کشمیر

مختصات: ۳۴°۳۰′شمالی ۷۶°۰۰′شرقی / ۳۴٫۵°شمالی ۷۶°شرقی / 34.5; 76
آمارها از BBC In Depth
کشمیر منطقه ای در شمال غربی شبه جزیره هند است که از ایالت جامو و کشمیر تحت کنترل هند، ایالت گلگت-بلتستان و کشمیر آزاد تحت کنترل پاکستان و منطقه اقصای چین تحت کنترل جمهوری خلق چین تشکیل می شود. این منطقه عمدتاً کوهستانی است و رشته کوه قراقروم شامل قله کی۲ دومین نقطه مرتفع کره زمین و چندین قله مرتفع دیگر در آن قرار دارند. کشمیر یکی از حوزه های اصلی نفوذ زبان فارسی به شمار می رود.
ایالت هندی جامو و کشمیر حدود ۱۰۱٬۴۳۷ کیلومتر مربع وسعت دارد و در سرشماری سال ۲۰۱۱ بیش از ۱۲ میلیون نفر جمعیت داشته است. پایتخت تابستانی آن سرینگر مرکز تاریخی منطقه و پایتخت زمستانی آن جامو است. منطقه تحت کنترل پاکستان از کشمیر آزاد به پایتختی مظفرآباد با مساحت ۵٬۶۱۹ کیلومتر مربع و ایالت گلگت بلتستان با مساحت ۷۲٬۴۹۶ کیلومتر مربع تشکیل می شود و مساحت مناطق عمدتاً خالی از سکنه تحت کنترل چین هم ۴۲٬۶۸۵ کیلومتر مربع است.
این منطقه تا پیش از استقلال هندوستان در سال ۱۹۴۷ یک دولت سلطنتی تحت الحمایه بریتانیا داشت. در جریان جدایی پاکستان از هند هر دو کشور مدعی حکومت بر این منطقه بودند که به وقوع چندین جنگ بین این دو کشور انجامید.

کشمیر، نام منطقه ای است که زمانی دارای دولتی سلطنتی در هیمالیا بوده است و امروزه بخش هایی از آن مورد ادعای کشورهای چین، هند و پاکستان است. کشمیر دارای روابط فرهنگی و تاریخی بسیار نزدیکی با ایرانیان می باشد.
• «نوروز فر خجسته فراز آمد// در موکبش بهار خوش دلبر// آن یک طراز مجلس و کاخ بزم// این یک طراز گلشن و دشت و در// آن بزم را طرازد چون کشمیر// این باغ را بسازد چون کشمر» -> ملک الشعرا بهار
• «تا فروغی رخ آن ترک ختایی دیدم// فارغ از خلّخ و آسوده ز کشمیر شدم» -> فروغی بسطامی
• «یکی گفتا که در اقصای کشمیر// ز شیرینی نباشد هیچ تقصیر// یکی گفتا سزای بزم شاهان// شکر نامی است در شهر سپاهان// به شکر بر ز شیرینیش بیداد // وزو شکر به خوزستان به فریاد» -> نظامی گنجوی
• «ما را ره کشمیر همی آرزو آید// ما ز آرزوی خویش نتابیم به یک موی// گاهست که یکباره به کشمیر خرامیم// از دست بتان پهنه کنیم از سر بت گوی// شاهیست به کشمیر، اگر ایزد خواهد// امسال نیارامم تا کین نکشم زوی» -> فرخی سیستانی
• «نرگس جادوت دل از من ربود // گفت که این جادوی کشمیر کرد// جادوی کشمیر نیارد همی // پیش تو یک مسئله تقریر کرد» -> عطار نیشابوری
• «به سحر نرگس جادوی دلبر کشمیر// به چین سنبل هندوی لعبت نوشاد// به تاب طره لیلی و شورش مجنون// به شور شکر شیرین و تلخی فرهاد» -> خواجوی کرمانی
• «دامن خرگه برافکن ای بت کشمیر// سرو قباپوش و آفتاب جهانگیر// چهرهٔ خوب تو رشک لعبت نوشاد// نرگس مستت بلای جادوی کشمیر// نقش جمالت نگارخانهٔ مانی// خط سیاه تو روزنامهٔ تقدیر» -> خواجوی کرمانی
• «گه ز چین زلف او صد شور در چین می فتاد// گه ز چشم جادوش صد فتنه در کشمیر بود// دوش ترکی تیغ زن را مست می دیدیم به خواب// چون بدیدم چشم شوخ دلبرم تعبیر بود» -> خواجوی کرمانی
• «تا بت کشمیر بود جعد موی// تا زن بدمهر بود جنگجوی// تا زبر سرو کند گفتگوی// بلبل خوشگوی به آواز زار» -> منوچهری دامغانی
• «آن کیست که می رود به نخجیر// پای دل دوستان به زنجیر// همشیره جادوان بابل// همسایه لعبتان کشمیر// اینست بهشت اگر شنیدی// کز دیدن آن جوان شود پیر// از عشق کمان دست و بازوش// افتاده خبر ندارد از تیر// نقاش که صورتش ببیند// از دست بیفکند تصاویر» -> سعدی
• «بدین کمال ندارند حسن در کشمیر// چنین بلیغ ندانند سحر در بابل// به خال مشکین بر خد احمرش گویی// نهاده اند بر آتش به نام من فلفل» -> سعدی
• «بریشم نوازان سغدی سرود// به گردون برآورده آواز رود// سرایندگان ره پهلوی// ز بس نغمه داده نوا را نوی// همان پای کوبان کشمیرزاد// معلق زن از رقص چون دیو باد// ز یونانیان ارغنون زن بسی// که بردند هوش از دل هرکسی// کمر بسته رومی و چینی به هم // برآورده از روم و از چین علم» -> نظامی گنجوی
• «جهاندار محمود شاه بزرگ// به آبشخور آرد همی میش و گرگ// ز کشمیر تا پیش دریای چین// برو شهریاران کنند آفرین» -> فردوسی
• «همانا که شمشیرزن صد هزار// ز دشمن فزون بود در کارزار// کشانی و شگنی و چینی و هند// سپاهی ز چین تا به دریای سند// ز کشمیر تا دامن رود شهد // سراپرده و پیل دیدیم و مهد» -> فردوسی
• «گو پیلتن رستم زابلیست// ببین تا مر او را هم آورد کیست// چو کاموس و منشور و خاقان چین// گهار و چو گرگوی با آفرین// دگر کندر و شنگل آن شاه هند// سپاهی ز کشمیر تا پیش سند» -> فردوسی
• «فرنگیس مهتر ز خوبان اوی// نبینی به گیتی چنان موی و روی// به بالا ز سرو سهی برترست// ز مشک سیه بر سرش افسرست// هنرها و دانش ز اندازه بیش// خرد را پرستار دارد به پیش// از افراسیاب ار بخواهی رواست// چنو بت به کشمیر و کابل کجاست» -> فردوسی
• «ابا کوس و پیل و سپاهی گران// همه رزم جویان و کنداوران// ز کشمیر وز کابل و نیمروز// همه سرفرازان گیتی فروز» -> فردوسی
• «فرامرز را ده کلاه و نگین// کسی کو بخواهد ز لشکر گزین// بزن کوس رویین و شیپور و نای// به کشمیر و کابل فزون زین مپای// که ما را سر از جنگ افراسیاب // نیابد همی خورد و آرام و خواب» -> فردوسی
• «کزان سو که شد رستم شیرمرد// ز کشمیر و کابل برآورد گرد// وزان سو که شد اشکش تیزهوش// برآمد ز خوارزم یکسر خروش» -> فردوسی
• «بپردازم این تا در هندوان// نداریم تاریک ازین پس روان// ز کشمیر وز کابل و قندهار // شما را بود آن همه زین شمار» -> فردوسی
• «ستاره شناسان و کنداوران// ز کشمیر و کابل گزیده سران// ز آتش پرست و ز یزدان پرست// برفتند با زیج رومی به دست» -> فردوسی
• «ورا بود کشمیر تا مرز چین// برو خواندندی به داد آفرین» -> فردوسی
• «همه گرد بر گرد ما دشمنست// جهانی پر از مردم ریمنست// همان شاه کشمیر وفغفور چین// که تنگست از ایشان به ما بر زمین// نکوهیده باشیم ازین هر دو روی// هم از نامداران پرخاشجوی» -> فردوسی
• «ز کشمیر تا پیش دریای چین // به هر شهر برماکنند آفرین» -> فردوسی
• «ز هر سو بخوانیم برنا و پیر// کجا نامداری بود تیزویر// ز کشمیر وز دنبر و مرغ و مای// وزان تیزویران جوینده رای» -> فردوسی
• «که از تاج و ز تخت و مهر و نگین// همان جامهٔ روم و کشمیر و چین» -> فردوسی
• «عید بودست آنچه در کشمیر می رفتست ازو// کار این دارد که اکنون در خراسان می رود» -> انوری ابیوردی
• «شاهی است به کشمیر که گر ایزد خواهد// امسال نیاسایم تاکین نکشم زوی» -> فرخی سیستانی
• «تا قله مازل نشود ساحت کشمیر// تا ساحت کشمر نشود قله مازل» -> رافعی
• «وز ناوک مژگان تو در بابل و کشمیر// بسیار صف جادوی مکار شکسته» -> سوزنی سمرقندی

[ویکی شیعه] کشمیر منطقه ای واقع در شمال شبه قاره هند در دامنه کوه های هیمالیا است که تا پیش از استقلال پاکستان، امیرنشینی تحت الحمایه بریتانیا بود. در ۱۹۴۷م. بعد از اینکه مهاراجه کشمیر از پیوستن به پاکستان خودداری کرد، اختلاف بر سر مالکیت کشمیر به درگیری های دامنه داری بین دولت هند و پاکستان انجامید؛ درنتیجه بخش هایی از شمال کشمیر شامل کشمیر آزاد و گلگت-بلتستان تحت حمایت دولت پاکستان و منطقه جامو و کشمیر و لداخ در کنترل دولت هند درآمد. منطقه ای در شرق کشمیر نیز تحت سلطه چین است که با عنوان اقصای چین شناخته می شود.
سابقه تاریخی حضور تشیع در کشمیر به سده هشتم بازمی گردد. در این دوران برخی از صوفیان و علمای شیعه ایرانی و گروهی از سادات به این منطقه مهاجرت کردند. گسترش تشیع با تأسیس سلسله چک ها در کشمیر به اوج خود رسید. بعد از چک ها بااینکه شیعیان تا امروز از قدرت سیاسی به دور بوده اند، همچنان به حیات اجتماعی خود در کشمیر ادامه داده اند. امروزه شهرهای کارگیل، سرینگر، بدگام و دره کشمیر در بخش کشمیر تحت نظارت هند و مناطق بلتستان و گلگت در کشمیر تحت نظارت پاکستان، ازجمله مراکز مهم تشیع در کشمیر به شمار می آیند.
ایالت کشمیر (قبل از تقسیم) از پنج بخش دره کشمیر، جامو، لداخ، بلتستان، پونچ و گیلگت تشکیل شده بود. جمعیت کشمیر در سال ۱۹۴۱میلادی/ ۱۳۲۰ش. ۴۰۲۱۶۱۶ نفر بود که از آن میان ۷۷ درصد مسلمان، ۲۰ درصد هندو و ۳% سیک و اقلیت های دیگر بودند.