[ویکی فقه] استدراجات مستمع یکی از اصطلاحات به کار رفته در علم منطق بوده و به معنای ایجاد حالت انفعال نفسانی در شنونده از سوی خطیب به منظور زمینه سازی برای پذیرش مطلوبش است.
اعوان در خطابه به استدراجات و نصرت تقسیم می شود.استدراجات سه قسم است:۱. استدراجات مستمع؛۲. استدراجات قائل؛۳. استدراجات قول.
توضیح اصطلاح
استدراجات مستمع یا شنونده این است که گوینده بر حسب منظور خویش، حالت رقت یا قساوت یا شجاعت یا رقابت و یا غیر اینها را در شنونده ایجاد کند تا وی را برای پذیرش نتیجه مطلوبش آماده و وادار سازد.بدین سان، یکی از زیرکی ها و مهارت های خطیب این است که زمینه خرسندی شنوندگان را فراهم کند.در این باره، خطیب باید از شنوندگان دل جویی و توجه آنها را به خود جلب کند تا آنها را برای شنیدن سخنانش آماده کند؛ مثلاً در شنوندگان، یک حالت انفعال نفسانی مناسب با هدفش ایجاد کند؛ مثل اینکه حالت انفعالی رقت قلب و مهربانی را در آنان ایجاد کند تا آنها را برای کمک مالی قانع کند و یا مثل اینکه در آنها حالت انفعالی خشم و غضب را درباره امری ایجاد کند، سپس آنها را قانع سازد به اینکه فلان شخص را باید اعدام کرد و یا مثل اینکه با یک سلسله لطیفه ها آنان را بخنداند و یا مثل اینکه صفات پسندیده حاضران را بر شمرد و آنان را به شجاعت، جوان مردی، عدالت و از خود گذشتگی بستاید.
شرط اساسی تاثیر سخن
چیزی برای خطیب بدتر از آن نیست که زبان به تحقیر، اهانت و تمسخر حاضران گشاید. اگر چنین باشد، خطابه او یا کم اثر است یا به کلی بی اثر؛ به عبارت دیگر، شرط اساسی تاثیر سخن خطیب در حاضران، ایجاد تفاهم کامل با آنهاست؛ پس اگر آنان را خوار و ناچیز شمارد، تفاهم لازم را منتفی می سازد. خطیب ماهر و موفق، کسی است که بتواند با شنوندگان بجوشد و خود را از آنان بداند و به ایشان بفهماند که متحد آنها و شریک غم و شادی آنها و حافظ منافع شان است.
اعوان در خطابه به استدراجات و نصرت تقسیم می شود.استدراجات سه قسم است:۱. استدراجات مستمع؛۲. استدراجات قائل؛۳. استدراجات قول.
توضیح اصطلاح
استدراجات مستمع یا شنونده این است که گوینده بر حسب منظور خویش، حالت رقت یا قساوت یا شجاعت یا رقابت و یا غیر اینها را در شنونده ایجاد کند تا وی را برای پذیرش نتیجه مطلوبش آماده و وادار سازد.بدین سان، یکی از زیرکی ها و مهارت های خطیب این است که زمینه خرسندی شنوندگان را فراهم کند.در این باره، خطیب باید از شنوندگان دل جویی و توجه آنها را به خود جلب کند تا آنها را برای شنیدن سخنانش آماده کند؛ مثلاً در شنوندگان، یک حالت انفعال نفسانی مناسب با هدفش ایجاد کند؛ مثل اینکه حالت انفعالی رقت قلب و مهربانی را در آنان ایجاد کند تا آنها را برای کمک مالی قانع کند و یا مثل اینکه در آنها حالت انفعالی خشم و غضب را درباره امری ایجاد کند، سپس آنها را قانع سازد به اینکه فلان شخص را باید اعدام کرد و یا مثل اینکه با یک سلسله لطیفه ها آنان را بخنداند و یا مثل اینکه صفات پسندیده حاضران را بر شمرد و آنان را به شجاعت، جوان مردی، عدالت و از خود گذشتگی بستاید.
شرط اساسی تاثیر سخن
چیزی برای خطیب بدتر از آن نیست که زبان به تحقیر، اهانت و تمسخر حاضران گشاید. اگر چنین باشد، خطابه او یا کم اثر است یا به کلی بی اثر؛ به عبارت دیگر، شرط اساسی تاثیر سخن خطیب در حاضران، ایجاد تفاهم کامل با آنهاست؛ پس اگر آنان را خوار و ناچیز شمارد، تفاهم لازم را منتفی می سازد. خطیب ماهر و موفق، کسی است که بتواند با شنوندگان بجوشد و خود را از آنان بداند و به ایشان بفهماند که متحد آنها و شریک غم و شادی آنها و حافظ منافع شان است.
wikifeqh: استدراجات_مستمع