مروان دوم

مروان بن محمد (به عربی: مروان بن محمد بن مروان بن الحکم بن أبی العاص بن أمیه) ملقب به مروان دوم یا مروان حمار (۱۲۷–۱۳۲ ه‍. ق) آخرین خلیفه اموی در دمشق بود که پس از پسر عمویش ابراهیم بن ولید در سال ۱۲۷ هجری به خلافت رسید؛ او از سال ۷۴۴ میلادی تا زمان کشته شدنش در سال ۷۵۰ میلادی خلیفهٔ زمان خود بود. وی قبل از آن، فرماندار ارمنستان و آذربایجان بود. مروان در طول دوران خلافتش، با ضحاک بن قیس، رهبر خوارج و نیز سلیمان بن هشام بن عبدالملک در عراق درگیر بود. در اردن، ثابت بن نعیم جذامی علیه وی شورید. مروان این شورشها را سرکوب کرد، و فرماندار دیگری را برای عراقین برگزید.مروان حمار پایتختش را از دمشق به حران منتقل کرد، بنابراین از سال ۷۴۴ تا سال ۷۵۰ میلادی حران پایتخت خلافت امویه بود.سفاح (اولین خلیفهٔ عباسی)، عموی خویش عبدالله بن علی بن عبدالله بن عباس را به جنگ وی فرستاد تا نیروهای اموی را از بین برده و مروان را از میان بردارد. مروان ثانی در جنگ زاب که با سپاهیان بنی عباس کرد، مغلوب شد و به مصر گریخت و در آنجا به دست یکی از طرفداران بنی عباس کشته شد و سر او را برای سفاح فرستادند. با مرگ مروان خلافت اموی از سرزمینهای شرق برچیده شد، گرچه این حکومت در اندلس باقی ماند.
رسول جعفریان (۱۳۷۸)، تاریخ اسلام از پیدایش تا ایران اسلامی، به کوشش مرتضی رحیمی.، قم: انتشارات حوزه علمیه، ص. ۸۸
جرالد هاوتینگ (۱۳۸۷)، امویان: نخستین دودمان حکومت گر در اسلام (۶۶۱–۷۵۰م)، ترجمهٔ عیسی عبدی، به کوشش سعید ذوالفقاری.، تهران: امیرکبیر، ص. ۹۷

رجوع شود به:مروان حمار (۷۲ـ۱۳۲ق)