سلوکیه

سلوکیه (به یونانی: Σελεύκεια) نام یکی از بزرگترین شهرهای جهان باستان در روزگار سلوکیان و پس از آن ها بود. این شهر در میانرودان در کرانهٔ باختری رود دجله و روبه روی شهرک اوپیس(و در آینده تیسفون) جای گرفته بود. پایه گذار این شهر سلوکوس یکم بود که با برپایی این شهر در سال ۳۰۵ (پیش از میلاد) آن را به نام خود نامگذاری کرد و آن را نخستین تخت گاه سلوکی نهاد.
زرینکوب، عبدالحسین. تاریخ ایران بعد از اسلام. چاپ سوم. تهران: انتشارات امیرکبیر ۱۳۶۲
به نوشته دانشنامه جهان اسلام بهرسیر یا به اردشیر شهری باستانی در سرزمین عراق کنونی، بر ساحل غربی دجله در روبروی ایوان مدائن بوده است. به نوشته تاریخ طبری شهر «به اردشیر» را اردشیر بابکان ساخت و آن را «کوره» (مرکز استان) قرار داد و شهرهای بهرسیر، رومگان، نهردرقیت، کوثا و نهرگوبر را تحت نظر آن قرار داد. هر یک از این شهرها یک رستاک ، در نظام تقسیم بندی کشوری ساسانیان بوده است. به عقیده خاورشناسان این شهر را اردشیر ایجاد نکرد، بلکه در واقع همان شهر سلوکیه است که در زمان سلوکیان بنا شده بود و وی آن را تجدید بناکرده است. بعدها بهرسیر و به اردشیر جای یکدیگر به کار برده شده اند. در دروه اسلامی بهرسیر و به اردشیر معادل هم شده اند. در این دوره بهرسیر همچون تیسفون یکی از شهرهای تشکیل دهنده مدائن بوده است.
این شهر را در دوران ساسانی، ویه اردشیر می خواندند و عرب ها آن را بهرسیر ضبط کرده اند. این شهر یکی از هفت شهر تشکیل دهندهٔ مدائن محسوب می شد. در این دوران شهری نسبتاً بزرگ بود با کوچه های سنگفرش و بازار بزرگ. مخصوصاً عیسویان در آنجا فراوان بودند و سواداگران یهودی نیز بازار پر ازدحام آن را رونقی می بخشیدند.
در سال ۱۴۱ پیش از میلاد مهرداد یکم وارد میان رودان می گردد و شهر سلوکیه را آزاد می نماید.

سُلوکیّه (Seleucia)
شهری یونانی از مادرشهرهای شرق میانۀ باستان، بنیادشده به دستور سلوکوس اول برای اسکان مهاجران یونانی در ساحل رود دجله. جمعیت شهر به ۶۰ هزار نفر می رسید. شهر سلوکیه طرحی یونانی و هیپودامین یا شطرنجی داشت؛ از سویی بر ساحل رود دجله تکیه داشت و از سوی دیگر با حصارهای بلند محافظت می شد. ارکان سلوکیه از باستیون یا ارگ مرکزی، معابد مرکزی، تئاتر، استادیوم و بازار شکل می گرفت. در ۱۴۱پ م مهرداد اول شاهنشاه اشکانی دِمِتریوس دوم نیکاتور را در سلوکیه شکست داده و به نشانۀ پیروزی درآن جا به نام خود سکه ضرب کرد. پارتیان سلوکیه را به شهری ایرانی تبدیل نکردند و بعدها در مقابل آن و آن سوی دجله کِتیسپون یا تیسفون را ساختند. سلوکیه دولت ـ شهری خودمختار در ترکیب سیاسی شاهنشاهی اشکانی باقی ماند تا آن که در ۱۳۰ پ م آنتیوخوس هفتم شهر را آزاد کرد، چندی بعد، مهرداد دوم آن جا را باز پس گرفت. سلوکیه در ۳۵ ـ ۴۲ م از امپراتوری اشکانی مستقل بود. از حدود ۲۰۰ م سلوکیه هویت هلنی خود را از دست داد و به شهری شرقی تبدیل شد. در لشکرکشی های امپراتوران روم ترایانوس در ۱۱۵ م، مارکوس اورلیوس در ۱۶۳ م و سِپتی موس سِوِروس در ۱۹۸ م سلوکیه سقوط کرد. شاپور اول ساسانی در نبرد با روم شهر را تصرف کرد و آتش زد؛ پس از آن سلوکیه رونق خود را از دست داد و تیسفون و شهرهای نوبنیاد ساسانی جای آن را گرفتند.