مصباح المتهجد

کتاب مصباح المتهجد نوشته شیخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسی یکی از مهمترین و معتبرترین منابع مربوط به دعا و اعمال (عبادات) مستحب در طول ایام سال است که توسط شیخ ابو جعفر محمد بن حسن طوسی (۳۸۵ق ـ ۴۶۰ق) تألیف شده است. این کتاب بر اساس روایات معتبر نبوی و اهل بیت علیهم السلام تنظیم شده است. نام کامل آن مِصباحُ المُتَهجِّد و سلاحُ المُتَعَبّد است.شیخ طوسی برای استفادهٔ عموم از این کتاب، به تلخیص آن دست زد و آن را مصباح المتهجد صغیر نام نهاد، البته اصل کتاب المصباح در دست نیست و کتاب حاضر در واقع همان تلخیص خود شیخ طوسی از اصل کتاب است.
ترجمه از سید علی بن محمد بن اسدالله امامی اصفهانی
ترجمه از شیخ عباس قمی این ترجمه در حاشیه مصباح چاپ شده است.
احکام طهارت، نمازهای مستحبی، اعمال ماه ها از رمضان تا شعبان،ضمناً اعمال مکه و مدینه و زیارت های امامان، و در پایان احکام جهاد و زکاة را آورده است.

مِصْباحُ المُتَهَجِّد
(یا: مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد) تألیف شیخ طوسی، کتابی به عربی در عبادات و ادعیه و زیارت های معتبر. مؤلف در این کتاب، که از منابع متقدم و مهم ادعیه به شمار می رود، به نقلِ اقسام عبادات و احکام فقهی برخی از آن ها، مانند زکات، حج و امر به معروف و دعاهای دورۀ سال و زیارت های معتبر پرداخته است. بسیاری این اثر را تلخیص کرده اند یا شرح و تعلیقه و تتمه بر آن نوشته اند که از معروف ترین آن ها تتمات المصباح از ابن طاووس حلّی است.

[ویکی اهل البیت] شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن بن علی بن حسن طوسی (385-460 هجری).
شیخ طوسی در این کتاب به عباداتی که در طول سال مستحب است و دعاهای مستحب اشاره دارد. شیخ طوسی بخشی از احکام فقهی که مربوط به عبادات می شود را نیز در کتاب خود آورده است.
کتاب مصباح المتهجد از کتاب های معتبر روایی شیعه به شمار می آید و از زمان نگارش تا حال پیوسته مورد توجه علما و مردم بوده است. علمای بزرگ شیعه نیز آن را خلاصه، ترجمه و شرح کرده و تألیفات فراوانی در رابطه با آن نگاشته اند.
شخصیت های بزرگی مانند کفعمی، سید ابن طاووس، علامه حلی و شیخ عباس قمی در نوشته های خود از این کتاب بهره برده اند.
هنگامی که شیخ طوسی در سال 408 هجری به بغداد وارد شد با استفاده از کتابخانه «شاپور» که بعدها به دست جنایتکاران تاریخ در آتش سوخت و همچنین با استفاده از کتابخانه استاد خود، سید مرتضی شروع به جمع آوری روایات اصول معتبره شیعه و کتاب هایی که به دست یاران ائمه علیهم السلام نگاشته شده بود کرد. کتاب های ارزشمندی که تا آن زمان باقی بوده و شیخ طوسی در کتب خود به آنها اشاره دارد.
وی کتاب تهذیب الأحکام و استبصار و کتاب حاضر یعنی کتاب «مصباح المتهجد» را در همان زمان نگاشته است.
این کتاب از منابع مهم کتاب های دعا و زیارت است که بعد از شیخ طوسی تا این زمان نوشته شده و کتاب هایی که علمای شیعه درباره دعا و زیارت نگاشته اند مانند مصباح کفعمی، إقبال الأعمال سید ابن طاووس و مفاتیح الجنان شیخ عباس قمی همه از این کتاب بهره برده اند و از آن استفاده فراوان کرده اند.