زکات

زکات . [ زَ ] (ع اِ) زکوة.خلاصه ٔ چیزی . برگزیده ٔ چیزی . (فرهنگ فارسی معین ). || (اصطلاح فقه ) آنچه به حکم شرع درویش و مستحق را دهند و این کار بر مسلمانان فرض است و زکات برمیوه هایی که برای خوردن عمل آورده باشند و بر میوه های دیگر (نظیر: انگور و خرما)، شتر، گاو، بز، گوسفندو حیوانات اهلی و زر و سیم و مال التجاره تعلق می گیرد. و زکات هر یک از اینها را نصابی است . مال زکات بحکم آیه ٔ 60 از سوره ٔ 9 (توبه ) قرآن مخصوص طبقات معینی از مردم است . (بر خلاف فی ٔ و غنمیت ، زکات شامل خاندان رسول نمیشود). ج ، زَکَوات . توضیح اینکه رسم الخط صحیح آن در عربی زکاة و در رسم الخط قرآنی زکوة است ، ولی به شیوه ٔ نویسندگان ایرانی زکات صحیح است . قیاس شود با حیات ، مشکات . (فرهنگ فارسی معین ) :
لاجرم دادند بی بیم آشکار
در بهای طبل و دف مال زکات .

ناصرخسرو.

آشکارا دهی از اندک و بی مایه زکات
رشوت حاکم جز در شب و پنهان ندهی .

ناصرخسرو.

زکات مال ، جز قلب و سرب ندهی بدرویشان
نثار میر، عدلیهای چون زهره بری رخشان .

ناصرخسرو.

نالد همی به زاری و گرید همی بدرد
هر کس که یافتی صدقات زکات تو.

مسعودسعد.

زندگانی چو مال میراث است
که نبینی بقاش جز به زکات .

خاقانی .

گر زکاتی به محرّم بدهی
چون خسیسان به صفر بازمگیر.

خاقانی .

جرعه ای کآن به زمین داده زکات سر جام
زو حنوط زمی پی سپر آمیخته اند.

خاقانی .

زکات لعل لبت را بسی طلبکارند
میان این همه خواهندگان بمن چه رسد.

سعدی .

آخر به زکات تندرستی
فریاد دل شکستگان رس .

سعدی .

آخر نگهی بسوی ماکن
کاین دولت حسن را زکات است .

سعدی .

من اگر کامروا گشتم و خوشدل چه عجب
مستحق بودم و اینها به زکاتم دادند.

حافظ.

نصاب حسن در حد کمال است
زکاتم ده که مسکین و فقیرم .

حافظ.

رجوع به زکوة شود.

زکات : زکات به معنی پاکی از آلودگی است؛ و در اصطلاح به مقدار و نسبت معینی از اموال نه گانه انسان گفته می شود که به شرط رسیدن به حد نصاب باید در موارد مشخص خود ـ مثل مصرف فقرا و مساکین و در راه ماندگان و فی سبیل الله و . . . . ـ مصرف شود. زکات در نه چیز است: خرما، کشمش، گاو، گوسفند، شتر، طلا، نقره، گندم و جو.

در دیدگاه درونی و خودشناسی:
یعنی از قسمتی از اموالی که مشغول استفاده هستم و کارهایی که در طول روز انجام میدم، در طول روز زندگی بخش معین و زمان داری را برای رضایت خدا ( برای هیچی:یعنی بدون طلب پاداش ) خود را از استفاده و انجام آن کار پرهیز میدم و صبر بر میل میکنم.
مطلوب از آنچه که شدیداً میل آن دارم است، چون که عدم ارجعیت دارد. اصل بر یاد خدا و مردن است.

زکات ( به انگلیسی: Alms Tax ) از دستورات اسلامی و یکی از فروع دین است و در مورد چیزهایی وضع شده که انسان آنها را با کمک طبیعت به وجود می آورد، آن هم طبیعت سهل و ساده؛ یعنی انسان به نسبت، کار کمی انجام داده و طبیعت کار بیشتر را انجام می دهد و محصول را مفت و رایگان در اختیار انسان می گذارد.
مثلاً گندم که انسان بوجود می آورد در قسمت کمی، فکر و عمل او دخالت دارد و قسمت بیشتر، فعالیت طبیعت است. ازاینرو اسلام به انسان می گوید اینجا که از سخاوت طبیعت استفاده می کنی مقداری از آن را باید در راههای دیگر بدهی. البته سوال مهمی که اینجا مطرح می شود این است که چرا گندم باید زکات داشته باشد و برنج نداشته باشد؟ این مساله در سابق هم مطرح بوده است در جواب گفته اند، آن سادگی که در موارد زکات هست در برنج نیست یعنی به آن سادگی که گندم به دست می آید برنج به دست نمی آید و زحمت زیادی می خواهد و زکات در واقع به این علت است که یک مقدار از چیزی را که طبیعت رایگان در اختیار انسان قرار می دهد به دیگران بدهد.
محتویات [نمایش]
فرق مالیات و زکات [ویرایش]
اما مالیات موضوع دیگری است امری متغیر و از اختیارات حکومتی است. وضع مالیات از اختیارات حاکم شرعی است. او در هر زمانی می تواند برای هر چیزی بر طبق مصلحتی که ایجاب می کند مالیات وضع کند. این ربطی به زکات ندارد. بنابراین نباید زکات و مالیات را با هم مقایسه کرد.
آیات زکات [ویرایش]
در قرآن در اکثر موارد پرداخت زکات در کنار برپایی نماز آمده است، که بیانگر اهمیت این حکم می باشد. آیه ۶۰ سوره توبه مصارف زکات را چنین بیان می کند:
۱. فقیر ( نیازمند )
۲. مسکین ( کسی که در نهایت نیازمندی است )
۳. عاملین ( مامورین جمع آوری زکات )
۴. مولفه قلوب ( برای نزدیک کردن کسانی که احتمالا کدورتی از اسلام دارند )
۵. آزاد سازی بردگان
۶. مقروضین
۷. در راه خدا ( مصارفی که نفع عمومی دارند مانند ساخت مسجد و مدرسه )
۸. در راه ماندگان[۱]
زکات در ادیان پیشین آسمانی [ویرایش]
زکات مخصوص اسلام نیست بلکه در ادیان پیشین نیز بوده است. زکات و نماز از مشترکات همه ادیان آسمانی است. حضرت عیسی در گهواره به سخن آمد و گفت: «اَوصانی بالصّلوة و الزّکاة» خداوند مرا به نماز و زکات سفارش نموده است. حضرت موسی خطاب به بنی اسرائیل فرمود: «اقیموا الصّلوة و آتوا الزّکاة» نماز به پا دارید و زکات دهید. قرآن درباره حضرت اسماعیل علیه السلام می فرماید: «کان یأمر أهله بالصّلوة و الزّکاة» او خانواده اش را به نماز و زکات فرمان می داد. درباره عموم پیامبران نیز آمده است: «و جعلناهم ائمّة یَهدون بأمرنا و أوحینا الیهم فعل الخَیرات و اقام الصّلوة و اِیتاء الزّکاة» آنان به فرمان ما مردم را هدایت می کردند و ما انجام کارهای نیک و به پا داشتن نماز و پرداخت زکات را به آنان وحی کردیم. بر اساسِ آیه «و ما أُمروا الاّ لیعبدوا اللّه. . . و یقیموا الصّلوة و یؤتوا الزّکاة و ذلک دین القیّمة» نیز، در تمام ادیان آسمانی، قرین و همتای نماز، زکات بوده است. علاّمه طباطبایی در مبحثی پیرامون زکات می فرماید: هر چند قوانین اجتماعی به صورت کاملی که اسلام آورده، سابقه نداشته، لکن اصل آن ابتکار اسلام نبوده است. زیرا فطرت بشر به طور اجمال آن را درمی یافت. لذا در آیین های آسمانی قبل از اسلام و قوانین روم قدیم، جسته و گریخته چیزهایی درباره اداره اجتماع دیده می شود و می توان گفت که هیچ قومی در هیچ عصری نبوده، مگر آن که در آن حقوقی مالی برای اداره جامعه رعایت می شده است. زیرا جامعه هر جور که بود در قیام و رشدش نیازمند هزینه مالی بوده است.
انتقادات [ویرایش]
احمد کسروی، معتقد بود که: «زکات و مال امام، مالیات اسلام بوده. اسلام یک حکومتی داشته که سپاه می گرفته و حکم رانان می فرستاده و قاضی می گمارده و شحنه و شرطه برمی گزیده و یک کشور بسیار بزرگی را اداره می کرده و مسلمانان را نگهداری می نموده و در برابر آن از مردم مال امام و زکات می گرفته، اما اکنون که حکومت واحد اسلامی برافتاده و هر توده و نژادی از مسلمانان خود را جدا گردانیده و یک حکومت نژادی بنیاد گزارده اند و مالیات به دولت های خود می پردازند، دیگر نیازی به پرداخت زکات و مال امام به ملاها وجود ندارد». [۲] البته برخلاف تصور کسروی، مراجع تقلید شیعه مدتهاست که پرداخت مستقیم زکات به نیازمندان را با اجازه مجتهد مجاز شمرده اند:
«هرچند زکات یکی از راههای تامین منابع مالی حکومت اسلامی است؛ اما در شرایط کنونی در ایران توسط دولت جمع آوری نمی شود؛ بلکه به صورت مردمی هر کسی می تواند زکات خویش را دریکی از موارد هشتگانه آن که در توضیح المسایل همه مراجع ذکر شده مصرف نماید. »[۳] سید محمد جواد غروی زکوه را منحصر در نه چیز نمی داند، چون قرآن همه تولیدات را ذکر فرموده که صنعتی، کشاورزی و غیر آن ها را شامل می شود[۴].
پانویس [ویرایش]
↑ رساله آیت الله سیستانی مساله ۱۹۳۳
↑ شماره ویژه پرچم، سال یکم فروردین ۱۳۲۲
↑ تحریر الوسیله، ج ۱، ص ۳۴۲ و ۳۴۳
↑ خورشید معرفت، جلد سوم، نشر جاوید، ۱۳۵۰ و شرح رساله، نشر نگارش، ۱۳۸۲
منبع [ویرایش]
اسلام و مقتضیات زمان؛ مرتضی مطهری
تفسیر المیزان علامه طباطبایی
خمس و زکات محسن قرائتی
جستارهای وابسته [ویرایش]
درگاه اسلام
پیوند به بیرون [ویرایش]
ارباب حکمت
مجموعه ای از گفتاوردهای مربوط به زکات در ویکی گفتاورد موجود است.
[نمایش]
ن • ب • و
موضوعات اسلام
این یک نوشتار خُرد پیرامون اسلام است. با گسترش آن به ویکی پدیا کمک کنید.
رده ها: اقتصاد اسلامی فروع دین اسلام
قس عربی
الزکاة هی الرکن الثالث من أرکان الإسلام، [1] لقول النبی محمد : "بنی الإسلام على خمس: شهادة أن لا إله إلا الله وأن محمداً رسول الله، وإقام الصلاة، وإیتاء الزکاة، وصوم رمضان، وحج البیت من اس . . .