فضل بن شاذان

ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازْدی یا ابن شاذان نیشابوری محدث، متکلم و فقیه شیعی بود. وی از اصحاب محمد بن علی (جواد)، علی بن محمد و حسن بن علی (عسکری) بود. برخی از محدثین وی را از اصحاب علی بن موسی الرضا، امام هشتم شیعیان دانسته اند. وی ۱۸۰ جلد کتاب در دفاع از شیعه نوشته که یکی از آن ها کتاب الغیبة پیرامون حجت بن الحسن است.
«ایضاح»، در رد فرقه های مختلف و کامل ترین اثر به جای مانده از وی است.
اثبات الرجعة
التوحید
تبیان اصل الضلالة
حذو النحل بالنعل
فرایض الکبیر
فرایض الاوسط
فرایض الصغیر
فرایض امیرالمؤمنین
کتاب الاعراض و الجواهر
کتاب الایمان
کتاب الطلاق
کتاب الملاحم
کتاب النجاح
کتاب التفسیر
کتاب القراآت
فضل بن شاذان عمری دراز یافت و در سال ۲۶۰ هجری قمری درگذشت. آرامگاه وی در نیشابور و هم جوار بهشت فضل است. گورستان عمومی نیشابور به دلیل وجود آرامگاه فضل بن شاذان، بهشت فضل نام گرفته است.
از جزئیات زندگی شخصی و تاریخ دقیق تولد فضل بن شاذان آگاهی چندانی در دست نیست؛ نجاشی او را از طایفهٔ ازد از قبیله ‏های معروف یمن و پدرش را از شاگردان یونس بن عبدالرحمان شمرده است. برخی نیز پدر او را شاذان و ایرانی الاصل ذکر کرده اند. اما سندی از هر دو روایت در دست نیست. با توجه به روایاتی که فضل از علی بن موسی دارد، می توان تولد او را در حدود ۱۸۰ هجری تخمین زد. شیخ محمد کشی می نویسد: .mw-parser-output blockquote.templatequote{margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite{line-height:1em;text-align:right;padding-right:2em;margin-top:0}.mw-parser-output blockquote.templatequote div.templatequotecite cite{font-size:85%}
فضل در روستایی در حوالی بیهق بود که خبر خروج خوارج به او رسید و برای فرار از چنگ آنان بار سفر بست و از آن جا گریخت. در اثر فشار و سختی سفر بیمار شد و در سال ۲۶۰ هجری درگذشت.

[ویکی اهل البیت] ابومحمد فضل بن شاذان بن خلیل ازدی، فقیه صاحب نظر، متکلم متفکر، مفسر حاذق، دانشمند شهیر عالم اسلام و مؤلف گرانقدر در علوم و فنون اسلامی است.
از جزئیات زندگی شخصی و تاریخ دقیق تولدش و... چندان آگاه نیستیم، نجاشی او را از طایفه ازد از قبیله های معروف عرب و پدرش را از شاگردان یونس بن عبدالرحمان شمرده است.
با توجه به روایاتی که فضل از امام رضا علیه السلام دارد می توان تولد او را در حدود صد و هشتاد هجری تخمین زد.
کشی می نویسد: فضل در روستایی در حوالی بیهق بود که خبر خروج خوارج به او رسید برای فرار از چنگ آنان بار سفر بست و از آن جا گریخت در اثر فشار و سختی سفر بیمار شد و در سال 260 هجری درگذشت. بر قبر او در نیشابور گنبد و بارگاهی است و محل تردد و زیارت شیفتگان علم و ولایت است.
وی افتخار حضور و شاگردی چهار امام معصوم علیهم السلام را دارد. نجاشی می گوید از امام جواد علیه السلام روایت دارد و شیخ طوسی نام او را در زمره یاران امام هادی و عسکری علیهماالسلام ذکر می کند.
اگر چه نجاشی در روایت فضل از امام رضا علیه السلام تردید کرده لیکن روایات او در عیون اخبارالرضا علیه السلام و من لایحضره الفقیه در علل شرایع و احکام، با تصریح فضل در آخر روایت به سماع وی از امام رضا علیه السلام جایی برای این تردید باقی نمی گذارد.
کتابی از فضل بن شاذان به دست امام حسن عسکری علیه السلام رسید، امام با ورق زدن به مطالعه کتاب او پرداخته، فرمود: خدایش رحمت کند، اهل خراسان به منزلتش غبطه می خوردند زمانی که فضل بین ایشان زندگی می کرد.
زمانی از فضل نزد امام حسن عسکری علیه السلام نامی برده شد، شایعه پراکنیه ای دشمن را پیرامون عقاید و شخصیت او برای امام مطرح کردند و از آن حضرت برای شفای او دعا طلب کردند، امام علیه السلام فرمود: آری بر فضل دروغ بستند، خداوند رحمتش کند، خداوند رحمتش کند. راوی می گوید: هنگامی که به خراسان رسیدم فهمیدم در همان زمانی که در خدمت امام بودیم فضل از دنیا رفته بود.