علم کلام

علم کَلام یا عقائد دانشی در محدوده دین اسلام است که به بحث پیرامون اصول اعتقادی و جهان بینی دینی بر مبنای استدلال عقلی و نقلی می پردازد و به شبهه هایی که در این زمینه مطرح می شود، پاسخ می دهد. علم (فن) کلام از علوم اسلامی است که رویکردهای متفاوتی در آن وجود دارد. در برخی رویکردها بر کاربرد عقل و علم در مسائل اعتقادی تأکید می شود و در برخی رویکردهای دیگر جنبه نقلی و سمعی آن مورد تأکید قرار می گیرد. علم کلام معتقد به تحقیقی بودن باورهای اعتقادی است، و به تقلیدی بودن آن ها اعتقادی ندارد.
در نخستین آثاری که در این موضوع نگارش یافته اند، بخش های مختلف نوشتار با عنوان «الکلام فی …» از یکدیگر جرا شده اند.
یکی از مسائل بحث برانگیز و آغازین این علم، قدیم یا حادث بودن «کلام خداوند» بوده است.
با فراگیری این علم، آدمی بر سخن گفتن (تکلم) در امور اعتقادی توانا می شود.
قوت استدلال های به کار رفته در این علم به گونه ای است که گویا بر آموزه های علوم دیگر، در مقایسه با این علم، نمی توان نام سخن (کلام) نهاد.
چنان که فیلسوفان از دانشی به نام «منطق» بهره می برند، عالمان دینی نیز نامی مشابه برای دانش خود برگزیده اند به بیان دیگر، چنان که منطق آدمی را بر سخن گفتن در عقلیات توانا می سازد، کلام توان گفت و گو در باب شرعیات را فزونی می بخشد.
این علم به پایه های اعتقادی در یک دین و مقابله و بحث با نظرات دیگر اندیشه ها می پردازد. جُستارهایی مانند برهان های اثبات وجود خدا، حدوث یا قدم جهان هستی، نبوت خاصه و نبوت عامه، عدل الهی، امامت، معاد و… در این رشته نظری بحث می شود. دانشمند علم کلام را «متکلم» می نامند. در آثار اسلامی، گاه از متألهین دیگر ادیان نیز به عنوان متکلم نام برده شده است.
لغت نامهٔ دهخدا دربارهٔ علت نامیده شدن این علم بدین نام، چنین آورده است:
این علم را برای آن علم کلام خوانند که اولین اختلاف در کلام الله را مطرح و مورد مباحثه قرار داده و از مخلوق و غیر مخلوق بودن آن صحبت بمیان آورده اند. (از الانساب سمعانی).

[ویکی فقه] علم کَلام یا کلام شناسی دانشی است که به بحث پیرامون اصول اعتقادی و جهان بینی دینی بر مبنای استدلال عقلی و نقلی می پردازد و به شبهه هایی که در این زمینه مطرح می شود، پاسخ می دهد.علم کلام از علوم اسلامی است که بیشتر بر کاربرد عقل و علم در مسائل اعتقادی تکیه دارد تا باور تقلیدی. علم کلام معتقد به تحقیقی بودن باورهای اعتقادی است، نه تقلیدی بودن آن ها.دانش کلام، به پایه های اعتقادی در یک دین و مقابله و بحث با نظرات دیگر اندیشه ها می پردازد. جُستارهایی مانند برهان های اثبات وجود خدا، حدوث یا قدم جهان هستی، نبوت خاصه و عامه، عدل الهی، امامت، معاد و... در این رشته نظری بحث می شود. دانشمند علم کلام را «متکلم» می نامند.در آثار اسلامی گاه از متألهین دیگر ادیان نیز به عنوان متکلم نام برده شده است.
تعریف هایی که برای «علم کلام» شده مختلف است. بعضی از این تعریف ها تعریف به موضوع علم کلام است. و برخی اشاره به اهداف و رسالت های آن دارند؛ چنان که تعریف به روش علم کلام نیز ممکن است. همان گونه که برخی از محققان معاصر گفته اند بهترین تعریف، تعریفی است که در بردارنده موضوع، روش و اهداف علم باشد، بر این اساس شایسته است نخست موضوع، روش و هدف یا اهداف علم کلام مشخص شود، آن گاه تعریف علم کلام ارائه گردد.برای اطلاع از تعاریف مختلف علم کلام به علم کلام(تعاریف) مراجعه کنید.
موضوع علم کلام
درباره موضوع علم کلام نظریه های مختلفی ارائه شده است که از آن میان دو نظریه ذیل درست تر است:۱- موضوع علم کلام، خداوند (اثبات وجود، صفات و افعال الهی) است.۲- موضوع علم کلام، عقاید دینی است.اکثر محققان معاصر موضوع کلام را عقاید دینی می دانند.
اهداف علم کلام
در یک جمع بندی از سخنان متکلمان می توان اهداف علم کلام را چنین برشمرد:الف) رسیدن به دین داری مدلل و محققانه در زمینه عقاید دینیب) اثبات پیش فرض ها و موضوع های سایر علوم دینی از طریق علم کلام (به این معنا که تا وجود خداوند و رستاخیز و فرستادن انبیاء، در کلام ثابت نشود و تا زمانی که بحث های مربوط به هدفمندی و تکلیف انسان در این علم بررسی نگردد، بحث در سایر علوم اسلامی؛ نظیر تفسیر، فقه، حقوق و... بی موضوع و بی معنا خواهد بود.)ج) هدایت حق جویان و نقد سفسطه گراند) دفاع از اصول و عقاید دینی
روش علم کلام
...