ملا هادی سبزواری

هادی سبزواری (۱۲۱۲–۱۲۸۹ هجری قمری) دانشمند علوم اسلامی و فیلسوف معروف و عارف کامل و شاعر و فقیه ایرانی است. ملا هادی غزل های حکمی و عرفانی سروده است و در شعر «اسرار» تخلص می کرد. و مجموعه ای از منطق، الهیات و طبیعیات و علم النفس را به صورت منظوم فراهم آورده و آن را شرح کرده است. این کتاب شرح المنظومه نام گرفته است.
شیخ محمدتقی رازی
علامه محمد ابراهیم کلباسی
حاج ملا اسماعیل درب کوشکی
او در سال ۱۲۱۲ هجری معادل ۱۷۹۷ میلادی در شهر سبزوار به دنیا آمد. پدرش حاج میرزا مهدی سبزواری یکی از دانشمندان علوم اسلامی بود. هادی پس از فراگیری علوم مقدماتی، برای تکمیل درس به مشهد رفت. پس از آن برای تحصیل عرفان و فلسفه راهی اصفهان شد و در جلسات درس استادانی از جمله: ملا حسین سبزواری، علامه محمد ابراهیم کلباسی، آقا شیخ محمدتقی رازی، ملا علی مازندرانی نوری اصفهانی و ملا اسماعیل کوشکی حاضر شد. ملا هادی در سال ۱۲۴۲ به مشهد بازگشت و پنج سال در مدرسه حاج حسن مشغول تدریس شد. وی در ده سالگی پدرش را از دست داد.
در زمان حیات ملا هادی، نام او به عنوان مهم ترین دانشمند اسلامی زمان خودش، مطرح بود.دوره زندگی ملا هادی با ورود دوربین عکاسی به ایران و حکومت ناصرالدین شاه قاجار همزمان بود.به دستور شاه، شخصی به نام آقا رضا خان اقبال السلطنه در سفر خراسان، مأمور شده تا از فیلسوف ایرانی یعنی حکیم سبزواری در منزلش عکاسی کند.آقا رضا عکاس باشی نخستین عکاس حرفه ای ایران و پیش خدمت خاصه (آجودان مخصوص ناصرالدین شاه)، حسب الامر عکسی از ملاهادی برداشت و چون ملاهادی تا این وقت، عمل عکاسی را ندیده بود و همچنین آن را مخالف قانون و براهین علمیه حکمای سلف می دید، به همین دلیل معتقد بود که چنین چیزی امکان ندارد، لذا پس از پایان عکاسی، و دیدن تصویر خودش، بسیار متعجب شد و نهایتاً این موضوع را تأیید نمود.عکاسان ایرانی اکثر روحانیون را در محل تدریس و زندگی شان عکاسی کرده اند. می توان تصاویر این گروه را گواهی برای تأیید عکاسی از سوی رهبران مذهبی در ایران دانست.
از جمله شاگردان برجسته حکیم سبزواری می توان به افراد زیر اشاره نمود:

[ویکی فقه] در سال ۱۲۱۲ ق. در شهر سبزوار و در خانه حاج میرزا مهدی یکی از انسانهای وارسته و مؤمن سبزوار کودکی پا به عرصه وجود گذاشت و هادی نام گرفت.او هشت سال داشت که به جمع محصلان علوم مقدماتی پیوست و در اوان نوجوانی ادبیات عرب (صرف و نحو) را فرا گرفت و دیری نگذشت که به جلسات درسهای بالاتر راه یافت. وی هر چند در ده سالگی پدرش را از دست داد توانست به کمک یکی از اقوام خویش راههای سخت آینده را هموار سازد. پسر عمه اش حاج ملا حسین سبزواری که خود اهل فضیلت و دانش بود در ادامه تحصیل وی را یاری کرد. و با کمک او راهی حوزه علمیه مشهد شد و ده سال در کنار بارگاه امام رضا ـ علیه السّلام ـ به تحصیل پرداخت.
اصفهان در داشتن حوزه های علمیه پر رونق، تاریخ درخشان دارد و گذشته این شهر با خاطرات بزرگان بسیاری نقش بسته است.حضور ملا هادی در حوزه اصفهان از روزی آغاز شد که وی در سفر حج از راه اصفهان گذر می کرد و چون هنوز موسم حج نبود مدتی در این شهر اقامت گزید. در حوزه پر رونق اصفهان آن زمان استادانی چون حاج شیخ محمد تقی مؤلف هدایة المسترشدین و حاج محمد ابراهیم کلباسی صاحب اشارات الاصول و آیة الله ملا اسماعیل کوشکی در آن، محفل درس و بحث علمی داشتند.ملا هادی که هنوز تا موسم حج فرصت داشت لحظاتش را مغتنم شمرده، در درس بزرگان شرکت جست او چند وقتی به درس آیة الله کوشکی رفت و احساس کرد این درس برایش چون گمشده گرانقیمتی بوده که اکنون بدان دست یافته است. بیان شیوا و عمق معلومات استاد وی را هر روز شیفته تر می نمود. از همین رو تصمیم گرفت سفر حج خود را به سفر در سلوک دانش و معارف تبدیل کند و در اصفهان ماندگار شود. سفر ملاهادی به هشت سال اقامت در اصفهان انجامید و دراین مدت خود را به زیور دانش و معارف آراست و به برکت بزرگان آن سامان در علم حکمت افقهای جدیدی فرا راهش گشوده گردید. ملا هادی در سال ۱۲۴۲ به مشهد بازگشت و پنج سال در مدرسه حاج حسن مشغول تدریس شد.