شبهه مصداقی

[ویکی فقه] ـــ شک در مصداق بودن فردی برای یک مفهوم را شُبهه مصداقی گویند. از عنوان یاد شده در اصول فقه، بحث عام و خاص سخن گفته اند. ـــ شبهه مصداقی، شک در تطبیق مصداق خارجی بر یک مفهوم می باشد.
ـــ شبهه مصداقی، مقابل شبهه مفهومی و مورد آن جایی است که نسبت به دخول فردی از افراد عام تحت عنوان خاص - به دلیل اجمال در آن فرد و نه در مفهوم خاص- شک داشته باشیم، مانند اینکه شارع مقدس فرموده است: هر آبی پاک است، مگر آنکه به نجاست تغییر کند. حال اگر تغییر آبی به نجاست مشکوک باشد، معلوم نیست که آیا این فرد متصف به عنوان خاص (آب تغییر یافته) شده و در نتیجه از حکم عام (پاکی) خارج گشته یا به آن متصف نشده و در نتیجه محکوم به حکم عام است؟ ـــ شبهه مصداقی، مقابل شبهه مفهومی بوده و در جایی است که معنای لفظی روشن می باشد، ولی در تطبیق آن معنا بر مصادیق خارجی شک وجود دارد، مانند این که معنای لفظ «عالم» برای کسی روشن است، اما شک می کند پدرش عالم است یا نه، یا معنای « آب مطلق » برای او روشن است، اما شک می کند آب این حوض، مطلق است یا مضاف . مورد شبهه مصداقی جایی است که چند عنوان وجود دارد و شخص در تطبیق آنها بر فرد خارجی مردد است. در مثال بالا، دو عنوان «آب مطلق» و « آب مضاف » وجود دارد و معنای هر یک روشن است؛ اما شخص در این که آب حوض تحت کدام یک از این دو عنوان قرار می گیرد، مردد است.
نکته اول
در علم اصول ، از شبهه مصداقی در موارد مختلف هم چون بحث عام و خاص سخن به میان آمده است، مانند این بحث که آیا تمسک به عام در شبهه مصداقی جایز است یا نه.
نکته دوم
بعضی از اصولی ها معتقدند فرق میان شبهه مصداقی و موضوعی بیان نشده است و اصولی های شیعه معمولا شبهه مصداقی را در اصول لفظی و شبهه موضوعی را در اصول عملی به کار می برند.
تمسک به عام در شبهه مصداقی
...