قاموس الرجال

wikijoo: قاموس_الرجال

wikinoor: عبدالله مامقانی است که شوشتری در سفر اجباری خود به نجف (سال های ۱۳۵۴- ۱۳۶۰ ق)، با مطالعه رجال مامقانی و ملاحظه کاستی ها و آشفتگی های آن، نخست، در حاشیه «تنقیح» و سپس به صورت کتاب مستقل، در مدت قریب به شش سال نگاشته است. «قاموس الرجال» همچون «تنقیح المقال»، شامل مقدمه و متن اصلی و خاتمه است. شوشتری در مقدمه، نخست، به اختصار برخی اشکالات و اشتباهات «تنقیح المقال» را ذکر کرده و سپس در ۲۸ فایده، مبنای انتقادات رجالی خود درباره آرا و نظرات رجالی مامقانی و دیگر رجالیان را یادآور شده و مثال هایی برای هریک ذکر کرده است.متن اصلی، همانند «تنقیح» متشکل از چهار بخش است: نام ها (که عمده کتاب بدان تخصیص یافته)؛ کنیه ها؛ القاب و نام زنان راوی حدیث. شوشتری در هر بخش راویان را به ترتیب الفبا آورده و پس از ذکر بخش هایی از قول مامقانی، تعلیقات خود را بعد از تعبیر «اقول» بیان کرده و اشتباهات وی را در زمینه های مختلف، از بحث لغوی گرفته تا استنباط رجالی یادآور شده و بر مبنای دیدگاه رجالی خود تصحیح کرده است.او همچنین در مواردی که مامقانی شرح حال راوی را ذکر نکرده، از کتاب های رجال و تاریخ، مطالبی در باره فرد آورده و طبقه او را مشخص کرده و گاه عناوین جدیدی افزوده است.
خاتمه کتاب
خاتمه نیز شامل ۳۳ مورد از اشکالات شوشتری بر خاتمه «تنقیح» است. در انتهای آخرین مجلد از «قاموس»، سه رساله مستقل از محمدتقی شوشتری به چاپ رسیده است: نخست، «الدر النضیر فی المکنین بابی بصیر» که در آن اقوال مختلف متقدمان و متاخران درباره کسانی که مکنا به ابوبصیر بوده اند- از جمله: یوسف بن حارث بتری، عبدالله بن محمد اسدی، لیث بن بختری مرادی، یحیی بن ابی القاسم اسدی- گردآوری شده، ضمن تحقیقی دقیق در مسئله، ادله ای برای اثبات اینکه کاربرد مطلق این کنیه در اسناد روایات به یحیی اسدی اشاره دارد، فراهم آمده است؛ دیگری، «رسالة فی تواریخ النبی و الآل صلی الله علیه و آله وسلّم » که شامل تحقیقی جامع بر مبنای کتب متقدم شیعه و سنی درباره زمان و مکان ولادت و وفات، مدفن، مادران، زنان و فرزندان چهارده معصوم است. ظاهرا این رساله، بسط و تفصیل مقدمه سوم کتاب تنقیح است؛ سوم، «رسالة فی سهو النبی صلی الله علیه و آله وسلّم».
گزارش محتوا
آیت الله سید موسی شبیری زنجانی، مطالبی را در باره ویژگی های مؤلف ذکر فرموده است که می توان از لابه لای آنها به ویژگی های کتاب «قاموس الرجال» پی برد؛ وی می فرماید: «از ویژگی های ایشان باید از دقت نظر، وسعت اطلاع و استفاده از منابع مختلف و توجه به تصحیفات و یافتن علل تصحیفات و توجه به اشتباهات بزرگان و علل اشتباه آنها نام برد. ایشان در این جهات از افراد کم نظیر یا بی نظیر می باشند؛ هم از لحاظ دقت نظر، هم از لحاظ آگاهی. ایشان به رجال ما کمال اطلاع را دارند.ایشان در اثر کثرت تنبهات و کثرت احاطه ای که در علم رجال داشته اند، گاهی مطلب دور از ذهنی را از یک مطلب شعری یا یک مطلب تاریخی برای موضوع رجالی کشف کرده اند و برای مطالب رجالی به کار برده اند و این ابتکاری است که کمتر کسی دارد.یکی از خصوصیاتی که ایشان دارد، توجه به یکی از تصحیفات نسخه هاست؛ به این معنا که در فلان نسخه این کلمه تصحیف شده و چرا تصحیف شده و چگونه این لفظ بدین گونه درآمده است؟ برای مثال، در جایی به نظر می رسد که مناسبت ندارد این جمله اینجا اضافه شده باشد. ایشان علل اضافه بودن آن را ذکر می کند و نشان می دهد که این مطلب، عادی و طبیعی است؛ حال آنکه قبل از بیان مناسبت، هیچ به نظر طبیعی نمی رسیده است و در این زمینه قدرت و ذوق فوق العاده ای از خود نشان داده اند.کتاب، به صورت تعلیقه ای بر رجال علامه، مامقانی نگارش یافت و در آغاز به نام تعلیقات «تنقیح المقال» مشهور گشت، ولی هنگام طبع به نام «قاموس الرجال فی تحقیق رواة الشیعة و محدثیهم» نامیده شد.درهرحال، هرچند این کتاب به صورت تعلیقه بر رجال مامقانی نگاشته شده، ولی خود به صورت کتابی مستقلی است که در عین بیان لغزش های اصل، مطالب مستقلی دارد که برای هر فقیه علاقه مند به رجال، مفید و سودمند می باشد.
مسائل جدید
...