استبصار

اِستِبصار
(یا: الاستبصار فی ما اختلف من الاخبار) تألیف شیخ طوسی، کتابی به عربی در حدیث و چهارمین کتاب از کتب اربعۀ امامیه. مؤلف در این اثر پس از فصل بندی احادیث مربوط به هر باب، افزون بر نقد و بررسی سندی و محتوایی آن ها، پیشنهاد خود را نیز برای رفع ناهمخوانی های ظاهری میان احادیث، یا ترجیح گروهی از آن ها بر گروهی دیگر ارائه می کند. شیوه های جمع بین احادیث و رفع ناهمخوانی های آن ها، که در فقه شیخ طوسی جایگاهی ویژه دارد، به روشنی در این اثر بازتاب یافته است. ۵۵۱۱ حدیثی که به سخن مؤلف در این کتاب فراهم آمده، به ترتیب ابواب فقهی، از طهارت تا دیات و در سه بخش کلّی تدوین یافته است. این اثر بارها به چاپ رسیده و شرح ها و حاشیه ها و تعلیقه های بسیار نیز بر آن نوشته شده است.

[ویکی فقه] هدایت یافتن مسلمان غیر شیعه به مذهب شیعۀ امامیّه را استبصار گویند. به فرد هدایت یافته «مستبصر» گفته می شود. از آن در باب های طهارت، صلات، زکات، حج و طلاق سخن رفته است.
بر استبصار، آثاری در عبادات و غیر عبادات مترتّب است که به آن ها اشاره می کنیم. آثار استبصار در عبادات استبصار در باب عبادات آثاری دارد که به آن ها پرداخته می شود. ← قضای عبادات فوت شده قضای عبادات فوت شده از مستبصر در ایّام گمراهی، واجب است- هر چند برخی عدم وجوب آن را ترجیح داده اند. ← اعاده عبادات انجام گرفته امّا اعاده عبادات انجام گرفته- حتی به قول مشهور حج- در دوران ضلالت که طبق مذهب خودش صحیح انجام گرفته، واجب نیست، مگر زکات که باید اعاده شود. ←← استبصار پیش از خروج وقت البته در عبادتی مانند نماز، چنانچه استبصار پیش از خروج وقت محقّق شود، در این که اعادۀ نماز در وقت واجب است یا نه، اختلاف است. ←← استبصار و اعاده حج در خصوص حج- بنا بر قول به واجب نبودن اعاده- در این که علاوه بر شرط یاد شده، عدم اخلال به رکن نیز شرط است یا نه، و نیز در این که مراد از رکن، رکن نزد مخالف است یا رکن نزد شیعه، اختلاف است. ←← استبصار و اعاده زکات در مورد زکات، اگر آن را به هم کیش خود داده باشد، اعاده واجب است، ولی اگر به اهل ولایت (شیعه) پرداخت کرده است، واجب نیست؛ هر چند بعضی اعاده را مطابق احتیاط دانسته اند. آثار استبصار در غیر عبادات فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده اند. برخی تنها به اشاره، متعرّض آن شده و گفته اند: ← پاکی یا نجاست چیز نجس اگر مخالف چیز نجسی را بشوید، چنانچه شستن آن مطابق مذهب شیعه بوده، پس از استبصار، نیاز به شستن دوباره نیست، ولی اگر مطابق مذهب خود و مخالف مذهب شیعه شسته است، بنابر اقوی دوباره شستن آن واجب است. ← رجوع به همسر طلاق داده شده اگر مخالف همسرش را طبق مذهب خویش طلاق دهد، در صورتی که طلاق از نظر شیعه صحیح نباشد، می تواند پس از استبصار بدون عقد جدید به آن زن رجوع کند. ← حق الناس ثابت بر ذمه مستبصر حق الناس ثابت بر ذمّۀ مخالف، پس از استبصار نیز بر ذمّۀ او باقی است و باید به صاحبانش بازگردانده شود. حکم فرقه های مختلف در احکام یاد شده ظاهر کلمات فقها، بلکه تصریح بعضی، یکسان بودن فرقه های مختلف اسلامی- حتی فرقه هایی مانند ناصبیان و غالیان که محکوم به کفر هستند در احکام یاد شده است؛ گرچه برخی در گروه های محکوم به کفر، توقّف کرده اند.

[ویکی فقه] استبصار (مستبصر). هدایت یافتن مسلمان غیر شیعه به مذهب شیعۀ امامیّه را استبصار گویند. به فرد هدایت یافته «مستبصر» گفته می شود. از آن در باب های طهارت، صلات، زکات، حج و طلاق سخن رفته است.
بر استبصار، آثاری در عبادات و غیر عبادات مترتّب است که به آن ها اشاره می کنیم.

آثار استبصار در عبادات
استبصار در باب عبادات آثاری دارد که به آن ها پرداخته می شود.

← قضای عبادات فوت شده
فقیهان از آثار استبصار در غیر عبادات به طور مستقل بحث نکرده اند. برخی تنها به اشاره، متعرّض آن شده و گفته اند:

← پاکی یا نجاست چیز نجس
...