ولسوالی سوزمه قلعه یکی از ولسوالی های ولایت سرپل، افغانستان است. این ولسوالی در شرق ولایت سرپل قرار دارد. ولسوالی سوزمه قلعه از غرب با ولسوالی سرپل و از شرق با ولایت بلخ هم مرز است.
سوزمه قلعه در منطقه تاریخی بلخ قرار گرفته است که برای آن فضائل بی شماری نقل کرده اند. از آن جمله ابوذر غفاری از رسول خدا نقل می کند که دو شهر را جبرئیل بر پر مبارک خویش حمل می کند تا آن ها را به بیت المقدّس برساند. از آن دو شهر یکی در مشرق و دیگری در مغرب است. امّا آنکه در مغرب است شهر طرابلس و آنکه در مشرق است شهر بلخ است.
مردی به خدمت حضرت علی رسید. حضرت پرسید از کجا می آیی؟ گفت: از خراسان. گفت از کدام شهر؟ گفت: از شهر بلخ. حضرت امیرالمؤمنین فرمود: خوش و خرّم باد آب و گیاه آن شهر که به علم و علما چنان آکنده است که انار به دانه های آن.
صاحب فضائل بلخ می نویسد: سید عالم می فرماید که ابراهیم خلیل- صلوات الله علیه- با فرشته ای که با او بود و آن فرشته موکل زمین بود صلصائیل یا به بعضی روایات صرصربائیل نام داشت بر شهر بلخ می گذشت، به موضعی رسید که آن را (اسپریس) می خوانند و میدان آن شهر است. گفت: این چه جایی است؟ فرشته گفت: یا خلیل الله! فرود آی که این بقعه ای مبارک است و در وی پیغامبری مدفون است. ابراهیم از بر آن فرشته فرود آمد در وقت نماز بامداد، و دو رکعت نماز بگذارد. چون سلام نماز گفت، به سوی بلخ التفات نمود به دعا مشغول شد و چنین گفت: بار خدایا! جوی های این شهر را پر آب دار! و بر فقها و علمای این شهر برکت کن! روا بود که امیرالمؤمنین علی از این معنی گفته باشد که علم و علمای بلخ هر آینه به این درجه برسد و چنان بود که امیرالمؤمنین بیان کرد.
واعظ بلخی می نویسد: به اسانید منقول است از عبدالله عمر که مهتر عالم فرمود که: در زمین خراسان در شهر بلخ تلی است که آن را تل وشتاسب خوانند و بر آن روضه پیغامبری است که در روز محشر از این امّت با وی هفتاد هزار شهید جمع شوند. و همچنین مسند است از انس بن مالک از حضرت رسالت (ص) که در خراسان شهری است که نام وی بلخ است و این شهر چهار دروازه دارد و بر حوالی این شهر انهار روان است و درختان بی شمار و بر هر دروازه آن هفتاد هزار فرشته است که این شهر را محافظت می کنند تا روز قیامت. و از رسول (ص) مروی است که بر تل گشتاسپ ایوب صابر آسوده است و به هر دروازه هفتاد هزار فرشته است که استغفار و تکبیر و تحمید و تهلیل می گویند و ثواب آن را به اهل بلخ می بخشند.
ریاضی هروی می گوید: در امّ البلاد بلخ ۱۰۹۹ نفر از انبیاء و اولیاء از آن جمله حضرت شیث و حضرت ایوب مدفون هستند. دیگر بارگاه منسوب به حضرت علی (ع) معروف به سخی شاه ولایت است. هفته ای نیست که اعجاز از آن ظهور نکند.
امیر ولی بلخی در کتاب بحرالاسرار می نویسد: حضرت ایوب صابر از اهل بلخ و در میدان گشتاسپ دفن است حضرت هابیل و حضرت داود نیز در میدان بلخ دفن هستند. حضرت صالح در روستای کلته بر در مسجدی دفن شده و در جلوی آن مناری است. مزار عکاشة بن محصن الاسدی، صحابی رسول خدا (ص) در بیرون شهر بلخ قرار دارد.(سفر نامه ابن بطوطه، ص ۳۸۸)
این شهر از شمال به ارتفاعات شِرَم، از جنوب به ولسوالی سانچارک، از شرق به ولایت بلخ و از غرب به ولسوالی سرپل منتهی می شود.سوزمه قلعه زمستانهای بسیار سرد و تابستانهای گرم که به ویژه منطقه زیر چغت (چغت رشته کوه سنگی در سوزمه قلعه) بعلت انعکاس آفتاب و از بین رفتن درختان در زمان جنگ و مهاجرت مردم آن منطقه هوا به شدت گرم می باشد. در سوزمه قلعه دو رودخانه وجود دارد. رود شورابه که در فصل بهار دارای آب می باشد. رود شیرین که کم و بیش در تمام فصول سال آب در آن جاری می باشد.در سوزمه قلعه اذبکیه و خیل ملاکهندل، درخت های میوه باغات انگور وجود دارد.اما در سوزمه قلعه زیر چغت، درخت ها بعلت مهاجرت مردم آن ناحیه قطع و به غارت برده شدههمچنین در گذشته منطقه تفریحی بسیار بزرگ و منحصر به فردی با نام چهارباغ در این منطقه وجود داشت. این منطقه با طراحی خاص و با داشتن درختان بسیار کهن و همچنین گل و میوه، تفرجگاه دولتمردان سابق و محلی برای برپایی جشن های محلی، اعیاد و غیره بود. این محل در مدت زمان جنگ به تدریج توسط نیروهای غفار پهلوان و مردم محلی ریشه کن و سوزانده شد.
در سوزمه قلعه اقوام مختلفی با فرهنگ ها و مذاهب متنوعی ساکن هستند.
بر اساس آمار تقریبی سال ۱۳۵۴، ۶۳٪ جمعیت سوزمه قلعه قوم بلوچ می باشند که اکثریت آن ها به زبان دری تکلم می کنند. مذهب آن ها شیعه ۱۲ امامی می باشد. البته قسمتی از جمعیت این قوم در سوزمه قلعه اهل سنت می باشند. همچنین ۱۳٪ جمعیت سوزمه قلعه قوم هزاره هستند که به زبان دری تکلم می نماید و داری مذهب شیعه ۱۲ امامی می باشد. ۱۲٪ جمعیت سوزمه قلعه از قوم ازبک هستند. آن ها اهل سنت می باشد و به زبان ازبکی (ترکی) تکلم دارند. ۱۲٪ جمعیت سوزمه قلعه را دیگر اقوام از جمله ایشان، سادات، مغول ، عربو (پشتون) تشکیل می دهند که معمولاً به زبان دری تکلم می کنند.
سوزمه قلعه در منطقه تاریخی بلخ قرار گرفته است که برای آن فضائل بی شماری نقل کرده اند. از آن جمله ابوذر غفاری از رسول خدا نقل می کند که دو شهر را جبرئیل بر پر مبارک خویش حمل می کند تا آن ها را به بیت المقدّس برساند. از آن دو شهر یکی در مشرق و دیگری در مغرب است. امّا آنکه در مغرب است شهر طرابلس و آنکه در مشرق است شهر بلخ است.
مردی به خدمت حضرت علی رسید. حضرت پرسید از کجا می آیی؟ گفت: از خراسان. گفت از کدام شهر؟ گفت: از شهر بلخ. حضرت امیرالمؤمنین فرمود: خوش و خرّم باد آب و گیاه آن شهر که به علم و علما چنان آکنده است که انار به دانه های آن.
صاحب فضائل بلخ می نویسد: سید عالم می فرماید که ابراهیم خلیل- صلوات الله علیه- با فرشته ای که با او بود و آن فرشته موکل زمین بود صلصائیل یا به بعضی روایات صرصربائیل نام داشت بر شهر بلخ می گذشت، به موضعی رسید که آن را (اسپریس) می خوانند و میدان آن شهر است. گفت: این چه جایی است؟ فرشته گفت: یا خلیل الله! فرود آی که این بقعه ای مبارک است و در وی پیغامبری مدفون است. ابراهیم از بر آن فرشته فرود آمد در وقت نماز بامداد، و دو رکعت نماز بگذارد. چون سلام نماز گفت، به سوی بلخ التفات نمود به دعا مشغول شد و چنین گفت: بار خدایا! جوی های این شهر را پر آب دار! و بر فقها و علمای این شهر برکت کن! روا بود که امیرالمؤمنین علی از این معنی گفته باشد که علم و علمای بلخ هر آینه به این درجه برسد و چنان بود که امیرالمؤمنین بیان کرد.
واعظ بلخی می نویسد: به اسانید منقول است از عبدالله عمر که مهتر عالم فرمود که: در زمین خراسان در شهر بلخ تلی است که آن را تل وشتاسب خوانند و بر آن روضه پیغامبری است که در روز محشر از این امّت با وی هفتاد هزار شهید جمع شوند. و همچنین مسند است از انس بن مالک از حضرت رسالت (ص) که در خراسان شهری است که نام وی بلخ است و این شهر چهار دروازه دارد و بر حوالی این شهر انهار روان است و درختان بی شمار و بر هر دروازه آن هفتاد هزار فرشته است که این شهر را محافظت می کنند تا روز قیامت. و از رسول (ص) مروی است که بر تل گشتاسپ ایوب صابر آسوده است و به هر دروازه هفتاد هزار فرشته است که استغفار و تکبیر و تحمید و تهلیل می گویند و ثواب آن را به اهل بلخ می بخشند.
ریاضی هروی می گوید: در امّ البلاد بلخ ۱۰۹۹ نفر از انبیاء و اولیاء از آن جمله حضرت شیث و حضرت ایوب مدفون هستند. دیگر بارگاه منسوب به حضرت علی (ع) معروف به سخی شاه ولایت است. هفته ای نیست که اعجاز از آن ظهور نکند.
امیر ولی بلخی در کتاب بحرالاسرار می نویسد: حضرت ایوب صابر از اهل بلخ و در میدان گشتاسپ دفن است حضرت هابیل و حضرت داود نیز در میدان بلخ دفن هستند. حضرت صالح در روستای کلته بر در مسجدی دفن شده و در جلوی آن مناری است. مزار عکاشة بن محصن الاسدی، صحابی رسول خدا (ص) در بیرون شهر بلخ قرار دارد.(سفر نامه ابن بطوطه، ص ۳۸۸)
این شهر از شمال به ارتفاعات شِرَم، از جنوب به ولسوالی سانچارک، از شرق به ولایت بلخ و از غرب به ولسوالی سرپل منتهی می شود.سوزمه قلعه زمستانهای بسیار سرد و تابستانهای گرم که به ویژه منطقه زیر چغت (چغت رشته کوه سنگی در سوزمه قلعه) بعلت انعکاس آفتاب و از بین رفتن درختان در زمان جنگ و مهاجرت مردم آن منطقه هوا به شدت گرم می باشد. در سوزمه قلعه دو رودخانه وجود دارد. رود شورابه که در فصل بهار دارای آب می باشد. رود شیرین که کم و بیش در تمام فصول سال آب در آن جاری می باشد.در سوزمه قلعه اذبکیه و خیل ملاکهندل، درخت های میوه باغات انگور وجود دارد.اما در سوزمه قلعه زیر چغت، درخت ها بعلت مهاجرت مردم آن ناحیه قطع و به غارت برده شدههمچنین در گذشته منطقه تفریحی بسیار بزرگ و منحصر به فردی با نام چهارباغ در این منطقه وجود داشت. این منطقه با طراحی خاص و با داشتن درختان بسیار کهن و همچنین گل و میوه، تفرجگاه دولتمردان سابق و محلی برای برپایی جشن های محلی، اعیاد و غیره بود. این محل در مدت زمان جنگ به تدریج توسط نیروهای غفار پهلوان و مردم محلی ریشه کن و سوزانده شد.
در سوزمه قلعه اقوام مختلفی با فرهنگ ها و مذاهب متنوعی ساکن هستند.
بر اساس آمار تقریبی سال ۱۳۵۴، ۶۳٪ جمعیت سوزمه قلعه قوم بلوچ می باشند که اکثریت آن ها به زبان دری تکلم می کنند. مذهب آن ها شیعه ۱۲ امامی می باشد. البته قسمتی از جمعیت این قوم در سوزمه قلعه اهل سنت می باشند. همچنین ۱۳٪ جمعیت سوزمه قلعه قوم هزاره هستند که به زبان دری تکلم می نماید و داری مذهب شیعه ۱۲ امامی می باشد. ۱۲٪ جمعیت سوزمه قلعه از قوم ازبک هستند. آن ها اهل سنت می باشد و به زبان ازبکی (ترکی) تکلم دارند. ۱۲٪ جمعیت سوزمه قلعه را دیگر اقوام از جمله ایشان، سادات، مغول ، عربو (پشتون) تشکیل می دهند که معمولاً به زبان دری تکلم می کنند.
wiki: ولسوالی سوزمه قلعه