فرات

فُرات (آشوری:ܦܪܬ) یکی از دو رود بزرگ منطقهٔ میان رودان (بین النهرین) است که از کوهستانهای شرق آناتولی در کشور ترکیه سرچشمه گرفته و به سوی کشورهای سوریه، عراق و خلیج فارس روان است. این رود در مغرب کشور عراق و متشکل است از دو شعبه «قره سو» و «مرادچای» که سرچشمه آنها نزدیک رود «ارس» در شرق آناتولی ترکیه است. موقعی که دو شعبه قره سو و مرادچای به هم می رسند، فرات به دجله نزدیک می شود، ولی مجدداً دجله متوجه جنوب شرقی شده و فرات به سمت مغرب مایل می شود و سپس در نزدیکی خلیج فارس به رود دجله می پیوندد و از آن پس مجموع این دو رود به خلیج فارس می ریزد. سرزمینی را که بین دو رود دجله و فرات واقع است، «بین النهرین» یا «الجزیره» نامیده اند. طول رودخانه فرات تقریباً ۲۹۰۰ کیلومتر است. جریان فرات در جلگه بین النهرین، بسیار ملایم است و دارای بستری عریض می باشد. یگانه عامل حاصلخیزی خاک عراق و جلب جمعیت در جلگه خشک و گرم بین النهرین، دو رود فرات و دجله می باشد. بابِل، پایتخت قدیم کشور بابل در ساحل فرات بنا شده بود. این رود به همراه دجله دو رودی هستند که منطقهٔ میان رودان را مشخص و محدود می کنند. فرات در غرب دجله قرار دارد. نام این رودخانه از زبان اوستایی و از واژهٔ huperethuua به معنی «پایاب خوب» گرفته شده است. پایاب به محل کم ژرفای رودخانه گفته می شود.
حوزه رودی دجله و فرات

فُرات (Euphrates)
فُرات
رودی در جنوب غربی آسیا، با طول ۳,۶۰۰ کیلومتر. از شبه جزیرۀ آناتولی، در شرق ترکیه، سرچشمه می گیرد و ضمن گذر از سوریه و عراق در بالای بصره به رود دجله می پیوندد و پیش از ورود به خلیج فارس، اروندرود را تشکیل می دهد. شهرهای باستانی بابِل، اریدو، و اور در مسیر این رود قرار داشتند. رود فرات از تلاقی دو رود تشکیل می شود: رود قَرَه سو، که از ۳۰کیلومتری شمال شرقی اَرزروم در کوهستان قَرقاپازاری سرچشمه می گیرد؛ و رود مُراد، که از ۷۰کیلومتری شمال شرقی دریاچۀ وان سرچشمه می گیرد. این دو رود به سمت جنوب غربی جریان می یابند تا این که در نزدیکی کِبان به هم می رسند. در مسیر فرات ریزابه های متعددی بر آن افزوده می شود. سپس این جریان یکپارچه در مسیر جنوب غربی به سوی شهر سمساط ادامه می یابد و ضمن گذر از رشته کوه اصلی کوه های توروس، تندابها و سیلابهایی را پدید می آورد. از مسکنه، در سوریه، تا انتها در زمین هموار جاری و از این نقطه به بعد در حدود ۷۲۵کیلومتری با سفاین کوچک، در فصول پرآب قابل کشتی رانی است. سپس از سوریه عبور می کند و در جهت جنوب شرقی جریان می یابد و در ابوکمال وارد عراق می شود. پیش از رسیدن به عراق رود خابور به آن می پیوندد. در عراق به موازات رود دجله جاری است و در قُرَنه به دجله می پیوندد. در عراق فرات و دجله را رافدین می خوانند. رود مشترکی که بدین ترتیب پدید می آید، اروندرود نامیده می شود، که از طریق چندین رودشاخه به خلیج فارس می ریزد. سابقاً دجله و فرات مسیری جداگانه را به سوی دریا می پیمودند. فاصلۀ میان این دو رود بین ۳۰ تا ۳۰۰ کیلومتر متغیر است. پس از عبور رود فرات از نواحی کوهستانی، مهم ترین ریزابۀ آن در کرانۀ راست، رود ساجر سوئیس و در کرانۀ چپ رودهای بلیخ و خابور است. مسافرت از طریق این رود تا شهر هیت، در فاصلۀ ۱,۹۰۰کیلومتری، فقط با کشتی های کوچک امکان دارد؛ ولی کشتی های بزرگ تر می توانند تا محل تلاقی این رود با رود دجله پیش بروند. دولت جمهوری ترکیه با ساخت سدهای مختلف در ترکیه و سوریه، میزان آب ورودی از فرات به عراق را شدیداً کاهش داده است. پیامدهای این امر، همراه با افزایش تدریجی نمک در مزارع جنوبی عراق، که کاهش چشمگیر محصولات کشاورزی را درپی داشته، برای کشاورزی عراق فاجعه بار بوده است. اعتمادنداشتن سوریه و عراق به طرح های ترکیه دربارۀ آب رود فرات موجب شده است تا تحلیلگران پیش بینی کنند که جنگ بعدی در خاورمیانه بر سر آب باشد. از نظر تاریخی فرات یکی از مهم ترین رودهای جهان و وادی رافدین (بین فرات و دجله) زادگاه تمدن های باستانی آشور، سومر، و بابل بوده و از قدیم الایام در امر آبیاری بین النهرین اهمیت بسیار داشته و شاهد جنگ ها و خون ریزی های فراوان بوده است. در زمان اشکانیان و ساسانیان رود فرات مرز طبیعی ایران و روم بود.

فُرات یکی از دو رود بزرگ منطقهٔ میان رودان (بین النهرین) است که از کوهستان ارمنستان سرچشمه گرفته و به سوی آشور، سوریه، بابل و خلیج فارس روان است. این رود به همراه دجله دو رودی هستند که منطقهٔ میان رودان را مشخص و محدود می کنند. فرات در غرب دجله قرار دارد.
• «ای سوارگان بر شنزارهای سرزمین مِنا/ سواره بمانید و به نشستگان درّه ها و بلندی ها خبر دهید// به زائرانی که سپیده دمان به مانند رود خروشان فرات/ به سوی منا سرازیر می شوند// بگویید :اگر دوست داشتنِ اهل بیت رفض است/ جنّ و انس بدانند که من رافضی هستم.» دیوان الإمام الشافعی، ص۹۳، دار الکتب العربی، بیروت، ۱۴۱۴ ق -> محمد بن ادریس شافعی

[ویکی شیعه] فُرات (به معنی آب گوارا)، رودخانه ای که از ترکیه سرچشمه می گیرد و پس از گذشتن از سوریه و عراق، به خلیج فارس می ریزد. واقعه کربلا در کنار این رود رخ داده است. در روایات، فضیلت هایی برای این رودخانه بیان شده است.
طول رودخانه فرات تقریبا ۲۹۰۰ کیلومتر است و از مناطق شرقی ترکیه سرچشمه می گیرد، سپس از سوریه و عراق گذر می کند. فرات و دجله تقریباً به موازات همدیگر هستند. این دو رود، در نزدیکی خلیج فارس به هم می پیوندند و از آن پس شط العرب خوانده می شود و پس از اضافه شدن کارون به آن، اروندرود نام گرفته و مرز بین ایران و عراق را تشکیل می دهد. این رود از شهرهای دیر الزور، رقه، المیادین، حدیثه، هیت، رمادی، فلوجه، کوفه و ناصریه می گذرد.
فرات و دجله موجب شده اند در این منطقه، سرزمینی حاصل خیز شکل بگیرد که به بین النهرین مشهور است. این سرزمین از قدیمی ترین مراکز تمدن بشری بوده و در طول تاریخ، تمدن های متعددی در آن رشد و تکوین یافته است؛ برای مثال، بابِل، پایتخت قدیم کشور بابل، در ساحل فرات بنا شده بود.

[ویکی اهل البیت] نام نهری در سرزمین کربلا، که حادثه عاشورا نزدیک آن اتفاق افتاد و امام حسین علیه السلام و یارانش لب تشنه در کنار آب، شهید شدند. از این رو در فرهنگ شیعه نام این نهر یادآور تشنگی ابا عبداللَّه الحسین علیه السلام و یاران ایشان در روز عاشور است.
فرات شطی است در مغرب کشور عراق و متشکل است از دو شعبه «قره سو» و «مراد چای » که سرچشمه آنها نزدیک رود «ارس » در ارمنستان ترکیه است. موقعی که دو شعبه قره سو و مراد چای به هم می رسند، فرات به دجله نزدیک می شود ولی مجددا دجله متوجه جنوب شرقی شده و فرات به سمت مغرب مایل می شود و سپس در نزدیکی خلیج فارس به رود دجله می پیوندد و از آن پس مجموع این دو رود به نام «شط العرب » خوانده می شود و به خلیج فارس می ریزد.
سرزمینی را که بین دو رود دجله و فرات واقع است «الجزیره » می گویند. طول رودخانه فرات تقریبا 2900 کیلومتر است. جریان فرات در جلگه بین النهرین بسیار ملایم است و دارای بستری عریض می باشد. یگانه عامل حاصلخیزی خاک عراق و جلب جمعیت در جلگه خشک و گرم بین النهرین، دو رود فرات و دجله می باشد. بابل، پایتخت قدیم کشور بابل در ساحل فرات بنا شده بود.
فرات، نهر مقدس و بافضیلتی است که طبق روایات، دو ناودان از بهشت بر آن می ریزد و نهری پربرکت است و کودکی که کامش را با آب فرات بردارند، دوستدار اهل بیت علیهم السلام می شود.
در حدیث است که فرات، مهریه زهراست. مستحب است برای زیارت امام حسین علیه السلام از آب فرات غسل زیارت کنند که موجب آمرزش گناهان است. نوشیدن از آب فرات نیز مطلوب است.
امام صادق علیه السلام به سلیمان بن هارون فرمود: «ما اظن احدا یحنک بماء الفرات الا احبنا اهل البیت ». و نیز فرمود: «من شرب من ماء الفرات و حنک به فانه یحبنا اهل البیت »، هر کس از آب فرات بنوشد و کام را با آن بردارد، او دوستدار ما خاندان خواهد بود. در حدیث، از فرات به عنوان نهر مؤمن و نیز نهر بهشتی یاد شده است: «نهران مؤمنان و نهران کافران، فالمؤمنان: الفرات و نیل مصر...» «اربعة انهار من الجنة: الفرات...».
«فرات » یادآور عظیمترین حماسه خونین و ماندگارترین صحنه وفا و صبر است. شیر مردان عاشورایی در کربلا، در محرم سال 61 هجری توسط نیروهای «ابن زیاد» در محاصره قرار گرفتند و آب به روی اردوگاه امام حسین علیه السلام و اطفال و خیمه ها بسته شد.
سپاه دشمن می خواست با قرار دادن حسین علیه السلام در مضیقه بی آبی، او را به تسلیم وادارد اما آن حضرت مرگ شرافتمندانه و تشنه کامانه را برگزید.

[ویکی الکتاب] معنی فُرَاتٌ: گوارا (اگر در مورد آب به کار رود منظور آبی بسیار خوش طعم می باشدیا آبی است که سوز عطش را میشکند ، و یا آبی است که خنک باشد . )
ریشه کلمه:
فرت (۳ بار)

«فرات» به معنای خوش طعم و خوشگوار است و به گفته «لسان العرب»، آبی است که در نهایت «عذوبت» (پاکیزگی و گوارایی) باشد.
. در «عذب» گذشت که عذب به معنی گوارا و فرات به معنی بسیار گوارا است در جوامع‏الجامع آن را البالغ فی العذوبة و در تفسیر جلالین شدید العذوبة گفته است این لفظ سه بار در قرآن آمده است: . . . یعنی او کسی است که دو دریا را به هم آمیخت این سخت گوارا و این شور و تلخ است.

[ویکی فقه] فرات (ابهام زدایی). فرات ممکن است در معانی ذیل به کار رفته باشد: • آب فرات، آب نهر معروف در عراق• فرات بن ابراهیم کوفی، از شخصیت های دوران غیبت صغری• تفسیر فرات کوفی، تفسیری روایی به عربی از ابوالقاسم فرات بن ابراهیم بن فرات کوفی، محدّث و مفسر شیعی (زنده در ۳۰۷)
...