هنر

هنر مجموعه ای از آثار یا فرایندهای ساخت انسان است که در جهت اثرگذاری بر عواطف، احساسات و هوش انسانی یا به منظور انتقال یک معنا یا مفهوم خلق می شوند. همچنین می توان گفت هنر توان و مهارت خلق زیبایی است. از مهم ترین رشته های هنری می توان به هنرهای تجسمی (نقاشی، طراحی، تندیس گری، عکاسی و چاپ)، هنرهای نمایشی (تئاتر و رقص)، موسیقی، ادبیات (شعر، داستان)، سینما و معماری اشاره کرد. واژهٔ هنر در زبان سانسکریت، ترکیبی از دو کلمهٔ «سو» به معنی نیک و «نر» یا «نره» به معنای زن و مرد است. در زبان اوستایی «س» به «ه» تبدیل شده و واژهٔ «هون» ایجاد گشته است که در زبان پهلوی یا فارسی میانه به شکل امروزی (هنر) درآمده است که به معنای انسان کامل و فرزانه است.
به دشمن نمایم هنر هرچه هست * ز مردی و پیروزی و زور دست
چون غرض آمد هنر پوشیده شد * صد حجاب از دل به سوی دیده شد
با دانش است فخر نه با ثروت و عقار * تنها هنر تفاوت انسان و چهار پاست
دانشنامهٔ بریتانیکا هنر را به عنوان «استفاده از توانایی و تخیل در خلق آثار زیبا، محیطی یا تجاربی که می توان با دیگران تقسیم شود» تعریف می کند.
در یک طبقه بندی جدید بر اساس کتاب استراتژی بازاریابی هنر از مهدی خادمی می توانیم تعاریف هنر را به دو دسته کارکردی و رویه ای تقسیم بندی کنیم. کارگردانیان عنوان می کنند که هنر برای تحویل یک هدف طراحی شده است و چیزی هنر محسوب می شود که بتواند دارنده آن را در راه دست یابی به هدف کمک نماید و وظیفه آن فراهم کردن تجربه های زیبایی شناختی لذت بخش است. در مقابل رویه گرایان عنوان می کنند چیزی به عنوان اثر هنری محسوب می شود که بر طبق فرمول یا فرآیندی مناسب ساخته شده باشد؛ صرف نظر از این که هنر چه هدف و مقصودی دارد، هنر می تواند در ابتدا کارکردی باشد اما در نهایت به صورت رویه ای عمل کند.
مانرو بریسیدی (۱۹۸۲) یک تعریف کارکردی از هنر ارائه می دهد:

هنر (ابهام زدایی). هنر ممکن است به یکی از موارد زیر اشاره داشته باشد:
هنر
فعالیت های هنری
هنرهای زیبا

هُنَر (art)
تابلوی کلیسای جامع سالزبری از باغ اسقفی، اثر کنستابل
تابلوی کلیسای جامع سالزبری از باغ اسقفی، اثر کنستابل
تابلوی کلیسای جامع سالزبری از باغ اسقفی، اثر کنستابل
تابلوی کلیسای جامع سالزبری از باغ اسقفی، اثر کنستابل
تابلوی کلیسای جامع سالزبری از باغ اسقفی، اثر کنستابل
واژۀ هنر، در وسیع ترین معنا، دربرگیرندۀ فرآیندها و فرآورده هایی است که از مهارت، تخیل، و ابتکار آدمی به دست می آید. این ویژگی ها، آثار هنری را از پدیده های طبیعی متمایز می کنند. در کاربرد امروزین، تعریف های هنر معمولاً به انواع نظریه های هنریبازمی گردند، و می توانند طیف وسیعی از موضوعات، همچون ادبیات، موسیقی، نمایش، و هنرهای تجسمی (بصری)را شامل شوند. واژۀ هنر به صورت ساده و در تداول عمومی، اغلب به هنرهای بصری اطلاق می شود. در فرهنگ غربی، اندیشه و نظریه های یونانیان باستان در باب هنر، همچنان تأثیر خود را بر ادراک ها و داوری های انسان معاصر حفظ کرده اند.بازنمایی و الهام گیری. دو جریان فکری از گذشته تا حال دربارۀ هنر وجود داشته است. نخست، نظریۀ ارسطو (ح ۳۸۴پ م) که بر اصل تقلید ( یا می مسیس)مبتنی بود؛ یعنی بازنماییِ عینِ آنچه مرئی است. در این باور، هرقدر شباهتِ اثر با جهان واقع، با مهارت و موشکافی بیشتری به اجرا درآید، التذاذ هنریِ حاصل از آن، افزون می شود. جریان فکری دوم از تعالیم دیگر فیلسوف یونانی، افلاطون (ح ۴۲۷پ م) سرچشمه گرفت. افلاطون معتقد بود که هنرمند از الهه های هنرالهام می گیرد (یا از عالم ربانی، انگیزۀ درون زاد، یا ناخودآگاه قومی) تا آنچه را ورای عالم مشهود یا ظواهر طبیعت است به بیان درآورد: احساسات و ادراک های باطنی، حقایق ازلی، یا جوهر و روح زمانه.
قالب های هنری (قالب های هنری). در تمدن های مغرب زمین، نقاشی و مجسمه سازی، قرن ها دو قالب اصلی هنرهای تجسمی بوده اند؛ حال آن که این گروه بندی در فرهنگ های دیگر جهان چنین نفوذی نداشته است. مثلاً در فرهنگ های اسلامی، هنر در قالب زینتگریمتجلّی می شود؛ زیرا هنرمندان مسلمان از این که با شبیه سازی موجودات زنده، قدرت آفرینش خداوندی را تقلید (یا بازنمایی) کنند، ابا داشتند. حال آن که هرگونه نقش پردازی و زینت کاری مشروع و معمول بوده است. در برخی فرهنگ ها، صورتک سازی، خالکوبی، سفالگری، فلزکاری و دیگر صنایع دستی، گونه های اصلی هنر بصری به شمار رفته اند. پیشرفت فنّاوریِ اخیر، شکل گیریِ قالب های نوین هنری، همچون عکاسی و سینما را امکان پذیر ساخته است. امروز، رسانه های نوین عصر الکترونیک، امکانات بدیع و شگرفی در زمینۀ خلق و عرضۀ صور خیال آدمی فراهم آورده ، که هم زمان نگرشی نو به مقولۀ هنر را نیز شکل داده است. برای هنر کشورها، منطقه ها و فرهنگ های مختلف به نام خاص آن ها مراجعه کنید، مثلاً برای هنر اسلامی← اسلامی،

هنر مجموعه ای از آثار یا فرآیندهای ساخت انسان است که در جهت اثرگذاری بر عواطف، احساسات و هوش انسانی و یا به منظور انتقال یک معنا یا مفهوم خلق می شوند.
• آن چه می خواهم بگویم این است که اصولاً زندگی بسیار بیشتر از هنر تقلید می کند تا هنر از زندگی. -> اسکار وایلد
• «آن جاکه تشریف و هنر نبوند جفت یکدگر// ویران شود آن بوم و بر، دشمن بر آن کشور زند» -> ادیب پیشاوری
• «آن جاکه طبیعت توقف می کند، هنر آغاز می شود.» -> ویل دورانت
• «آنچه هنگام مردن بر اندوه می افزاید بی هنری فرزند و کارهای بیهوده و ناپسند اوست و هرآنچه از غم می کاهد، هنرمندی و اندوخته داشتن کردار نیک و پسندیده اش می باشد.» -> ناشناس
• «آن که عیب از هنر نداند باز// زو، هنرمند کی پذیرد ساز» -> نظامی
• «آه از آن روز که بی کسب هنر شام شود// وای از آن شام که بی مطرب و ساغر گذرد» -> ایرج میرزا
• «ابداع آگاهانه هنر سبب هویت بخشی به فرهنگ و هنر کشور می شود.» -> سبحان مهرداد محمدپور
• «اختلاف رأی درباره خوبی یا بدی یک اثر هنری، نشان می دهد که آن اثر پرمعنی و جاندار است.» -> اسکار وایلد
• «ارزش هنرمند را باید هنرشناس معین کند نه مردم کوچه و بازار، به تعریف این و آن غره نشوید و خود را هنرمند نشمارید، بگذارید مقام و شخصیت شما بی آنکه به دیگران تحمیل گردد، شناخته شود.» -> امیل زولا
• «از این روست که از عالمان همهٔ ادیان و متفکران و دانشمندان و هنرمندان سراسر جهان و از همهٔ نهادهای بین المللی و منطقه ای مجدّانه می خواهم که برای پیشبرد این مهم، در برابر امواج غیریت سازیی های مصنوعی که ابزار دست قدرت های خشونت گراست بایستند و بخصوص برای بیرون بردن حریم قدسی پیامبران و مقدسات همهٔ ادیان از عرصهٔ منازعات سیاسی و فرهنگی به اقدامات مؤثر بین المللی و تلاش های جدید حقوقی بیندیشند.» -> محمد خاتمی
• «از مردم بداصل نخیزد هنر نیک// کافور نخیزد ز درختان سپیدار» -> منوچهری دامغانی
• «از هنر خویش گشا سینه را// مایه مکن نسبت دیرینه را» -> امیر خسرو دهلوی
• «اگر توصیه و سفارش و شعار از بیرون وجود هنرمند بخواهد بر او تحمیل شود، به ناچار ذوق را خواهد کشت. تعهد هنرمند باید از باطن چشمه سار هنر او بیرون بجوشد، نه آنکه از بیرون چون لعابی نازک از زنگ بر هنر او بنشیند. غلیان درد است که باید پیمانه وقت هنرمند را پر کند، در هنر او، نه آنکه هنرمند بی آنکه دردمند باشد، بخواهد ذوق خویش را در خدمت سیاست قرار دهد.» -> سید مرتضی آوینی
• «اگر خواهی هنر را سخت بازو// زر بی سنگ باید در ترازو» -> وحشی بافقی
• «اگر فیلمی موفقیت آمیز باشد، می گویند کاسبی است؛ اگر ناموفق باشد، هنر خوانده می شود.» -> کارلو پونتی
• «اگر مردم می دانستند برای احراز مقام استادی چه رنج ها برده ام و چه روزها و چه شب ها جان کنده ام هرگز از دیدن شگفی های هنری ام متعجب نمی شدند.» -> میکل آنژ
• «اگر هنر داری بیاور وگرنه هنرنمائی مکن که رسوائی به بار خواهی آورد.» -> یوهان ولفگانگ گوته
• «امروزه، مفهوم هنر چیز دیگری است، هنر غربی حدیث نفس است نه حدث شیدایی حق، هنر غرب بیان خودپرستی انسان امروز است هنری شیطانی است. حال آنکه هنر حقیقی حدیث شیدایی است… ماشین حجابی است که بین روح انسان و مصنوعات او حائل شده است و اجازه نمی دهد که جلوات حسنات روح در صفات ظاهر شود، ولکن به مصداق، «پری رو تاب مستوری ندارد» جلوه گری لازمه ذاتی هنر است و اگر در صناعت جایی برای تجلی نیابد، لاجرم روزنه دیگری برای اظهار و اشراق خواهد یافت.» -> سید مرتضی آوینی
• «انسان وقتی هنرمند شد قلب او بقدر کافی وحشی است، چه ضرری دارد اگر لباس خوب بپوشد و خود را به صورت شخص عاقل در بیاورد.» -> توماس مان
• این شکم بی هنر پیچ پیچ//صبر ندارد که بسازد به هیچ» -> سعدی
• «این که انسان بتواند چیزهایی را که سبب آزار دیگران است در خود از بین ببرد هنر است.» -> گوگول
• «اثر زیبای هنری صورت مجلس نیست. نباید واقعه ای را ثبت کند، بلکه باید آن را دارای مفهوم نماید، تشریح کند و از باطن روشن وتصریح نماید.» -> ماکسیم گورکی
• «هنر چیزی را که برای علم بدیهی است تقلید و تکرار نمی کند، بلکه جهانِ عواطف را به روی ما می گشاید. نویسنده کلیدهایی برای فهم بشر به دست می دهد.»• «ما با اثر هنری، اگر موفق باشد، همبستگی بشری را برقرار می کنیم و ملت ها را به یکدیگر نزدیک می سازیم.» در مقالهٔ «میان کلبنیکوف و جویس: تفاوت ها و مشابهت ها» -> ایلیا ارنبورگ
• «با هنر می توانم از سیاستمدارها قدرتمندتر باشم؛ چون همه چیز را می توانم بگویم.» -> سارا رهبر
• با اثر هنری چنان رفتار کنید که با شهریاران رفتار می کنید. بگذارید نخست او با شما آغاز سخن کند. -> منسوب به آرتور شوپنهاور
• «بالاترین مزد هنرمند لذتی است که از توفیق خود می برد.» -> آگوست ردن
• «برتر ز خوی ها خرد است و هنر// مردم بی این دوچیز نیاید به کار» -> فرخی سیستانی
• «بس کسا کاندر گهر و اندر هنر دعوی کند// همچو خر در یخ بماند چون گَهِ برهان بود» -> فرخی سیستانی
• «بهترین نوع حکومت برای یک هنرمند، فقدان حکومت است.» -> اسکار وایلد
• «به چشم علت تو هرچه هست معیوب است// درست و راست نگر تا همه هنر یابی» -> کمال الدین اسماعیل
• «به همان شدتی که بقال به کاسبی ذوق دارد، هنرمند از معامله بی زار است.» -> بالزاک
• بد نیست به یاد داشته باشیم که برای مردم نام بردن ده هنرمند هر قرن آسان تر است از ده سیاستمدار آن است. -> جان هیت استابز
• «پشت هنر آن روز شکستست درست// کین بی هنران پشت به بالش دادند» -> جوینی
• «تا در کسب دانش و هنر هم چشمی و رقابت نورزید، بزرگ و باارزش نمی شوید.» -> ناشناس
• «تاریخ یک ملت مانند گلزاری است که مردمان هنرمند و حساس، گل های زیبای آن می باشند.» -> گوستاو لوبن
• «تا سفرهای تو دیدند و هنرهای تو خلق// برنهادند از تعجب قصه شاهان به طاق» -> منوچهری دامغانی
• «تجربه نشان داده است افرادی که دارای نبوغ هنری فوق العاده بوده اند در ریاضیات استعداد نداشته اند؛ هیچکس نمی تواند در هر دو رشته ممتاز گردد.» -> آرتور شوپنهاور
• «تشخیص دادن عیوب خیلی بهتر از دیدن هنرها است.» -> دیل کارنگی
• «تکامل باید هدف اولیه همه هنرمندان حقیقی باشد.» -> بتهوفن
• «تمام هنرها برادر یک دیگرند، هریک از هنرها بر هنرهای دیگر روشنائی می افکند.» -> ولتر
• «تنها کسی که هنر دارد و کاری از او ساخته است می تواند به فردای خویش اطمینان کند.» -> سعید نفیسی
• «تو نیکی از آن شهر و کشور مجوی// که دارد در آن بی هنر آبروی» -> ادیب پیشاوری
• «چو هنر سوز تو گه دود برآرد ز جهان// که بسوزی تو و دود از تو نخیزد، هنر است» -> محتشم کاشانی
• «چون غرض آمد هنر پوشیده شد// صد حجاب از دل به سوی دیده شد» -> مولوی
• «خدایا، هنر چه قدر فرازمند، عمر چه کوتاه!» -> یوهان ولفگانگ گوته
• «خواجه ای گفت که جز غم چه هنر دارد عشق// گفتم ای خواجهٔ غافل، هنری خوش تر از این» -> حافظ
• خیر من این مبلغ را در ازای عمری دانش اندوزی مطالبه می کنم. -> جیمز مک نیل ویسلر در قضیه اقامه دعوی علیه راسکین و در پاسخ به این سوال که:شما در ازای دو روز کار دویست و ده پوند مطالبه می کنید؟
• «دانشمندان، علما و بزرگان هرکدام نردبانی برای ترقی دارند، لیکن شاعران و هنرمندان این مدارج را پروازکنان می پیمایند.» -> ویکتور هوگو
• «دانش و هنر از هر اقلیمی برخیزد و متعلق به هر قومی که باشد، از آن همهٔ جهانیان است.» -> پوشکین
• «در این دنیای پست و درمانده که کوچکترین شور و اشتیاق مواجه با حرمان می شود یگانه روزنهٔ گریز، هنر است و بس.» -> برنو والتر
• «در این دیار بسی شاعران باهنرند// که نور فکرت ایشان دهد به کان گوهر» -> ظهیرالدین فاریابی
• «درخت هنر هم چو شاخ گوزن// فرومانده بی برگ و نشو و نما» -> کمال الدین اسماعیل
• «در ترویج دانش و هنر اهتمام نمائید تا مردم صاحب استعداد ضایع نشوند.» -> ناشناس
• «درهنر کوش که زر چیزی نیست// گنج زر پیش هنر چیزی نیست» -> عبدالرحمن جامی
• «در هنر هم مانند زندگی فقط آزادی و ترقی است.» -> بتهوفن
• «زنده نگهدار هنر اسلامی مساجد هستند.» -> سبحان مهرداد محمدپور
• «زیبائی دنیا بسته به هنرهای زیبا است؛ هنر، مایه غرور و وسیله تسلیت و تشفی خاطر است.» -> آناتول فرانس
• «ز دشمن کی حذر جوید هنرجوی// ز دریا کی بپرهیزد گهرجوی» -> فخرالدین اسعد گرگانی
• «زیب اتراک جهان فخر هنرمندان عصر// آن که چرخ بی هنر با بخت او پرخاش کرد» -> محتشم کاشانی
• زندگی زیباست اما شکل ندارد. کار هنر شکل دادن به زندگی است. از«فرهنگ گفته های طنزآمیز، نشر فرهنگ معاصر» چاپ ۱۳۸۸، ش ۱۳۵۹ -> ژان آنوی
• زندگی کوتاه است و هنر طولانی. -> بقراط
• «سادگی، صداقت و عدم تصنع در هر اثر هنری بزرگترین اصول زیبائی است.» -> الکساندر بلوک
• «سنت در هنر به منزله کتاب الفبا است، اما جز این ارزشی ندارد.» -> انوره دو بالزاک
• «شاد ماندن به هنگام گیر و دار یک کار ملال آور و بیش از اندازه پرمسؤلیت، هنر کوچکی نیست.» -> فریدریش نیچه
• «شاعری والاترین هنرهاست» -> امانوئل کانت
• «شتران مست شدستند، ببین رقص جمل// ز اشتر مست که جوید ادب و علم و هنر» -> مولوی
• «شرف به فضل و هنر باشد و ترا همه هست// بدین نعیم مزور چرا همی نازی// ز چیست کاهل هنر را نمی کنی تمییز// تو نیز هم به هنر در زمانه ممتازی» -> ظهیرالدین فاریابی
• «شرف و قیمت و قدر تو به فضل و هنر است// نه به دیدار و به دینار و به سود و به زیان» -> فرخی سیستانی
• «طبیعی است که هنرمند در هر اثرش بخشی از جهان نگری و سرشت هنری خود را به جا می گذارد. از این حیث اهمیت یک اثر باعث کورشدن فروغ دیگر آثار نمی شود.» «در مصاحبه با روزنامهٔ شرق»؛ چاپ ۸ مه ۲۰۱۷/ ۱۸ اردیبشهت ۱۳۹۶ -> محمود حدادی
• «عمر، کم، فصل ادب بسیار است// کسب آن کن که تو را ناچار است» -> عبدالرحمن جامی
• «هنر، بحران ها و جنگ ها نمی سازد، بهترین زبانی است که می توان با آن همراه بود، چرا که گردآورنده است نه پراکنده ساز.» ۲۴ آوریل ۲۰۱۷ -> لیال عبود
• «غالب اشخاص هنر را حس می کنند بعضی ها می فهمند، ولی عده ای بسیار کم، هم حس می کنند و هم می فهمند.» -> هولارد
• «غافل منشین، نه وقت ِ بازیست// وقت هنر است و سرفرازیست» -> نظامی
• «فضل و هنر ضایع است تا ننمایند// عود بر آتش نهند و مشک بسایند» -> سعدی
• «فقط عقیده مرد هنرمند قابل توجه است، حتی در مورد روش و اخلاق.» -> اسکار وایلد
• «قدر اهل هنر کسی داند// که هنرنامه ها بسی خواند» -> نظامی
• «قدرت در روزگار ما بی مقصد، بی مسؤولیت و حتی بی خواست و آرزو است. قدرت چیزی جز خود را نمی خواهد و قدرتی که در پی دستیابی به قدرت است، مصداق بارز «نهیلیسم» است و این است فاجعه بزرگ روزگار ما که در جنگها، اشغال ها، آوارگی انسان ها، پایمال کردنِ حق و حقوق ملت ها و ترور و خشونت تجلی می کند و این است راز و رمز مصیبتی که در اثر استخدام علم، هنر و دین توسط قدرت و اشتهای سیری ناپذیر قدرت های ریز و درشت روزگار ما برای استیلا برآنچه آن را «غیرخودی» و «دیگری» می دانند نصیب ما شده است و جهان ما را ناامن و از نعمت محبت و همدلی محروم کرده است.» -> محمد خاتمی
• «کژدم از راه آن که بدگهر است// ماندنش عیب و کشتنش هنر است» -> نظامی
• «کسب هنر بر همه کس از غنی و فقیر لازم است، چه بسا فقیران نیازمند که از راه هنرمندی به مقام ثروت و بی نیازی رسیده اند و چه بسا فرزندان اغنیا که به ثروت مغرور و از صناعات و آداب محروم گشته و به روزگار مذلت و درویشی افتاده و مورد زحمت دوستان و محل شماتت دشمنان شده اند.» -> اخلاق ناصری
• «کسی که هنگام ظاهر شدن در صحنه، ما را وادار کند که فراموش کنیم او یک هنرپیشه است، بهترین هنرمند است.» -> شارل ویلدراک
• «کسانی که در آثار هنری مطالب زشت می یابند اشخاصی فاسد هستند. آنهایی هم که در آثار هنری مطالب سودمندی می یابند باسوادان بی مایه اند. اما کسانی که برای آن ها آثار هنری، جز زیبایی معنی دیگری ندارد، تنها آن ها برگزیدگانند.» -> اسکار وایلد
• «ما آموختیم تا هم چون پرندگان در آسمان بال بگشائیم و پهنه اقیانوس را چون ماهیان درنوردیم، اما هنر سادهٔ زندگی برادرانه را یاد نگرفتیم.» -> مارتین لوتر کینگ جونیور
• «ما نسل بدبختی هستیم، به همین جهت از بی چارگی ناچاریم به کمک دروغ هائی هنر خود را از واقعیت های زندگی دور نگه داریم.» -> ژرژ ساند
• «مرد آزاده، پروردن هنرهای عالی را اساس مصاحبت با دوستان خود قرار می دهد و به وسیله مصاحبت با دوستان خود، فضایل اخلاقی را در نفس خویش به کمال می رساند.» -> کنفوسیوس
• «مسکنت در کوی هنرمندان و رنجبران راه ندارد و شادمانی در خانه ای است که مهربانی در آن جا حکومت می کند.» -> شکسپیر
• «من می توانم ادعا کنم که در هنر ِ تحمل ِ بار ِ مقدرات، اعم از شادی و تعب، آنقدر مسلط شده ام که مصائب در نهاد من وجد و نشاطی ایجاد می کند که قرین سعادت است.» -> هلن کلر
• «موسیقی لذت بخش ترین هنرها است ولی چیزی به ما نمی آموزد، اما آن چه که به فکر و روح آدمی غذا می دهد و آموزنده است، شعر و شاعری است.» -> امانوئل کانت
• من همواره به هنرمندی که قبل از مردن به موفقیت دست می یابد سوظن دارم. -> جان ماری گیبون
• «من هنرمندان را به خاطر هنر دوست دارم و هنر را به خاطر انسان؛ چون معتقدم یکی از مهم ترین شئونی که انسان و انسانیت و امتیاز انسانیت را نشان می دهد، هنر است و انسان است که فقط می تواند هنرمند باشد و هنرمند در واقع کار خدایی می کند؛ می آفریند، آنچه نیست و آنچه باید باشد.»• «هنرمند باید در فضای آزاد آنچه را که در قلب و دلش است، بیافریند.» ۱۴ فوریه ۲۰۱۷/ ۲۶ بهمن ۱۳۹۵؛ «در حاشیهٔ بازدید از یک نمایشگاه هنری »• «نمی دانم چه سری بین هنرمندان حقیقی وجود دارد که هیچ کدام به دنیا روی خوش نشان نمی دهند.» -> بتهوفن
• «والاترین هنر در جهان آنست که مرید باشی. این موهبت با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست. مریدی یگانه است و همتایی ندارد. در هر پیوند دیگری، چیزی شبیه آن نخواهی یافت، نه چیزی مثل آن نمی تواند وجود داشته باشد.» -> اوشو
• «وقتی از میکل آنژ سؤال شد، چرا تا به حال ازدواج نکرده ای؟ بدون تأمل جواب داد: من با هنر خود ازدواج کرده ام و آثاری که از خود به جای می گذارم در حکم فرزندان من هستند...» -> ناشناس
• «ولیکن پا به دانش نه در این راه// که علم آمد فراوان، عمر، کوتاه» -> عبدالرحمن جامی
• «هنر اسلامی از پایدارترین هنرها است. -> سبحان مهرداد محمدپور
• هنر چاشنی زندگی است. -> محمود حسابی
• «هنر منشا زندگیست و قلم منشا هنر هاست، از قلمی که بر مجسمه ای می کوبیم تا قلمی که نقش می زند و قلمی که می نویسد و داستان می شود برای آزاد کردن روح بشریت ...» -> مهدی کیانی
• هیج هنرمند بزرگی چیزها را چنان که واقعاً هستند نمی بیند. اگر چنین می دید دیگر هنرمند نبود. -> اسکار وایلد
• هربار که چهره ای می کشم دوستی را از دست می دهم. -> جان سینگر سارجنت

[ویکی فقه] هنر چون مذهب و ادبیات، از گذشته تا به حال، جزء ارکان اصلی زندگی بشر و در پیوند مستقیم با آیین ها و باورهای دینی بوده و از آن جا که همواره آدمی، با آفرینش آثار هنری، احساس شعف و لذّت می کرده، با زندگی وی درآمیخته است.
از میان انواع هنر، موسیقی، پیش از دیگر رشته های هنری وجود داشت. موسیقی مذهبی، از قدیمی ترین انواع موسیقی در دنیاست. تقریباً تمامی قبایل صحرانشین در افریقا و مغولستان و مَنچوری و اسکیموها و جنگل نشینان آمازون و گینه بیسائو و سرخ پوستان سراسر قارّه امریکا و ... بیش از دو هزار سال است که در آیین های مذهبی خود، از سازه ای کوبه ای و سیمی و بادی و نواهای موزون، بهره می برند، چه رسد به مردمان متمدّن چین و هند و ایران و بین النهرین و سواحل نیل و یونان و روم! امروزه، نواختن اُرگ و خواندن آوازهای جمعی، از سنّت های کلیسا شمرده می شود. در اسلام نیز، البته غنا» (به معنای هر نوع آواز مخصوص مجالس گناه و موسیقی ای که شنیدنش موجب زَوال عقل و اراده و قدرت تصمیم گیری در انسان شود) از آغاز، حرام بوده است؛ امّا اغلب فرقه های مذهبی و مکتب های فقهی، در طول تاریخ اسلام، مخالفتی با آوازهای مذهبی (تلاوت قرآن و مناجات با اَلحان، منقبت خوانی، مولودی خوانی، مدّاحی، ذاکری، مصیبت خوانی و سَماع شرعی) نداشته اند و به کار بردن سازهایی خاص (مثل دف، طبل، صَنج، سُرنا، نی و نی انبان) را در تعزیه یا مراسم عروسی یا جنگ و تمرین نظامی یا عیدانه و ... مُجاز شمرده اند. به علاوه، مجتهدان شیعه، از سَده های دور تا امروز، شنیدن یا اجرای هر نوع موسیقی غیرغِنایی را که همراه با گناه نباشد، حلال شمرده اند و فقط شنیدن آواز زن از سوی مرد نامحرم را استثنا کرده اند.
ماهیت هنر
هنر چیست؟هنر، انتقال عواطف و احساسات هنرمند به انسان است. هنرمندان چیره دست، قادر بوده اند در آثارشان، عواطف و تجربیات خود را به صورتی آشکار کنند که باعث برانگیخته شدن احساسات مخاطب شود و با ایجاد عواطف مشترک با مخاطبان، ارتباط و پیوندی معنوی برقرار کنند. هنرمندان، با خلق آثار بدیع، آنچه را که افراد عادی از درک آن عاجز بوده اند، برای همگان، قابل فهم کرده اند. عکاسی، نقّاشی، مجسّمه سازی، آهنگ سازی، فیلم سازی، تئاتر، معماری، طرّاحی، طرّاحی کاریکاتور و...، امروزه دیگر از بخش های ثابت و جذّاب زندگی جوامع انسانی شمرده می شوند.تولستوی می گوید: هنر، یک فعّالیت انسانی است و مقصدش انتقال عالی ترین و بهترین احساساتی است که انسان ها بدان ها دست یافته اند».
رسالت هنر
زمانی در دنیای غرب، بحث جنجال برانگیز آیا زیبایی، جزء ذات هنر است یا خیر؟»، مطرح شد. عدّه ای معتقد بودند که اساساً هنر، تجربه زیباشناختی بشر از جهان است و برخی دیگر، براین باور بودند که هنر، تجربه ای از زیبایی ها و زشتی های جهان است. امّا باید درنظر داشت اگر هنر، تنها وسیله ای برای کسب لذّت و نشان دادن زیبایی باشد، بسیاری از آثار هنری ارزشمند (که به عنوان نمونه، فقر و تبعیض یا جنگ و مرگ و آوارگی را به تصویر می کشند)، از دایره هنر، خارج خواهند شد. گروهی دیگر از پیروان اخلاق، هنر را وسیله ای برای ارتقای کمالات بشر و کسب فضیلت و معنویت والای انسانی دانسته اند. به گفته لئو تولستوی: هنر، صرفاً تولید آثار دلپذیر نیست. مهم تر از همه، لذّت نیست؛ بلکه وسیله ارتباط انسان هاست برای دوام حیات بشر و برای سیر به سوی سعادت فرد و جامعه انسانی. پس ضروری و لازم است؛ زیرا افراد بشر را با برانگیختن احساساتی یکسان، به یکدیگر پیوند می دهد». هنرمند، با ذهن پویای خویش، آثاری تازه می آفریند تا دریچه ای از دنیایی متفاوت را در مقابل چشم بینندگان بگشاید. هر جامعه ای می تواند از طریق بهره گیری از هنر خوب و سالم، با وجود تفاوت های زبانی و فرهنگی، با همه مردم دنیا و در همه زمان ها، ارتباط و پیوند برقرار کند و با زبان هنر (که زبان مشترک و قابل فهم همگان است)، به زندگی در جهان هستی (که جلوه ای از ذات حق است)، معنا و مفهومی عمیق ببخشد.تولستوی، هنر و ادبیات را از عالی ترین تجلیات جمال الهی و به وجود آورنده عالی ترین لذّت های روحی و معنوی برای انسان، تعریف می کند. نظامی (شاعر نامدار ایرانی)، شاعران را پیشرو و راهنمای عالم بشریت دانسته و مرتبه والایی به آنان نسبت داده و مقام آنان را پس از پیامبران خدا می داند و می گوید: پیش و پَسی یافت صفِ کبریا پس، شعرا باشد و پیش، انبیا. کانت، شاعری را والاترینِ هنرها می پندارد و می گوید: شعر، غذای روح و فکر آدمی و آموزنده است». در پایان، می توان چنین گفت که هنر و ادبیات، در تمامی اهداف و رسالت ها، دارای ویژگی های مشترک و یکسانی هستند و هیچ حدّ و مرزی، آنها را از هم جدا نمی کند و شاید بتوان گفت که در اصل، ادبیات، بخشی از هنر است؛ امّا آن بخشی است که به خاطر گستردگی زیاد، تا حدّی استقلال یافته و در نهادهای رسمی آموزش (مدارس، دانشگاه ها و...) ، جدا بررسی می شود، در حالی که از نظر ماهیت، (چنان که ارسطو تصریح کرده است) در شمار هنرهاست. ادبیات، هنر کلامی است، در برابر هنرهای دستی، تصویری ـ تجسّمی، صوتی و....
منابع برای مطالعه بیشتر
...