ می نوازند. هرچند که رِنگ اصولاً بی کلام است، ولی روی برخی رنگ ها، شاعران کلام طنز یا انتقادی یا حتی اجتماعی و عاشقانه سروده اند؛ مانند رِنگِ ناز اثر وزیری یا رِنگ ماهور از نی داود که بعدها به مرغ سحر با کلام ملک الشعرا بهار معروف شد، همچنین ترانه یار مبارک باد در چهارگاه که نوعی رنگ محسوب می شود. در ردیف موسیقی کنونی ایران رنگ های چندی وجود دارد، مانند رِنگ اصول در شور، رنگ حربی در ماهور، رنگ نستاری در نوا، رنگ دلگشا در سه گاه، رنگ فرح در همایون، رنگ شهرآشوب در شور و چهارگاه و رنگ یکچوبه و شَلَخو در ماهور.
wikijoo: رنگ
رنگ (فیزیک کوانتومی). ویرایش #1286751 از صفحهٔ «رنگ (فیزیک کوانتومی)» موجود نیست.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
wikijoo: رنگ_(فیزیک_کوانتومی)
رنگ (فیزیک). ویرایش #1286750 از صفحهٔ «رنگ (فیزیک)» موجود نیست.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
wikijoo: رنگ_(فیزیک)
رنگ (موسیقی). ویرایش #1286752 از صفحهٔ «رنگ (موسیقی)» موجود نیست.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
wikijoo: رنگ_(موسیقی)
رنگ (نقاشی). ویرایش #1286754 از صفحهٔ «رنگ (نقاشی)» موجود نیست.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
این اتفاق معمولاً در اثر دنبال کردن پیوندی به تاریخچهٔ یک صفحهٔ حذف شده پیش می آید.می توانید جزئیات بیشتر را در گزارش ثبت وقایعٔ حذف بیابید.
wikijoo: رنگ_(نقاشی)
فرهنگستان زبان و ادب
{colour/ color} [شیمی، مهندسی بسپار علوم و فنّاورى رنگ] جنبه ای از ادراک بصری که سه بُعد فام و خلوص و روشنی را در بر می گیرد
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] رنگ مادّه رنگی و جامد آمیخته با روغن است. از آن به مناسبت در بابهای طهارت، صلات، حج، طلاق و دیات سخن گفته اند.
رنگ نمودی از اشیا، حاصل بازتاب نور تابیده شده بر سطح آنها یا گسیل شده از سطح آنها؛ مادّه رنگی و جامد آمیخته با روغن و مانند آن برای رنگ آمیزی اشیاء استفاده می شود.
احکام رنگ در طهارت
تغّیر رنگ آب کثیر به سبب ملاقات با نجاست موجب نجس شدن آن است. در تطهیر اشیای نجس، زدوده شدن رنگ عین نجس لازم نیست. بنابر این، بعد از زوال اجزای عین نجس با شستن، اگر رنگ آن، مانند قرمزی خون باقی بماند، ضرری به تطهیر نمی رساند. اگر لباس رنگی نجس شده را در آب کثیر فرو برند و آب پیش از آنکه بر اثر رنگ لباس مضاف شود به همه قسمتهای آن برسد، پاک می گردد، هرچند در موقع فشار دادن، آب رنگین از آن بیرون آید. خون حیض غالباً تیره و خون استحاضه غالباً زرد رنگ است. کفن کردن میت با پارچه سفید، مستحب است و با پارچه سیاه، بلکه هر رنگی جز سفید بنابر قول منسوب به مشهور کراهت دارد؛ چنان که نوشتن روی کفن با رنگ مشکی و نیز تزیین تابوت با پارچه های زرد و سرخ مکروه است. مستحب است میت علاوه بر پارچه سرتاسری، در پارچه ای دیگر از برد یمانی سرخ رنگ کفن شود. رنگ روی پوست در صورتی که جرم نداشته باشد، حائل به شمار نمی رود و وضو و غسل صحیح است.
احکام رنگ در صلات
در صحت نماز با لباس رنگ آمیزی شده با رنگ غصبی اختلاف است. مستحب است لباس نماز گزار سفید باشد. نماز گزاردن با لباس مشکی جز کفش، عمامه و عبا کراهت دارد. بنابر تصریح برخی در لباس رنگ آمیزی شده با رنگ زعفرانی، زرد و سرخ نیز مکروه است. بسیاری، حکم یاد شده را به مردان اختصاص داده اند. برخی زن را نیز مشمول آن دانسته اند.
احکام رنگ در حج
...
رنگ نمودی از اشیا، حاصل بازتاب نور تابیده شده بر سطح آنها یا گسیل شده از سطح آنها؛ مادّه رنگی و جامد آمیخته با روغن و مانند آن برای رنگ آمیزی اشیاء استفاده می شود.
احکام رنگ در طهارت
تغّیر رنگ آب کثیر به سبب ملاقات با نجاست موجب نجس شدن آن است. در تطهیر اشیای نجس، زدوده شدن رنگ عین نجس لازم نیست. بنابر این، بعد از زوال اجزای عین نجس با شستن، اگر رنگ آن، مانند قرمزی خون باقی بماند، ضرری به تطهیر نمی رساند. اگر لباس رنگی نجس شده را در آب کثیر فرو برند و آب پیش از آنکه بر اثر رنگ لباس مضاف شود به همه قسمتهای آن برسد، پاک می گردد، هرچند در موقع فشار دادن، آب رنگین از آن بیرون آید. خون حیض غالباً تیره و خون استحاضه غالباً زرد رنگ است. کفن کردن میت با پارچه سفید، مستحب است و با پارچه سیاه، بلکه هر رنگی جز سفید بنابر قول منسوب به مشهور کراهت دارد؛ چنان که نوشتن روی کفن با رنگ مشکی و نیز تزیین تابوت با پارچه های زرد و سرخ مکروه است. مستحب است میت علاوه بر پارچه سرتاسری، در پارچه ای دیگر از برد یمانی سرخ رنگ کفن شود. رنگ روی پوست در صورتی که جرم نداشته باشد، حائل به شمار نمی رود و وضو و غسل صحیح است.
احکام رنگ در صلات
در صحت نماز با لباس رنگ آمیزی شده با رنگ غصبی اختلاف است. مستحب است لباس نماز گزار سفید باشد. نماز گزاردن با لباس مشکی جز کفش، عمامه و عبا کراهت دارد. بنابر تصریح برخی در لباس رنگ آمیزی شده با رنگ زعفرانی، زرد و سرخ نیز مکروه است. بسیاری، حکم یاد شده را به مردان اختصاص داده اند. برخی زن را نیز مشمول آن دانسته اند.
احکام رنگ در حج
...
wikifeqh: رنگ
گویش مازنی
/rang/ شکل و قیافه – ریخت – سیما
شکل و قیافه – ریخت – سیما
واژه نامه بختیاریکا
( رُنگ * ) شیرخواره
( رِنگ ) سراب
( رِنگ ) گوشه؛ حد. چارنگ یعنی چهارگوشه
( رِنگ ) سراب
( رِنگ ) گوشه؛ حد. چارنگ یعنی چهارگوشه
جدول کلمات
فام, لون
پیشنهاد کاربران
فام، گون، لون، حیله، مکر، طرح، نقش، نقشه
اوام
رنگ بسته ازل: رنگ شده ازل.
( مرزبان نامه، محمد روشن ج اول، چاپ دوم، ۱۳۶۷، ص ۲۸۵ ) .
( مرزبان نامه، محمد روشن ج اول، چاپ دوم، ۱۳۶۷، ص ۲۸۵ ) .
لون. . . فام. . . .
بزکوهی_مکر و حیله_رنگ_لون
رنگ : حیله و مکر،
تُنبُل : مکر و حیله ، تلبیس و جادو
آن پریزاده را به تنبل و رنگ
آوریدند با نوازش چنگ
( هفت پیکر نظامی، تصحیح دکتر ثروتیان، ۱۳۸۷ ، ص 579 )
تُنبُل : مکر و حیله ، تلبیس و جادو
آن پریزاده را به تنبل و رنگ
آوریدند با نوازش چنگ
( هفت پیکر نظامی، تصحیح دکتر ثروتیان، ۱۳۸۷ ، ص 579 )
رَنگ بازتابی از نور است که به شکل های متفاوتی در می آید و این بازتاب مجموعهٔ وسیعی را شامل می شود.
اگر یک ناحیه باریک از طول موج های نور مرئی توسط ماده جذب شود رنگ بوجود می آید.
نور سفید از طیف کاملی از رنگ ها تشکیل یافته است. اگر یک ناحیه باریک از طول موج های نور سفید توسط ماده جذب شود بقیه طول موج ها از ماده عبور کرده و چشم انسان طول موج های ترکیبی که از ماده عبور کرده را می بیند.
رنگ به هر مایع، شبهه مایع یا هر ترکیب صمغ مانندی که موقع اعمال شدن، لایه نازکی را جهت پوشاندن جسمی جامد ایجاد کند، گویند.
محتویات [نهفتن]
۱ دید کلی
۲ تاریخچه
۳ ترکیبات
۴ دمای رنگ
۵ انواع رنگ ها
۵. ۱ رنگ های گرم
۵. ۲ رنگ های سرد
۶ گام رنگ ها
۷ جستارهای وابسته
۸ پیوند به بیرون
۹ منابع
دید کلی [ویرایش]
از رنگ برای محافظت، نگهداری، دکوراسیون یا جهت اضافه کردن هرگونه قابلیت بر روی یک سطح که توسط رنگدانه پوشانده می گردد، استفاده می شود. مثال هایی از محافظت عبارتند از: پوشاندن سطح فلزات برای کند کردن خوردگی، یا رنگ کردن خانه جهت محافظت ۱ از آن در برابر عناصر خارجی ( آب، خاک و. . . ) .
مثالی از دکوراسیون، رنگ کردن اتاقی برای آماده سازی آن جهت جشن می باشد. استفاده های دیگری که از رنگ می شود، شامل برگرداندن رنگی خاص از روی سطح و یا استفاده بر روی سطوح بر علیه حرارت یا موازات با استفادهٔ حرارتی از آن سطح در کاربردهای مختلف است. مثال کاربردی دیگری در این زمینه، برای تشخیص دادن علامات صنعتی یا هشدارها، یا علامت گذاری لوله ها در صنعت یا در زمینهٔ کاربردهای نظامی می باشد. رنگ را برای هر جسمی می توان استفاده کرد، برای مثال در هنر، پوششهای صنعتی، علامات جاده ای یا در لنگرگاه ها جهت جلوگیری از خوردگی توسط آبها. رنگ یک محصول نیمه تمام شده است، بدین معنی که بعد از استفاده توسط کاربر است که به مرحله پایانی خود می رسد. از رنگ همچنین همراه با مخلوط کردن لعاب، برای پوششهای پیشرفته و صیقلی سازی سطوح نیز می توان استفاده کرد.
تاریخچه [ویرایش]
نقاشی های پیدا شده در غارها که توسط رنگهای بدست آمده از اُخرا، و اکسیدهای هماتیت و مگنتیت کشیده شده اند به ۴۰۰۰۰ سال قبل و به دوران انسانهای هموساپینس باز می گردد. نقاشی های کهن در درنادای مصر که برای سالیان متمادی بدون حفاظ و در معرض هوا بوده است، یک پدیده درخشان اثر برلینسی می باشد که هنوز هم به همان روشنی ۲۰۰۰ سال قبل است. مصری ها رنگهایشان را با ماده ای صمغ مانند، ترکیب می کردند و هر یک را به صورت جداگانه بر روی سطح اعمال می کردند بدون اینکه ذره ای با هم مخلوط گردند. آنها از ۶ رنگ استفاده می کردند: سفید، سیاه، قرمز، آبی، زرد و سبز. مابقی بحث راجع به تاریخ رنگ، از حوصله این مقاله خارج است.
ترکیبات [ویرایش]
رنگدانه:دانه های جامد ریزی هستند که در رنگ جهت توزیع رنگ، زبری، غلظت رنگ و. . . با یکدیگر متحد می گردند. ولی بعضی از رنگها یه جای ترکیبات معمول رنگدانه، از رنگ های دانه ای میکرونیزه استفاده می کنند. رنگدانه ها به دو دسته طبیعی و شیمیایی تقسیم بندی می گردند. رنگدانه های طبیعی شامل خاک رس، کلسیم کربنات، سیلیکا، تالک و میکا می باشد. رنگدانه های شیمیایی حاوی مولکولهای مهندسی یعنی خاک رس تکلیس شده، رسوب های شیمیایی کلسیم کربنات و سیلیکاهای مصنوعی می باشد. رنگدانه های مخفی، در کدر سازی رنگ و محافظت از لایه رنگ از اشعه ماورابنفش به کار می آید. انواع رنگدانه های مخفی از این قرار است:تیتانیوم دی اکسید، فتالوی آبی، و اکسید آهن قرمز. پرکننده ها نوعی مخصوص از رنگدانه ها هستند که برای حجم دادن به لایه رنگ، پشتیبانی از ساختار رنگ و حجم دادن به خود رنگ، مورد مصرف قرار می گیرند. پر کننده ها معمولاً حاوی مواد بی اثر ارزان قیمتی مانند آرد کوهی، تالک، آهک، باریت، خاک رس و. . . . می باشند. بعضی از رنگدانه ها سمی می باشند مانند سرب که در رنگ های سربی به کار رفته است.
صنعت رنگسازی، شروع به جایگزینی رنگدانه های سرب با رنگدانه های کم خطر تر تیتانیوم دی اکسید، از سال ۱۹۷۸ نموده است. تیتانیوم دی اکسیدی که امروزه در رنگسازی استفاده می گردد، به دلایل مختلفی توسط سیلیکن یا آلومینیوم اکسید پوشانده می گردد.
چسب یا ناقل:چسب معمولاً به ناقلی اطلاق می گردد که ترکیب شکل دهنده اصلی فیلم ( لایه نازک رنگ ) می باشد. تنها ماده ای که حتماً باید در رنگ حاضر باشد، همین ماده است. حضور سایر ترکیبات در رنگ، اختیاری است. چسب ها حاوی زرین های طبیعی یا شیمیایی اند مانند اکریلیک، پلی اورتان، پلی استر، ررزین های ملامین، اپوکسی ها و روغن ها. رنگ لاتکس، محلولی کلوئیدی بر پایه آب است که از ذرات پلیمری میکرونیزه تشکیل شده است. معنی کلمه لاتکس، یعنی حلّال در آب.
این روزها که بحث حفاظت از محیط زیست نیز مطرح است، شرکتهای تولید کننده رنگ، از استفاده از مواد آلی فّرار در تولیداتشان، محدود شده اند. دلیل این امر، که توسط سازمان محیط زیست اعلام گشته است، صدمه زدن احتمالی بعضی از این ترکیبات به لایه ازون و در نتیجه، افزایش میزان پرتو فرابنفش می باشد. حلال هایی که در مرحله اول از رنگ تبخیر می گردد، باعث تخریب لایه ازون می گردد. بحث حلال ها در رنگ، جداگانه مطرح می گردد: حلال ها:هدف اصلی از استفاده از حلالها، تنظیم کردن رقّت و فرارّیت و وسیکوزیته رنگ است. حلال، فّرار است و در فیلم ( لایه نازک رنگ ) باقی نمی ماند. حلال، همچنین نرخ جریان تابع لزجت و کاربرد سایر ترکیبات و نیز پایداری رنگ را در حالت سیال، کنترل می کند.
آب، بهترین نوع حلال برای رنگ های آب - محور می باشد. رنگهای حلال - محور، که گاهی نیز رنگ های روغنی نامیده می شوند، می توانند تعداد کثیری از حلال ها را در خود جای دهند که شامل ترکیبات آروماتیک، آلیفاتیک، الکلها وکتونها و رزین های سبک رقیق کننده خواهند بود. چنین حلالهایی در مواقعی . . .
اگر یک ناحیه باریک از طول موج های نور مرئی توسط ماده جذب شود رنگ بوجود می آید.
نور سفید از طیف کاملی از رنگ ها تشکیل یافته است. اگر یک ناحیه باریک از طول موج های نور سفید توسط ماده جذب شود بقیه طول موج ها از ماده عبور کرده و چشم انسان طول موج های ترکیبی که از ماده عبور کرده را می بیند.
رنگ به هر مایع، شبهه مایع یا هر ترکیب صمغ مانندی که موقع اعمال شدن، لایه نازکی را جهت پوشاندن جسمی جامد ایجاد کند، گویند.
محتویات [نهفتن]
۱ دید کلی
۲ تاریخچه
۳ ترکیبات
۴ دمای رنگ
۵ انواع رنگ ها
۵. ۱ رنگ های گرم
۵. ۲ رنگ های سرد
۶ گام رنگ ها
۷ جستارهای وابسته
۸ پیوند به بیرون
۹ منابع
دید کلی [ویرایش]
از رنگ برای محافظت، نگهداری، دکوراسیون یا جهت اضافه کردن هرگونه قابلیت بر روی یک سطح که توسط رنگدانه پوشانده می گردد، استفاده می شود. مثال هایی از محافظت عبارتند از: پوشاندن سطح فلزات برای کند کردن خوردگی، یا رنگ کردن خانه جهت محافظت ۱ از آن در برابر عناصر خارجی ( آب، خاک و. . . ) .
مثالی از دکوراسیون، رنگ کردن اتاقی برای آماده سازی آن جهت جشن می باشد. استفاده های دیگری که از رنگ می شود، شامل برگرداندن رنگی خاص از روی سطح و یا استفاده بر روی سطوح بر علیه حرارت یا موازات با استفادهٔ حرارتی از آن سطح در کاربردهای مختلف است. مثال کاربردی دیگری در این زمینه، برای تشخیص دادن علامات صنعتی یا هشدارها، یا علامت گذاری لوله ها در صنعت یا در زمینهٔ کاربردهای نظامی می باشد. رنگ را برای هر جسمی می توان استفاده کرد، برای مثال در هنر، پوششهای صنعتی، علامات جاده ای یا در لنگرگاه ها جهت جلوگیری از خوردگی توسط آبها. رنگ یک محصول نیمه تمام شده است، بدین معنی که بعد از استفاده توسط کاربر است که به مرحله پایانی خود می رسد. از رنگ همچنین همراه با مخلوط کردن لعاب، برای پوششهای پیشرفته و صیقلی سازی سطوح نیز می توان استفاده کرد.
تاریخچه [ویرایش]
نقاشی های پیدا شده در غارها که توسط رنگهای بدست آمده از اُخرا، و اکسیدهای هماتیت و مگنتیت کشیده شده اند به ۴۰۰۰۰ سال قبل و به دوران انسانهای هموساپینس باز می گردد. نقاشی های کهن در درنادای مصر که برای سالیان متمادی بدون حفاظ و در معرض هوا بوده است، یک پدیده درخشان اثر برلینسی می باشد که هنوز هم به همان روشنی ۲۰۰۰ سال قبل است. مصری ها رنگهایشان را با ماده ای صمغ مانند، ترکیب می کردند و هر یک را به صورت جداگانه بر روی سطح اعمال می کردند بدون اینکه ذره ای با هم مخلوط گردند. آنها از ۶ رنگ استفاده می کردند: سفید، سیاه، قرمز، آبی، زرد و سبز. مابقی بحث راجع به تاریخ رنگ، از حوصله این مقاله خارج است.
ترکیبات [ویرایش]
رنگدانه:دانه های جامد ریزی هستند که در رنگ جهت توزیع رنگ، زبری، غلظت رنگ و. . . با یکدیگر متحد می گردند. ولی بعضی از رنگها یه جای ترکیبات معمول رنگدانه، از رنگ های دانه ای میکرونیزه استفاده می کنند. رنگدانه ها به دو دسته طبیعی و شیمیایی تقسیم بندی می گردند. رنگدانه های طبیعی شامل خاک رس، کلسیم کربنات، سیلیکا، تالک و میکا می باشد. رنگدانه های شیمیایی حاوی مولکولهای مهندسی یعنی خاک رس تکلیس شده، رسوب های شیمیایی کلسیم کربنات و سیلیکاهای مصنوعی می باشد. رنگدانه های مخفی، در کدر سازی رنگ و محافظت از لایه رنگ از اشعه ماورابنفش به کار می آید. انواع رنگدانه های مخفی از این قرار است:تیتانیوم دی اکسید، فتالوی آبی، و اکسید آهن قرمز. پرکننده ها نوعی مخصوص از رنگدانه ها هستند که برای حجم دادن به لایه رنگ، پشتیبانی از ساختار رنگ و حجم دادن به خود رنگ، مورد مصرف قرار می گیرند. پر کننده ها معمولاً حاوی مواد بی اثر ارزان قیمتی مانند آرد کوهی، تالک، آهک، باریت، خاک رس و. . . . می باشند. بعضی از رنگدانه ها سمی می باشند مانند سرب که در رنگ های سربی به کار رفته است.
صنعت رنگسازی، شروع به جایگزینی رنگدانه های سرب با رنگدانه های کم خطر تر تیتانیوم دی اکسید، از سال ۱۹۷۸ نموده است. تیتانیوم دی اکسیدی که امروزه در رنگسازی استفاده می گردد، به دلایل مختلفی توسط سیلیکن یا آلومینیوم اکسید پوشانده می گردد.
چسب یا ناقل:چسب معمولاً به ناقلی اطلاق می گردد که ترکیب شکل دهنده اصلی فیلم ( لایه نازک رنگ ) می باشد. تنها ماده ای که حتماً باید در رنگ حاضر باشد، همین ماده است. حضور سایر ترکیبات در رنگ، اختیاری است. چسب ها حاوی زرین های طبیعی یا شیمیایی اند مانند اکریلیک، پلی اورتان، پلی استر، ررزین های ملامین، اپوکسی ها و روغن ها. رنگ لاتکس، محلولی کلوئیدی بر پایه آب است که از ذرات پلیمری میکرونیزه تشکیل شده است. معنی کلمه لاتکس، یعنی حلّال در آب.
این روزها که بحث حفاظت از محیط زیست نیز مطرح است، شرکتهای تولید کننده رنگ، از استفاده از مواد آلی فّرار در تولیداتشان، محدود شده اند. دلیل این امر، که توسط سازمان محیط زیست اعلام گشته است، صدمه زدن احتمالی بعضی از این ترکیبات به لایه ازون و در نتیجه، افزایش میزان پرتو فرابنفش می باشد. حلال هایی که در مرحله اول از رنگ تبخیر می گردد، باعث تخریب لایه ازون می گردد. بحث حلال ها در رنگ، جداگانه مطرح می گردد: حلال ها:هدف اصلی از استفاده از حلالها، تنظیم کردن رقّت و فرارّیت و وسیکوزیته رنگ است. حلال، فّرار است و در فیلم ( لایه نازک رنگ ) باقی نمی ماند. حلال، همچنین نرخ جریان تابع لزجت و کاربرد سایر ترکیبات و نیز پایداری رنگ را در حالت سیال، کنترل می کند.
آب، بهترین نوع حلال برای رنگ های آب - محور می باشد. رنگهای حلال - محور، که گاهی نیز رنگ های روغنی نامیده می شوند، می توانند تعداد کثیری از حلال ها را در خود جای دهند که شامل ترکیبات آروماتیک، آلیفاتیک، الکلها وکتونها و رزین های سبک رقیق کننده خواهند بود. چنین حلالهایی در مواقعی . . .
لون
رنگ و روی دینی، زشت روبی
رنگ ، رده ،
فام
رنگ : تحریف زنگ یا زنگار سیاهی که در اثر گذر زمان برروی آهن بوجود می آمد .
کلمات دیگر: