محجه البیضاء

wikijoo: محجه_البیضاء_(المحجه...)

wikifeqh: احیاء العلوم امام محمد غزالی نگاشته است. گرچه این کتاب ناظر به موضوعات اخلاقی است، ولی از آنجا که مؤلّف فراوان از آیات و روایات استفاده می کند، می توان آن را از زمره آثار روایی شیعه نیز به شمار آورد.مؤلّف علاوه بر پالایش احیاء العلوم از عقاید نادرست، روایات دروغ و حکایت های غیرقابل باور، در هر بحث روایات بسیاری از منابع شیعه بر آن افزوده و توضیحات ارزنده ای را بیان داشته است.
شناخت ارزش و اهمیت این کتاب، منوط به اطلاع از مضمون و محتوا و همچنین نقش «احیا» در تفکر اسلامی می باشد.به یقین، در میان مجموعه هایی که کلیت فرهنگ و معارف اسلامی را دست مایه تألیف خود قرار داده اند، کمتر کتابی همچون احیا توانسته است توجه همگان را به خود جلب نماید.بیان روان، آسان و سلیس غزالی در این کتاب، «احیا» را از کتاب های هم ردیف خود، همچون « فتوحات ابن عربی » متمایز ساخته است. همین ویژگی منجر شده است که «احیا» در میان عموم مردم نیز مورد توجه قرار گیرد و جدا از درس و بحث «مدرسه ای» نیز خوانده شود.قطعا کتابی با این گستره مخاطب، لازم است که به مطالب «درست و ثواب» اشاره نماید و از افکار و اندیشه های نادرست و یا حداقل غیر اجماعی میان مسلمانان پرهیز نماید.
روش مؤلف
محدث کاشانی با علم و اطلاع از مرتبت و اهمیت «احیا» به بهترین شکل ممکن با مطالب آن برخورد کرده است و در مجموعه ای به وزان اصل کتاب به تلخیص و تهذیب آن پرداخته است.مؤلف با توجه به قدرت و تسلطش بر علم اخلاق ، فقه و حدیث به خوبی از عهده این کار برآمده است. مرحوم فیض در می یابد که «احیا» از جهات متعددی محتاج پیرایش و زنگار زدایی است:- اشتمال بر قصص و روایات عجیب و خرافی که اهل تصوف در نقل و ذکر آنان بی پروا هستند.- ابتنا بر فقه و مذاق اهل سنت .- بی مبالاتی در نقل اخبار و احادیث مجهول و یا ضعیف .اینها از مهم ترین مشکلات علمی کتاب به شمار می آیند، همین مشکلات باعث شده است که قاطبه امامیه از این کتاب پرهیز نمایند و محدث کاشانی با این تهذیب و تلخیص، سعی در از میان بردن این بینونت و جدایی، نموده است!
انگیزه تألیف
محدث کاشانی در این باره می فرماید:«...و کان کثیر من مطالبه خصوصا ما فی فن العبادات منها مبتنیا علی أصول عامیة فاسدة، و مبتدعات لأهل الأهواء کاسدة و کان أکثر الأخبار المرویة فیه مسندة عن المشهورین بالکذب و الافتراء علی الله و رسوله صلی الله علیه و آله و سلم ممن لا وثوق بأقوالهم مع وجود ما یطابق العقل منها و الدین فی أحادیثنا المرویة عن أهل العصمة و الطهارة و أهل بیت الوحی و السفارة صلوات الله علیهم أجمعین ببیان أحسن و طریق أتقن.و کان فیه من الحکایات العجیبة و القصص الغریبة المرویة عن الصوفیة ما لا یتلقاه أکثر العقلاء بالقبول لبعدها عن ظواهر العقول مع قلة فائدتها و نزارة عائدتها إلی غیر ذلک من الأمور التی کان یشمئز عنها قلوب أهل الحق من الفرقة الناجیة الإمامیة و ینبو بسببها عن مطالعته و الانتفاع به طباع أکثرهم.فرأیت أن أهذبه تهذیبا یزیل عنه ما فیه من الوصمة و العیب، و أبنی مطالبه کلها علی أصول أصیلة محکمة لا یتطرق إلیها شک و لا ریب، و أضیف إلیها فی بعض الأبواب ما ورد عن أهل البیت علیهم السلام و شیعتهم فی ذلک الباب من الأسرار و الحکم المختصة بهم علیهم السلام.و أختصر بعض مباحثه بنظم فرائده و حذف زوائده لکی یزید فیه رغبة متناولیه، و أفصل أبوابه الطویلة بفصول قصیرة لئلا یمل متعاطیه من دون تصرف فی ترتیب أبوابه و فصوله بتأخیر ما قدم أو تقدیم ما أخر، و لا فی تقریر ألفاظه و عباراته مهما تیسر، لأنها کانت فی غایة الجودة و الإحکام، و نهایة المتانة و الإبرام.و مثل هذا الکتاب مما لا بد منه للأنام ینتفع بتذکر الخواص و العوام، لا سیما فی هذه الأعصار و الأیام التی عمت فیها الجهالة و فشت الضلالة و صار الأمر کما قاله أبو حامد رحمه الله فی زمانه: «إن الداء عم الجم الغفیر...» با همه دخل و تصرف های «فیض»، اساس کتاب «احیا» در «المحجة» باقی است به گونه ای که تقریبا سه ربع کاملا حفظ شده است. تنها حذف و تغییری که «فیض» در کتاب های چهل گانه «احیا» داده است، نشاندن کتاب «آداب الشیعة و أخلاق الإمامة» به جای «آداب السماع و الوجد» است، آن هم به این دلیل که «السماع و الوجد لیس من مذهب أهل البیت علیهم السلام».
مذهب غزالی
...