ترکیب قیاس

wikifeqh: موضوع یا محمول برای آن دو واقع شوند، جستجو می شوند که عبارت اند از: جنس، نوع، فصل، عرض عام، خاصه، حدّ و رسم. همچنین هر چیزی که می تواند از آن دو سلب شود یا آن دو از آن سلب شوند نیز طلب می شود.
حالات متصور
وقتی این محمولات ایجابی و سلبی محقق شد، چند حالت متصور است:۱.اگر در میان «محمولات ایجابیِ اصغر» به موردی برخورد شد، که موضوع برای اکبر در یک قضیه کلی (ایجابی یا سلبی) قرار گرفته باشد، قیاسی محقق می شود که از نوع شکل اول بوده و منتج مطلوب است.۲.اگر در میان این محمولات به موردی برخورد شد که بر یکی از دو طرف (اصغر یا اکبر) به شکل ایجابی حمل شده و از طرف دیگری سلب شده باشد، به قیاسی از نوع شکل دوم دسترسی پیدا شده است.۳.اگر به موردی برخورد شد که اصغر و اکبر هر دو موضوع باشند، شکل سوم محقق شده است.۴.اگر در موضوعات اصغر به موردی برخورد شد که بر اکبر حمل شود، قیاس شکل چهارم به دست آمده است.
یادآوری
این همه در صورتی است که شرایط هر شکل به حسب کمّ، کیف و جهت نیز حاصل باشد؛ مثلاً در قضیه مطلوب یعنی «هر انسانی فناپذیر است» تمام اموری (ذاتیات و عرضیات) که به ایجاب یا سلب، موضوع یا محمول برای اصغر و اکبر است، بررسی می شود و آن گاه به دست می آید که «مخلوق بودن» با هر دو مرتبط است؛ یعنی محمول برای انسان (اصغر) و موضوع برای فناپذیر (اکبر) است، بدین صورت که «هر انسانی مخلوق است» و «هر مخلوقی فناپذیر است»، سپس این دو قضیه کنار هم قرار می گیرند تا هیئت شکل اول محقق شود که به طور طبیعی نتیجه یعنی «هر انسانی فناپذیر است» حاصل شود، بدین گونه از راه تحلیل مطلوب به قیاس مورد نظر دسترسی پیدا می شود.