هلیوم

هِلیوم یا هلیُم (Helium) با نشان شیمیایی He یک عنصر شیمیایی با عدد اتمی ۲ و وزن اتمی ۴٫۰۰۲۶۰۲ است. این عنصر، بی بو، بی رنگ، بی مزه، غیرسمّی، از دیدگاه شیمیایی بی اثر و تک اتمی است که در جدول تناوبی در بالای گروه گازهای نجیب جا دارد. دمای ذوب و جوش این ماده در میان دیگر عنصرها بسیار پایین است به همین دلیل در دمای اتاق و البته در بیشتر موارد به صورت گازی است مگر شرایط بسیار ویژه ای بر آن گذرانده شود.نبو
هلیوم بعد از هیدروژن دومین عنصر سبک کیهان است و از لحاظ فراوانی هم باز بعد از هیدروژن در جایگاه دوم قرار می گیرد گرچه باوجود کاربردهای بسیار مهم و حیاتی که دارد بر روی زمین بسیار کمیاب است. نزدیک به ۲۴٪ از جرم گیتی سهم این عنصر است که این مقدار بیش از ۱۲ برابر ترکیب تمام عنصرهای سنگین است. هلیوم به همان صورت که در خورشید و مشتری یافت می شود در جهان پیدا می شود و این به دلیل انرژی بستگی (به ازای هر هسته) بسیار بالای هلیوم-۴ نسبت به سه عنصر دیگر پس از آن در جدول تناوبی است. بیشتر هلیوم موجود در گیتی، هلیوم-۴ است و گمان آن می رود که در جریان مه بانگ پدید آمده باشد. امروزه با کمک واکنش های همجوشی هسته ای در ستاره ها، گونه های تازه ای از هلیوم ساخته شده است.
واژهٔ هلیوم از واژهٔ یونانی هلیوس به معنای «ایزد خورشید» گرفته شده است. زمانی که هنوز هلیوم شناخته نشده بود، ستاره شناس فرانسوی ژول ژانسن در جریان خورشیدگرفتگی سال ۱۸۶۸ برای نخستین بار در طیف سنجی نور خورشید، خط زرد طیفی هلیوم را دید؛ برای همین، هنگامی که از نخستین کسانی که هلیوم را شناسایی کردند یاد می شود نام ژول ژانسن در کنار نام نورمن لاکیر جای می گیرد. در جریان همان خورشیدگرفتگی، نورمن لاکیر پیشنهاد کرد این خط زرد می تواند به دلیل یک عنصر تازه باشد. دو شیمیدان سوئدی با نام های پر تئودر کلیو و نیلز آبراهام لانگلت در سال ۱۸۹۵ این عنصر را شناسایی و اعلام کردند. آن ها هلیوم را از سنگ کلویت که معدن اورانیم است بدست آوردند. در سال ۱۹۰۳ منابع بزرگ هلیوم در میدان های گازی ایالات متحده پیدا شد که یکی از بزرگترین منابع این گاز است.
یکی از کاربردهای مهم هلیوم در سرماشناسی است. نزدیک به یک-چهارم هلیوم تولیدی در این زمینه بکار می رود. ویژگی خنک سازی هلیوم به ویژه در خنک کردن آهن رباهای ابررسانا مهم است. این آهن رباها به صورت تجاری در اسکنرهای ام آر آی کاربرد دارد. کاربرد صنعتی دیگر هلیوم در فشار وارد کردن برای نمونه به عنوان گاز تخلیه کننده است. همچنین به عنوان هوای محافظ در جوشکاری با قوس الکتریکی، در فرایندهایی مانند کشت بلورها در ساخت قرص های سیلیسیم از این گاز بهره برده می شود. نزدیک به نیمی از هلیوم تولیدی در این زمینه کاربرد دارد.

هِلیوم (helium)
هِلیوم
عنصریگازی، نافلز، بی رنگ، بی بو، با نماد He، عدد اتمیدو و جرم اتمی۴.۲۶۰۰. در گروه گازهای نادرقرار دارد. فاقد فعالیت شیمیایی است و ترکیب نمی سازد. در کیهان از نظر فراوانی دومین عنصر، بعد از هیدروژن، است. دارای کمترین نقطۀ جوش، برابر۲۶۸.۹- درجۀ سانتی گراد، و کمترین نقطۀ ذوب، برابر ۲۷۲.۲- درجه سانتی گراد، در بین همۀ عناصر است. به مقدار ناچیزی در جو زمین وجود دارد که ناشی از واپاشی ذرات آلفای عناصر پرتوزادر پوستۀ زمین است. هلیوم سبک ترین عنصر بعد از هیدروژن و عنصر سازندۀ اغلب ستارگان، ازجمله خورشید است. در خورشید، طی فرآیند گداز هسته ایهیدروژن به هلیوم تبدیل، و گرما و نور تولید می شود. هلیوم از فشردن و تقطیر جزءبه جزءگازهای طبیعت حاصل می شود. هلیوم در بالون ها و رقیق کننده های اکسیژنی به کار می رود که در دستگاه تنفسی در عمق های زیاد آب استفاده می شوند. هلیوم مایع به فراوانی در تحقیقات فیزیکی در دمای کم(کریوژنیک) مصرف می شود. در ۱۸۶۸، هلیوم در طیف خورشیدکشف و در ۱۸۹۵، در زمین نیز مشاهده شد.