جدی

جدی . [ ج َدْ ی ْ ] (ع اِ) بزغاله ٔ نر.(منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). بچه ٔ بز نر که در یکسالگی باشد و ماده ٔ آن را عناق گویند. (اقرب الموارد). بزبچه ٔ نر. بزبچه . بزغاله . (یادداشت مؤلف ). ج ، اَجد و جِداء و جِدیان . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء) (آنندراج ). || ستاره ٔ پسین بنات نعش صغری نزدیک قطب . (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). ستاره ای است نزدیک قطب شمال که بعرف آن ستاره را قطب گویند و اهل ریاضی این ستاره را به جهت امتیاز از برج جدی بضم جیم و فتح دال و تشدید تحتانی خوانند و به این معنی بتخفیف یا نیز آمده . (از غیاث اللغات ) (از آنندراج ). ستاره ای است بجنب قطب که با بنات نعش حرکت میکند و قبله را با آن شناسند و آن را «جدی الفرقد» گویند. (از اقرب الموارد). آن چیزی است که قبله را با آن شناسند و آن ستاره ٔ کوچکی است بنزدیک قطب شمالی و بوسیله ٔ آن جای قطب تعیین میشود و آن را «جدی بنات نعش الصغری » گویند. (صبح الاعشی ج 2 ص 163). ستاره ٔ بازپسین از هفتورنک کهین که قبله بدان بشناسند. (مهذب الاسماً). || نام برجی و آن متصل دلو است که عرب آن را نمیشناسد. (از منتهی الارب ). یکی از دوخانه ٔ زحل است و خانه ٔ دیگر آن دلو است . (مفاتیح ). برج دهم از بروج دوازده گانه که عرب آن را نمیشناسد وبه فارسی آن را آبام بزه و آبام گاه نیز گویند. (ناظم الاطباء). برجی است در آسمان چسبیده به دلو. (از اقرب الموارد). نام ماه دهم از ماههای شمسی مطابق با ماه دی و آن بیست و نه روز است . و اول جدی تقریباً مطابق است با هفتم دی ماه جلالی و بیست و دویم دسامبر فرانسوی . و آن را بدین جهت بنام جدی نامند که مطابق است با بودن خورشید در خانه ٔ جدی از صور فلکیه که آن را بصورت جدی [ بزغاله ]تخیل کرده اند. مؤلف نفائس الفنون آرد: بدانکه چون مدت بودن آفتاب در هر ربعی از فلک را فصلی نام نهادند و هر فصلی را ابتدا و وسط و نهایتی بود لاجرم فلک را بنابراین به دوازده قسم کردند و هر قسمی را برجی نام نهادند. یا خود گوییم که چون آفتاب را در مدت یک دوره دوازده نوبت با قمر اجتماع واقع میشود و از اجتماع تا به اجتماع دیگر ماهی گرفته اند لاجرم فلک را دوازده قسم کرده اند و هر قسمی را برجی خوانده و هر برجی را بحسب صورتی که از آنجا انگیختند به نامی مخصوص کرده اند همچون حمل ... تا آنجا که گوید: جدی خانه ٔ زحل است و وبال قمر و شرف مریخ و هبوط مشتری . و برج منقلب و مؤنث است . و هر که بطالع جدی زاید گندم گون و باریک اندام و خشک اعضا و بسیارموی و کشیده روی و محاسن و دقیق الفخذین و الساقین وخفیف المشی و سریعالنظر و ملوک الطبع و ضعیف الصوت و صاحب حدت و بطش و غضب و حیلت و لهو و لعب و قوی بر شدائد و بسیارغم و سریعالانقلاب باشد. (از نفایس الفنون قسم 2 مقاله ٔ چهارم در احکام نجوم ص 143). و مؤلف صبح الاعشی شکل آن را چنین می نگارد: و آن به شکل بزی است به پشت خوابیده ، مقدم آن در مغرب و مؤخر وی در مشرق و پشتش بجنوب و دست و پای بشمال . و همانند قوس برگردانی است که دو شاخ بطرف شکم و دهان بطرف قوس باشدو جز یک دست ندارد. و کواکب شمالی آن سعدالذابح یکی از دو شاخ و جنوبی آن شاخ دیگرش باشد و کوکبهای مخفی زیر سهم القوس در غرب سعدالذابح دهان آن بشمار است و بر کتف آن سعد بلع و بر استخوان ران [ ورک ] سعدالسعود و ستاره ٔ روشن سعد السعود «حق ورک آن » و «شق الحوت الجنوبی » بر پشت آن و سمت دست آن سه کوکب درخشان است بنزدیک لامح که در آنها خفائی است بنام رأس الدلو. (از صبح الاعشی ج 2 ص 154). و در جهان دانش چنین آمده : نام صورتی از صور بروج فلکیه و آن برج دهم است چون از حمل آغاز کنی و آن را بر مثال بزبچه ای توهم کرده اند و کواکب آن 28 است . (جهان دانش ). دهمین صورت و برج از منطقة البروج که میان قوس و دلو جای دارد ودارای پنجاه و یک ستاره ، سه از قدر سیم و سه از چهارم و آن بشکل بزغاله ای تخییل شده با دم ماهی . و ستارگان سعد ذابح و ذنب الجدی در این صورت است و صورت رابه فارسی بزغاله یا بزغاله ٔ فلک گویند :
بخت بر کوس فلک بستی پوست
از تن جدی بفرمان اسد.

خاقانی .

جدی آن سر خود چو بز بریده
کافسانه ٔ سرسری شنیده .

نظامی (نسخه ٔ خطی مؤلف ).

|| (مص ) عطا خواستن از کسی . (از منتهی الارب ) (از شرح قاموس ).

جدی . [ ج ُ دَ ] (ع اِ) جُدَی ّ. جَدی . و آن همان ستاره ٔ معروف است که ریاضی دانان بجهت امتیاز بین آن و برج جدی آن را بضم جیم و فتح دال خوانند. (از غیاث اللغات ). و آن مقدمترین و بزرگترین ستاره از بنات النعش صغری و دو ستاره ٔ دیگر میان آن و نعش فاصله است . و آن را نجمة القطب نیز گویند و آن کوکبی است که بر طرف ذنب دب اصغر است و از دلائل قبله یکی او است که نزدیکترین کوکبی است بقطب شمالی . از کواکب مر صوده است و آن را مداری است بر گرد قطب بروج به حرکت خاص او، یعنی حرکت فلک کواکب ثابته و این از مدارات عرضی است و هرگز مختلف نشود بعد از این کوکب از قطب بروج :
پایش بسان دامن دیبای زرّبفت
دمش پر از هلال و جناحش پر از جدی .

منوچهری (دیوان ص 112).

همی برگشت گرد قطب جدی
چوگرد بابزن مرغ مسمن .

منوچهری .

مستحکم - با جدیت

کوشا= جدی

سَرسَری نگرفتن انجام کار، کارکرد، پویه و پیشه.

بدون شوخی

مهم

سنگین
فلانی خیلی جدی است
فلانی خیلی سنگین است
رو در روی این واژه ، واژه " سبک " است
البته ، جدی در معنی های گوناگونی بکار می رود :
ارزشمند در هنر
کوشا و کاری
کارا
و . . .
ولی واژه جد و جدی عربی است و نیازی هم به آن در فارسی نیست چون واژه های زیبا و پر معنی در همین فارسی روز مره و مردمانه بسیار داریم

راست/ راستین

ناشوخیگرا

جدّی=کوشا ودراصل این واژه از جواد اشتقاق یافته و کسیکه در کاری بخشندگی و ازخود گذشتگی نشان دهد جِدّی می نامند چون جواد یعنی بخشنده و دارای جود و اینگونه اگر فلسفی واژگان را معنی کنیم یک فرهنگ گرانقیتی خلق کرده ایم چون مرحوم دهخدا با ان همه سرمایه که در اختیارش قرار دادند حتی یک واژه را ریشه یابی و فلسفی معنی ننمود حیف که بیمارم و افتاب عمرم لب بام است والا تک تک واژگان را همه با فلسفه ان معنی میکردم پس به جِدّی بدان سبب کوشا میگوییم که شخص از خودگذشتگی در کار نشان دهد و با ناملایمات و ناهنجاری ها با جودی که در خود دارد بسازد

مصمم ( کسی که تصمیم انجام کاری دارد )

سخت و دشوار در گزاره ای مانند ( چالش جدی )

سر راست

خود را با حرف های اضافه سبکو خوار نکردن مساوی است با جدی بودن

سرسنگین