ماکو

نظام قاری (دیوان البسه ص 43).

اثیر اخسیکتی (از آنندراج ).

شیخ آذری .

ماکو. (اِخ ) شهر ماکو در گوشه ٔ شمال غربی آذربایجان در دامنه ٔ کوه نوح کوچک واقع شده است و ارتفاعات و دره های حاصلخیز دارد و موقعیت جغرافیایی و نظامی آن مهم است . بنای شهر ماکو عجیب است بدین معنی که در دامنه ٔ کوهی واقع شده که قسمتی از آن ، شهر را مانند چتر احاطه کرده است . ارتفاع ماکو از سطح دریا 1294 متر است . (از جغرافیای سیاسی کیهان ص 154-157). شهر ماکو در 909 هزارگزی شمال غربی تهران و 285 هزارگزی شمال غربی ارومیه (رضائیه ) واقع است و مختصات جغرافیایی آن به شرح زیر است : طول 44 درجه و 30 ثانیه ، عرض 39 درجه و 18 دقیقه و 1294 متر از سطح دریا ارتفاع دارد. اختلاف ساعت آن با تهران 25 دقیقه و 36 ثانیه است یعنی 12 ظهر ماکو ساعت 12 و 25 دقیقه و 36 ثانیه ٔ تهران است . هوای آن در زمستان معتدل و در تابستان به علت وجود کوههای سنگی در اطراف شهر گرم تر می باشد. سکنه ٔ این شهر به تجارت و دادوستد اشتغال دارند. شهر ماکو در دره ای که رودخانه ٔ زنگمار در آن جریان دارد واقع شده و قسمتی از روخانه های شهر در زیر یک تخته سنگ عظیم که مثل چتر بالای خانه ها را فرا گرفته ، بنا شده است . ماکو در قدیم قلعه ای بیشتر نبوده است . این قلعه که قابان نامیده می شد پناهگاه عده ای از دزدان و راهزنان بوده است . در زمان شاه عباس کبیر این راهزنان و اشرار قلع و قمع شدند و سپس اساس شهر ماکو پی ریزی شد.بنای شهر باستناد ابیاتی که بر تخته سنگی کنده شده است سال 1052 قمری است . ماکو چندین عمارت معروف داردو از جمله ٔ آنها ساختمان باغچه چوق است که از عمارات معروف آذربایجان بشمار می رود. شهر ماکو دارای فرمانداری ، شهرداری ، بخشداری ، مرزبانی ، ژاندارمری ، پادگان نظامی ، بانک ، فرهنگ ، پست و تلگراف و تلفن ، آمار و ثبت اسناد، و اداره ٔ کشاورزی و بهداری و راه و دارایی و دخانیات می باشد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4). شهر ماکو طبق سرشماری آبان ماه 1345، هفت هزار تن سکنه داشته است . (از نشریه ٔ آمار ایران آبان ماه 1345 ج 54). و رجوع به جغرافیای سیاسی کیهان ص 154-157 شود.

ماکو. (اِخ ) (حومه ٔ...) یکی از بخشهای سه گانه ٔ شهرستان ماکوست . این بخش در حومه ٔ شهرستان واقع است و مرکز بخش شهر ماکو می باشد این بخش از سه دهستان قلعه دره سی آواجیق ، قره قویون و 110 آبادی بزرگ و کوچک تشکیل شده است و در حدود 22420 تن سکنه دارد. هوای آن بر دو نوع است ، دهستانهای قره قویون و قلعه دره سی معتدل مایل به گرمی و دهستان آواجیق سردسیر است . محصول عمده ٔ بخش غلات ، حبوبات ، پنبه ، کرچک و کنجد می باشد. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4).

ماکو. (اِخ ) نام ولایتی است به آذربایجان که اکراد محمودی به تصرف دارند و بر آن کوه حصنی است از سنگ که معبری ندارد و اگر خواهند کسی یا چیزی را بالا کشند باید ریسمان فرو گذارند و به آن بسته بالا کشند والا محال است . (انجمن آرا) (آنندراج ). ماکواز شهرستانهای آذربایجان غربی است و از طرف شمال به رودخانه ٔ قره سو و کشور ترکیه و از جنوب به شهرستان خوی و از مشرق به رودخانه ٔ ارس و کشور جماهیر شوروی و از مغرب به کشور ترکیه محدود است . آب و هوای شهرستان نسبت به پستی و بلندی متغیر است بدین معنی که هوای پلدشت معتدل مایل به گرمی و قسمتهای غربی (دهستانهای آواجیق و چالدران ) سردسیر است . این شهرستان دارای چهار رشته رودخانه ٔ معروف می باشد که عبارتند از: 1-روخانه ٔ ارس که در شمال غربی شهرستان در نقطه ٔ «دمیرقاپو» وارد این شهرستان می شود و در جنوب شرقی قریه ٔ«دره شام » از شهرستان ماکو خارج می گردد. 2- رودخانه ٔ زنگمار (ماکوچای ) که از کوههای مرزی ایران و ترکیه سرچشمه می گیرد و قسمت عمده ٔ آن از وسط شهر عبور می کند. 3- رودخانه قره سو که از چشمه و باتلاقهای بورالان سرچشمه می گیرد و قسمتی از مرز ایران و ترکیه را تشکیل می دهد. 4- رودخانه ٔ ساری سو که از باتلاقهای بایزید کشور ترکیه سرچشمه می گیرد و در 5 کیلومتری بازرگان وارد کشور ایران و شهرستان ماکو می گردد. کوههای عمده این شهرستان عبارت است از: 1- کوههای مرز ایران و ترکیه که بنام ساری چیچیک و ساری چین معروف است و ارتفاع این کوهها در حدود 2500 تا 3200 متر است . 2- کوه سکار که در غرب دهستان به به جیک واقع و ارتفاع آن 3050 متر است . 3- کوه چرکین که در غرب دهستان قلعه دره سی واقع و ارتفاع آن 3000 متر است . شهرستان ماکو از سه بخش بنام حومه ، پلدشت ، سیه چشمه تشکیل شده است و جمع قراء آن 386 آبادی بزرگ و کوچک است . محصول عمده ٔ شهرستان غلات و حبوبات و پنبه و توتون و کشمش و کرچک و بزرک و کنجد است . راههای شوسه ٔ آن عبارت از شوسه ٔ ماکو به پلدشت و ماکو به بازرگان و ماکو به خوی می باشد و بقیه ٔ راهها مالرو و صعب العبور است . در این شهرستان چهار چشمه ٔ آب معدنی وجود دارد که در آبادی شوط و آبادی یاشکند و قریه ٔ زیوه بالا و آبادی استی سو (آب گرم ) واقع شده است . ایلهای جلالی و میلان و حیدرانلو از عشایر معروف این شهرستان بشمار می روند. (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4). شهرستان ماکو در حدود 7125 کیلومتر مربع مساحت دارد و از نظر تقسیمات کشوری تابع استان آذربایجان غربی است . در سرشماری آبان ماه 1345 دارای 100854 تن سکنه بود که محل سکونت ثابت داشتند. تراکم جمعیت در این شهرستان 1412 نفر در کیلومتر مربع است . (از نشریه مرکز آمار ایران ج 54 آبان ماه 1345).

از وسایل بافندگیوسیله ای که ماسوره در آن قرار گرفته و از ...