[ویکی اهل البیت] «مقتل الحسین علیه السلام» کتابی است از ابومخنف لوط بن یحیب بن سعید سالم ازدی غامدی کوفی ( متوفی به سال 157 ه). این کتاب که به مقتل ابومخنف معروف است قدیمی ترین اثری است که درباره حادثه کربلا نوشته شده است. و از منابع مورد اعتماد مقتل نویسان متأخر است که از آن بهره زیادی برده اند.
منابع قابل اعتماد تقریباً اتفاق نظر دارند که برای اولین بار در اوایل سده دوم هجری، ابومخنف، لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم ازدی کوفی گزارش های مربوط به واقعه کربلا را در کتابی که آن را «مقتل الحسین علیه السلام» نامید، گرد آورد.
مقتل ابومخنف از معتبرترین و جامعترین و ارزشمندترین آثار نگاشته شده درباره ی حادثه کربلاست که متأسفانه متن کامل و اصلی آن در دست نیست. این کتاب به سبب اهمیت و ارزشی که داشته مورد توجه ویژه ی مورخان قرار گرفته و متن آن به طرق گوناگون نقل شده است.
ابومخنف در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر کوفه به دنیا آمد. جد ابومخنف، زائد، یعنی مخنف بن سلیم در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبردصفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت.
دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هر چند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده ولی مورخان بزرگی چون واقدی، ابن قتیبه ، طبری و ابن اثیر از او روایت نقل کرده اند.
از استادان و چگونگی زندگی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به یقین در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی ، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است، اما چگونگی این فراگیری و بهره وری روشن نیست. ابومخنف معاصر با امام باقر علیه السلام بوده است اما از محضر ان حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه ان حضرت در مدینه بوده است. اما او وی قطعا از امام صادق علیه السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست.
علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می کرد اعتماد می شد. او از جعفر بن محمد علیه السلام روایت می کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام بود».
از ابومخنف جز (مقتل الحسین) چهل کتاب دیگر در تاریخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّین و خوارج نهروان، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است که متأسفانه امروزه از دیگر آثار او جز همان نامها خبری در دست نیست، و جز پارهای از اخبار امیرالمؤمنین (ع) در جنگ جمل و صفّین ضمن کتاب «وقعه صفّین» از نصر ین مزاحم منقری تمیمی ( متوفی 212 هـ) و کتاب «الغارات» ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی اصفهانی( متوفی 283 هـ) و «کتاب الجمل» شیخ مفید ( متوفی 413 هـ) و سایر مصادر تاریخی.
منابع قابل اعتماد تقریباً اتفاق نظر دارند که برای اولین بار در اوایل سده دوم هجری، ابومخنف، لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن سلیم ازدی کوفی گزارش های مربوط به واقعه کربلا را در کتابی که آن را «مقتل الحسین علیه السلام» نامید، گرد آورد.
مقتل ابومخنف از معتبرترین و جامعترین و ارزشمندترین آثار نگاشته شده درباره ی حادثه کربلاست که متأسفانه متن کامل و اصلی آن در دست نیست. این کتاب به سبب اهمیت و ارزشی که داشته مورد توجه ویژه ی مورخان قرار گرفته و متن آن به طرق گوناگون نقل شده است.
ابومخنف در نیمه دوم قرن اول هجری در شهر کوفه به دنیا آمد. جد ابومخنف، زائد، یعنی مخنف بن سلیم در جنگ جمل از همراهان امام علی علیه السلام بوده و پیش از نبردصفین از سوی امیرالمؤمنین علیه السلام به فرمانداری اصفهان و همدان گماشته شد و با شروع جنگ صفین دو نفر را به جای خویش قرار داد و خود در صفین حضور یافت.
دانشمندان شیعه درباره مذهب ابومخنف، اختلاف نظر دارند. برخی از آنان به شیعه بودن وی تصریح کرده اند. ولی در این که او شیعه امامی باشد، تردید دارند. همچنین قابل ذکر است که هر چند ابومخنف از نظر عالمان اهل سنت به وثاقت شناخته نشده ولی مورخان بزرگی چون واقدی، ابن قتیبه ، طبری و ابن اثیر از او روایت نقل کرده اند.
از استادان و چگونگی زندگی علمی و تعلیم و تعلم ابومخنف اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به یقین در کوفه به تحصیل و فراگیری دانش پرداخته و از محضر جابر بن یزید جعفی ، مجالد بن سعید و صقعب بن زبیر استفاده کرده است، اما چگونگی این فراگیری و بهره وری روشن نیست. ابومخنف معاصر با امام باقر علیه السلام بوده است اما از محضر ان حضرت استفاده نبرده است. گویا به خاطر آنکه ان حضرت در مدینه بوده است. اما او وی قطعا از امام صادق علیه السلام استفاده کرده است، اما چگونه و کجا، به درستی آشکار نیست.
علامه حلی نام ابومخنف را در قسم اول رجال خود، که ویژه ی ثقات است آورده و گفته: «لوط بن یحیی بن سعید بن مخنف بن اسلم ازدی غامدی، ابومخنف که درود خداوند بر او باد، استاد و چهره بزرگ اصحاب اخبار در کوفه بود و بدانچه روایت می کرد اعتماد می شد. او از جعفر بن محمد علیه السلام روایت می کرد...؛ اما پدرش یحیی از اصحاب امیرالمؤمنین علیه السلام بود».
از ابومخنف جز (مقتل الحسین) چهل کتاب دیگر در تاریخ صدر اسلام از جمله درباره جنگ جمل و صفّین و خوارج نهروان، در کتب رجال و تراجم نامبرده شده است که متأسفانه امروزه از دیگر آثار او جز همان نامها خبری در دست نیست، و جز پارهای از اخبار امیرالمؤمنین (ع) در جنگ جمل و صفّین ضمن کتاب «وقعه صفّین» از نصر ین مزاحم منقری تمیمی ( متوفی 212 هـ) و کتاب «الغارات» ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی اصفهانی( متوفی 283 هـ) و «کتاب الجمل» شیخ مفید ( متوفی 413 هـ) و سایر مصادر تاریخی.
wikiahlb: مقتل_ابومخنف