کلیایی

کُلیایی، روستایی از توابع بخش ماهیدشت شهرستان کرمانشاه در استان کرمانشاه ایران است.
این روستا در دهستان ماهیدشت قرار دارد و براساس سرشماری مرکز آمار ایران در سال ۱۳۸۵، جمعیت آن ۳۵۷ نفر (۸۲خانوار) بوده است. زبان و گویش مردم کلیایی کردی جنوبی است.

کلیایی (ایل). کُلیایی از ایلات و طوایف کرمانشاهان است. همچنین به منطقه ای در شمال شرقی استان کرمانشاه اطلاق می گردد که در آن طوایف ایل کلیایی سکونت دارند.نبو
با توجه به تصور زندگی ایل و کوچ نشینی به نظر می رسد اسکان دائمی کلیایی ها ناشی از یک مرحلهٔ یکجانشینی مربوط به عهد افشاریان یا زندیان بوده است؛ نظر معمرین نیز با تکیه بر شنیده ها از گذشتگان این امر را تأیید می کند. طبق نظر آن ها، مردمان کلیایی قبل از یکجانشینی، بین دشت ذهاب و دشت کلیایی ییلاق و قشلاق داشته اند. این بدان معنی است که جریان زندگی یکجانشینی، ماقبل افشاریان یا زندیان نیز در مناطقی از کلیایی وجود داشته است. از سوی دیگر برخی محققین، کلیایی را به عنوان نامی کهن تر برای این منطقه (و نه ناشی از حضور طایفه یا ایل خاص) پذیرفته اند.
عموماً لهجه کلیایی در گروه گویش کردی جنوبی و کلهری قرار می گیرد. واژگان گویش کلیایی غالباً مشترک با واژگان کلهری هستند با این تفاوت که تأثیری متقابل از گویش کردی میانی گرفته اند؛ به عبارت دیگر لهجه کلیایی نیز تأثیر قابل توجهی بر لهجه و دایره واژگان مناطق پیرامون خود (کردی کلهری و سورانی، لکی و ترکی سنقری) داشته است و به مانند زبان های کردی شمالی افعال در زمان های استمرای حرف ه به قبل از آن ها اتصال می شود مثال: کارمه اکرد و تنها تفاوت آن با کردی سورانی و زبان های کردی شمالی ارگاتیو نبودن آن است که این تأثیر متقابل بین زبان ها و لهجه های مجاور جغرافیایی امری بدیهی است. ترکی رایج در شهر سنقر، خود لهجه متمایز از لهجه های دیگر زبان ترکی است و در دسته بندی ها در گروه لهجه های ترکی ایرانی قرار می گیرد. لغات ترکی سنقری و حتی تلفظ برخی مصوت ها و صداهای آن با لهجه های مختلف ترکی قرابت دارد اما با این وجود ترکی سنقری لهجه ای متمایز و مخصوص شهر سنقر است. اولین سکونت مردمان ترک در شهر سنقر ظاهراً مربوط به دوره سلجوقی است. شهرستان سنقر و کلیایی ۸۲ هزار نفر جمعیت دارد که طی دو دهه جمعیت آن کاهش چشمگیری داشته است. مردم شهر سنقر با جمعیت حدود ۴۴ هزار نفر به دو لهجه کردی کلیایی و ترکی سنقری سخن می گویند و روستاهای اطراف، کرد هستند.
حوزه های زبان کردی بر طبق مناطق جغرافیایی مختلف عبات اند از:

کَلیایی
از طوایف بزرگ کرد یک جانشین ناحیۀ سنقر در استان کرمانشاهان، مرکب از تیره های مختلف. اینان عمدتاً در شهرها، قصبات و روستاهای شهرستان سنقر سکونت دارند. جمعیت این طایفه در اواخر دورۀ قاجاریه ح دود ۸هزار خانوار بود. در بنیچه بندی نظامی دورۀ قاجاریه، یک فوج از آنان در اختیار دولت قرار گرفتند و در جنگ هرات (۱۲۵۴ق) و جنگ با انگلیس (۱۲۷۱ق) شرکت کردند. از سرداران، خوانین و بزرگان این طایفه می توان علی همت خان کلیایی ( ـ۱۲۱۳ق)، منصور السلطان و حسین قلی خان امیر امجد کلیایی را نام برد.