همایون

اغسطس/آب , امبراطور

اسم: همایون (پسر) (فارسی) (هنری) (تلفظ: homāyun) (فارسی: همايون) (انگلیسی: homayun)
معنی: دارای تأثیر خوب، خجسته، مبارک، فرخنده، یکی از هفت دستگاه موسیقی ایرانی، ( در قدیم ) از شبکه های بیست و چهارگانه ی موسیقی ایرانی، ( اَعلام ) ) نام دلاوری ایرانی مشهور به زرین کلاه، ) همایون: دومین شاه سلسله ی تیموریان هند [، قمری]، که بر اثر شورش داخلی به ایران گریخت و مدتی در دربار شاه تهماسب بود، تا دوباره به کشورش بازگشت و قدرت را در دست گرفت، از شخصیتهای شاهنامه، نام پهلوان ایرانی مشهور به زرین کلاه در زمان گشتاسپ پادشاه کیانی

از پادشاهان گورکانی هند . دولت گورکانی هند یا امپراطور مغول در هند بوسیله ظهیر الدین بابر نواده پنجم امیر تیمور گورکان در شمال غربی لاهور تاسیس شد . همایون ناصرالدین پسر بابر پس از مرگ پدر با اینکه نوزده سال بیش نداشت مصمم به تکمیل فتوحات پدر شد ولی اقدامات او مقابل سرداری مثل [ شیر شاه ] که از افاغنه بنگاله بود و بر اثر حمله خائنانه ای که [ شیر شاه ] به اردوی همایون بتاریخ ۹۴۶ ه. و ۱۵۳۹ میلادی وارد آورد لشکریان او را مجبور بترک بنگاله کردند و همایون ناچار به ایران پناهنده شد و مورد پذیرائی های شایان و گرم شاه طهماسب اول صفوی قرار گرفت . همایون پس از ۱۵ سال که در ایران بود بعزم به دست آوردن ممالک از دست رفته بهند برگشت و شاه طهماسب که در این مدت وی را با کمال صمیمیت و جوانمردی پذیرفته بود برای استرداد مملکتش با قشون کافی کمک کرد . در آنزمان هندوستان بر اثر مرگ [ شیر شاه ] دچار نفاق شده و راه برای پیشرفت همایون باز بود . وی در سال ۹۶۲ ه. مطابق ۱۵۵۵ م . دهلی را مجددا تسخیر نمود و سال بعد وفات کرد و پسر چهارده ساله او اکبر شاه دنباله فتوحات پدر را گرفت .
هماگون، خجسته، فرخ، مبارک، فرخنده
۱- ( صفت ) مبارک خجسته میمون . توضیح غالبا برای شاه وگاه وزیر آید:خداوندعالم را بمدافعت ومخالفت ایشان رکاب همایون بباید رنجانید وکار دشمن شعیف خرد نبایدداشت . : ذات شریف ... همایون وزیراست . ) ۲- یکی ازمقامهای موسقی ایرانی . گام همایون ازگام کوچک هم آهنگ مشتق شده باین طریق که نمایان گام کوچک تونیک همایون و رونمایان آن برای اینکه روتونیک گام همایون شود یک ربع پرده بالارفته است .اگر در گام فوق دقت کنیم ملاحظه می نماییم که شباهتی درگام رکوچک دارد. چنانکه نمایان گام دررکوچک یعنی نوت لا تونیک همایون شده ودرج. ششم گام دررکوچک - یعنی نوت سی بمل درگام همایون یک ربع پرده بالا رفته است (سی کرن ) . همین درجه که درگام کوچک وهمایونو تفاوت دارد در همایون نوت شاهد است اغلب روی آن توقف میشودگام همایون هم مثل گام شور پایین رونده است زیرا در موقع بالا رفتن نوت محسوسی ندارد یعنی نوت سل دیزنیست در صورتی که در موقع پایین آمدن درج. دوم یا درج. اول دارای فاصل. دوم نیم بزرگ است که به دوم کوچک نزدیک میباشد وتمایل به نوت سی کرن به نونت لا بیشتراست تا به نوت دودیز . از طرف دیگر درج. چهارم گام همایون هم ( نوت ر ) که تونیک گام کوچکی است که همایون از آن منشعب شده اهمیتش بیش از درج. پنجم ( نوت می ) است ونمایان حقیقی محسوب میشود ولی درعین حال درج. پنجم هم بنوبت خود گاهی درفرودهامورداستعمال دارد. نوت ایست همایون درج. هفتم گام بالا رونده است که پس ازتوقف های مکرر روی درج. دوم ( شاهد ) فرود همایون باین درجه ( سل ) است . بنابراین مهمترین درجات گام همایون عبارتست از درج. اول ( تونیک ) - درج. دوم ( شاهد ) - درج. چهارم (نمایان گام پایین رونده ) - درج. هفتم گام بالا رونده ( نوت ایست ) . فواصل گام همایون بترتیب نسبت به تونیک ازین قرار است دوم نیم بزرگ - سوم بزرگ - چهارم وپنجگم درست - ششم کوچک - هفتم کوچک - هنگام ( اکتاو ) . پس دانگهای گام همایون در روش نامساوی استزیرا دانگ اول دارای یک دوم نیم بزرگ و یک دوم بیش بزرگ است و یک دوم کوچک است در صورتی که دانگ دوم دارای یک دوم کوچک و دو دوم بزرگ است . فاصل. میان دو دانگ هم یک پرده است . یکی ازخواص همایون این است که درموقع شروع و فرود درج. ششم ( در مثال فوق نوت فا ) یک ربع پرده بالارفته با درج. هفتم فاصل. دوم نیم بزرگ پیدا میکند . زیرا گام همایون را ممکن است بالا رونده هم تصور کردواینکه درج. ششم بالا میرود برای نزدیک شدن بدرچ. هفتم است که چون محسوس حقیقی نیست به آن اندکی کمک کند و فرود را مناسبتر نماید. این ترتیب چنانکه در مقام شور نیز اشاره شد در آن مقام هم متداول است . در حقیقت در هنگام فرود دو نوت تونیک حمل میشود یکی درج. دوم که تقریبا محسوس گام پایین رونده است دیگر درج. هفتم که میل دارد محسوس گام بالا رونده باشد وچون گام همایون دارای هر دو جنبه است بهمین جهت هم درج. چهارم آن اهمیت دارد که نمایان گام پایین رونده محسوب میشود. در مثال ذیل نمونه ای از فرود همایون بطور چهار صدایی نوشته شده که مطلب را واضحتر میکند و این از همان مواردی است که آکو در خاتمه احتیاج به سوم پیدا نکرده است و از فاصله های چهارم و پنجم تشکیل شده که باحالت همایون بیشتر توافق دارد. چنانکه ملاحظه میشود در بخش سپرانو نوت سی کرن باحرکت پایین رونده روی لا رفته است . در بخش آلتو نوت سل بانوت قبلی فا که سری شده و در ردیف بهمین ترتیب شنیده میشود باز روی تونیک رفته . در بخش تنور نوت ر که نمایان گام پایین رونده است و باز هم در ردیف همایون بهمین ترتیب فرود می آید روی تونیک رفته و درباس نوت ر بجای خود باقی مانده است . درست است که تونیک گام همایون نوت لا است ولی باس باید روی نوت ر بماند که در شور هم همین رویه مناسبتر بنظرمیرسد.البته برای اینکه آکورد پایان کامل باشد ممکن است نوت فا را هم نشان داد ولی اگر بکار باشد شبیه گام ر کوچک میشود و اگر دیز باشد آکورد خاتمه نمایش دهند. گام بزرگ خواهد بود و چون قبلا این نوت سری شده بهمین ترتیب که استعمال شده گویی بطبیعتش بیشتر نزدیک است . البته طرق دیگری نیز میتوان بکار برد که برای مثال آکورد خاتمه هم بطور کامل بکار برده شده است . البته نوت فاسری را چون بعد بکار است قبلا با سری نشان نداده ایم . التبه این نوع فرود بیشتر حالت مقام ر کوچک را بخود گرفته است بااین اختلاف که شاهد همایون سی کرن هم نشان داده شده است . اهم گوشه های همایون عبارتست از : در آمد موالیان چکاوک بیدادو نی داود لیلی مجنونن بختیاری موالف و شوشتری .

(هُ ) ۱ - (ص . ) خجسته ، مبارک . ۲ - (اِ. ) نام یکی از آهنگ های موسیقی ایرانی .

همایون. [ هَُ] ( ص ) در اصل به معنی مبارک و فرخنده است. ( انجمن آرا ). خجسته. فرخنده. فرخ. فرخجسته. میمون :
سپاه جهاندار بیرون شدند
ز کاخ همایون به هامون شدند.بفرمود بردن به پیش سپاه
درفش همایون فرخنده شاه.به قلب اندرآمد میان را ببست
گرفت آن درفش همایون به دست.پشت سپه میر یوسف آنکه ز رویش
روز بزرگان خجسته گشت و همایون.جشن فریدون خجسته باد و همایون
بر عضد دولت آن بدیل فریدون.همیشه بر سر او سایه همای بود
تو هیچ سایه همایون تر از همای مدان.آیین عجم ، رسم جهاندار فریدون
بر شاه جهاندار فری باد و همایون.بدین همایون سور و بدین مبارک جشن
تو شاد و خلق جهان شاد و دین و دولت شاد.یکی سرو با خسروانی قبای
به فرّ و به فال همایون همای.دوزخ تنور شاید مرخس را
گل در بهشت باغ همایون است.روزی بس همایون است و مجلسی مبارک. ( تاریخ بیهقی ). تاریخ روزگار همایون او را برانم. ( تاریخ بیهقی ). کارنامه این خاندان بزرگ را برانم و روزگار همایون این پادشاه. ( تاریخ بیهقی ). ایزدتعالی خیرات بر این عزیمت همایون مقرون گرداناد. ( کلیله و دمنه ). نام و آوازه عهد همایون... بر امتداد ایام مؤبّد و مخلد گردانید. ( کلیله و دمنه ).
خداوند را دیدم و روز بر من
به دیدار میمون او شد همایون.تارک گشتاسب یافت افسرلهراسب
زال همایون به تخت سام برآمد.مبارک باد و میمون باد و خرم
همایون خلعت سلطان عالم.صاحبا جنتت همایون باد
عید نوروز بر تو میمون باد.من که این صفه همایونم
دایه خاک و طفل گردونم.در فصل گلی چنین همایون
لیلی ز وثاق رفته بیرون.به خود کم شوم خلق را رهنمای
همایون ز کم دیدن آمد همای.علی الخصوص که دیباچه همایونش
به نام سعد ابوبکر سعدبن زنگی است.

۱. فرخنده، مبارک، خجسته، فرخ.
۲. (اسم ) (موسیقی ) از دستگاه های هفت گانۀ موسیقی ایرانی.
۳. (اسم ) [قدیمی] از شعبه های بیست وچهارگانۀ موسیقی ایرانی.