(اِ تِ ) [ ع . ] ۱ - (مص ل . ) برتری جستن . ۲ - بزرگوار شدن . ۳ - (اِمص . ) بلندی ، رفعت .
استعلاء
فرهنگ معین
لغت نامه دهخدا
استعلاء. [ اِ ت ِ ] ( ع مص ) بلند گردیدن روز. ( منتهی الارب ). || بلند شدن. ( تاج المصادر بیهقی ) ( غیاث ). بلندی. بزرگوار شدن. ( غیاث ). علو. ( زوزنی ). تعالی. ارتفاع : و علی للاستعلاء ابوعلی با گوشه ای نشست تا رایات ناصرالدین... رسید روی بخدمت نهاد و بمتابعت رایات او استعلا جست. ( ترجمه تاریخ یمینی ). || برآمدن بر چیزی. ( منتهی الارب ). بر زبر شدن. || بر بلندی بر کردن. ( منتهی الارب ). || بر کسی غالب شدن. چیره گشتن بر. غلبه. غلبه کردن کسی را.( تاج المصادر بیهقی ). تسلط : خردمندان در جال... توانائی و استعلا از جنگ عزلت گرفته اند. ( کلیله و دمنه ). چون کار او در استیلاء و استعلا بغایت رسیدجملگی بلاد و دیار خراسانرا بتصرف گرفت. ( ترجمه تاریخ یمینی ص 111 ). چون استاد ابوعلی بجرجان رسید و استیلای اوباش و استعلای اراذل دید... ( ترجمه تاریخ یمینی ص 105 ). || برتری جستن. برتری گرفتن.
- استعلا جستن ؛ تفوق یافتن.
- استعلا داشتن ؛ تفوق.
|| استعلاء در اصطلاح احکامی چند قسم باشد و قویتر از همه آنست که یکی از دو کوکب که قران کنند نزدیکتر باشد بیکی از ذروتین یعنی ذروه تدویریا ذروه اوج. بودن کوکبی در برج دهم نسبت به کوکبی دیگر. مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: الاستعلاء؛ لغةً عدّالنفس عالیاً، کما مر فی لفظ الامر. و عندالمنجمین و اهل الهیئة یطلق علی ازدیاد بُعد الکوکب علی بُعده الاوسط. و یقابله الانخفاض و هو انتقاص بعده عنه ، ای عن بعده الاوسط. و هذا هو المشهور. و قد یسمیان بالصّعود و الهبوط ایضاً. و قد مرّ فی لفظ الصّعود. و قد یطلق الاستعلاء علی قرب احدالکوکبین المتقاربین من اوجه او ذروة تدویره اکبر من قرب الاَّخر من اوجه او ذروة تدویره ایضاً. و علی کون الکوکب فوق الارض. و علی کونه فی عاشرالطّالع او حادی عشره. و علی کونه فی عاشر کوکب آخر. او حادی عشره. و یطلق الانخفاض علی مقابلات هذه المعانی الاربعة. کذا ذکر عبدالعلی البیرجندی فی شرح التذکرة فی بحث النظائر - انتهی. || حروف استعلاء:
حرف استعلا همانا هفت باشد بی خلاف
صاد و ضاد و طا و ظا پس خا شناس و عین و قاف.
- استعلا جستن ؛ تفوق یافتن.
- استعلا داشتن ؛ تفوق.
|| استعلاء در اصطلاح احکامی چند قسم باشد و قویتر از همه آنست که یکی از دو کوکب که قران کنند نزدیکتر باشد بیکی از ذروتین یعنی ذروه تدویریا ذروه اوج. بودن کوکبی در برج دهم نسبت به کوکبی دیگر. مؤلف کشاف اصطلاحات الفنون آرد: الاستعلاء؛ لغةً عدّالنفس عالیاً، کما مر فی لفظ الامر. و عندالمنجمین و اهل الهیئة یطلق علی ازدیاد بُعد الکوکب علی بُعده الاوسط. و یقابله الانخفاض و هو انتقاص بعده عنه ، ای عن بعده الاوسط. و هذا هو المشهور. و قد یسمیان بالصّعود و الهبوط ایضاً. و قد مرّ فی لفظ الصّعود. و قد یطلق الاستعلاء علی قرب احدالکوکبین المتقاربین من اوجه او ذروة تدویره اکبر من قرب الاَّخر من اوجه او ذروة تدویره ایضاً. و علی کون الکوکب فوق الارض. و علی کونه فی عاشرالطّالع او حادی عشره. و علی کونه فی عاشر کوکب آخر. او حادی عشره. و یطلق الانخفاض علی مقابلات هذه المعانی الاربعة. کذا ذکر عبدالعلی البیرجندی فی شرح التذکرة فی بحث النظائر - انتهی. || حروف استعلاء:
حرف استعلا همانا هفت باشد بی خلاف
صاد و ضاد و طا و ظا پس خا شناس و عین و قاف.
دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] استعلاء یکی از قواعد علم تجوید بوده و همچنین به معنی طلب برتری می باشد.از معنای نخست به مناسبت در باب صلات و از معنای دوم در اصول فقه، بحث اوامر سخن گفته اند. استعلا اظهار بزرگی در مقام طلب چیزی است.
ـــ استعلاء به معنی بالا گرفتن زبان به طرف کام هنگام تلفظ حرف و نیز برتری طلبیدن می باشد. ـــ استعلا به معنای اظهار علو و بزرگی در مقام طلب چیزی با بلند کردن صدا و یا حالت بزرگی به خود گرفتن می باشد؛ به بیان دیگر، استعلا، مقابل علو (بزرگی و رفعت مقام واقعی) می باشد و به حالتی گفته می شود که شخص هنگام امر کردن و طلب چیزی، به خود می گیرد و از موضع بالا و برتر با مأمور سخن می گوید، حتی اگر در واقع، مقام مأمور بالاتر از مقام او باشد؛ بنابراین شخص مستعلی، ممکن است در واقع نیز عالی رتبه باشد و ممکن است دارای مقام عالی نباشد.
← استعلاء به معنای نخست
به طور کلّی رعایت قواعد تجویدی که دخالتی در صحیح ادا کردن حروف ندارند واجب نیست، حتّی برخی در استحباب آن نیز اشکال کرده اند.
شرطیت استعلاء در تحقق امر
آیا در تحققِ امر، استعلاء – یعنی صدور امر از آمر همراه با اظهار برتری - شرط است؟دیدگاه اصولیان در این باره مختلف است.
نظر اصولیون
...
ـــ استعلاء به معنی بالا گرفتن زبان به طرف کام هنگام تلفظ حرف و نیز برتری طلبیدن می باشد. ـــ استعلا به معنای اظهار علو و بزرگی در مقام طلب چیزی با بلند کردن صدا و یا حالت بزرگی به خود گرفتن می باشد؛ به بیان دیگر، استعلا، مقابل علو (بزرگی و رفعت مقام واقعی) می باشد و به حالتی گفته می شود که شخص هنگام امر کردن و طلب چیزی، به خود می گیرد و از موضع بالا و برتر با مأمور سخن می گوید، حتی اگر در واقع، مقام مأمور بالاتر از مقام او باشد؛ بنابراین شخص مستعلی، ممکن است در واقع نیز عالی رتبه باشد و ممکن است دارای مقام عالی نباشد.
← استعلاء به معنای نخست
به طور کلّی رعایت قواعد تجویدی که دخالتی در صحیح ادا کردن حروف ندارند واجب نیست، حتّی برخی در استحباب آن نیز اشکال کرده اند.
شرطیت استعلاء در تحقق امر
آیا در تحققِ امر، استعلاء – یعنی صدور امر از آمر همراه با اظهار برتری - شرط است؟دیدگاه اصولیان در این باره مختلف است.
نظر اصولیون
...
wikifeqh: استعلاء
کلمات دیگر: