جابلقا

در نظر قدما شهریست مقابل جابلسا .
کنایه ازمشرق، یاشهرخیالی درمشرق، جابلق

(بُ ) (اِ. ) کنایه از: حد نهایی شرق .

جابلقا. [ ب َ / ب ُ ] ( اِخ ) جابلق. نام شهری است بمشرق که از آنسوی آن آدمی نباشد. مقابل جابلصا و جابلص. با قاف بر وزن جابلسا شهری است بسرحد مشرق گویند هزار دروازه دارد و در هر دروازه هزار کس پاسبانی میکنند و بعضی گویند شهری است در عالم مثال بجانب مشرق و منزل اول سالک باشد به اعتقاد محققین در سعی وصول بحقیقت. ( برهان قاطع ) ( آنندراج ). شهری عظیم بسرحد مشرق ، ازپس وی هیچ آبادانی نیست. کذا فی عجائب البلدان. ( شرفنامه منیری ). مؤلف مجمل التواریخ والقصص درذکر شارستان زربن و شارستان روئین از جابلقا نام برده و حدیثی از ابن عباس آورده است در ذکر حمله لشکرملک غاویل که از جابلقا همی آمد بقصد گرفتن شهرستان زربن و بین آنان و لشکر زنگبار جنگ درگرفت... رجوع شود به مجمل التواریخ والقصص ص 499 ببعد :
شهنشاهی که شاهان را ز دیده خواب بربندد
ز بیم نه منی گرزش بجابلقا و جابلسا.ای پسر بنگر بچشم سر دراین زرین سپهر
کو ز جابلقا سحرگه قصدجابلسا کند.چو زاغ شب بجابلسا رسید از حدجابلقا
برآمد صبح رخشنده چو از یاقوت عنقائی.بهرجائی که خواهی رفت خواهی خورد رزق خود
نخواهد بیش و کم گشتن بجابلقا و جابلسا.سخن کز روی دین گوئی چه عبرانی چه سریانی
مکان کز بهر حق جوئی چه جابلقا چه جابلسا.و ذکر فی المطارحات ان جمیع السلاک مِن َ الامم المختلفة یثبتون هذه الاصوات لافی مقام جابلقا و جابرصا ای الذین هما من مدن عالم عناصر المثال. ( حکمة الاشراق چ کربن پاورقی ص 242 ). فرمود [امام حسن ( ع )] ایها الناس بهترین زیرکیها تقوی است و بدترین حمق فجور است و بدرستی که اگر شما طلب نمائید از جابلقا تا جابلسا مردی که جد او محمد رسول اﷲ ( ص ) باشد نیابید کسی غیر از من و برادر من. ( حبیب السیر ج 2 ص 25 ). رجوع به جابرس و جابلق شود.

۱. شهری خیالی در مشرق: ای پسر بنگر به چشم دل در این زرین سپر / کاو ز جابلقا سحرگه قصد جابلسا کند (ناصرخسرو: ۳۸۹ ).
۲. [مجاز] مشرق.