فیه ما فیه

فیهِ ما فیهِ یا مقالات مولانا، کتابی است به نثر فارسی اثر مولانا جلال الدین محمد بلخی (۶۰۴–۶۷۲ ق) با موضوع نقد و تفسیر عرفانی و شامل یادداشت هایی است که در طول سی سال از سخنان مولانا در مجالس فراهم آمده است. این سخنان توسط مریدان مولانا نوشته می شده است. نثر این کتاب ساده و روان است و درون مایه ای از مطالب عرفانی دینی و اخلاقی دارد.
مقالات در زمینۀ فیه مافیه
فیه مافیه، از گفتار مولانا جلال الدین محمد مشهور به مولوی، به تصحیح بدیع الزمان فروزانفر، ۱۳۳۰ تهران
گزیدهٔ فیه مافیه (مقالات مولانا)، تلخیص، مقدّمه، و شرح: دکتر حسین الهی قمشه ای، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی، تهران، ۱۳۷۰.
سه اثر منثور مولوی فیه مافیه، مکتوبات (مکاتیب نیز گفته می شده) و مجالس سبعه هستند. اما از میان این سه اثر منثور، مکتوبات تنها اثری است که به قلم خود مولوی است. فیه مافیه و مجالس، گفته ها و آموزه هایی است که مولانا بیان می کرده و پیروان آن را می نوشتند.
فیه مافیه، کتابی است که تدوین آن بعد از وفات مولوی (۶۷۲ ق) انجام گرفته و طبعاً نامی هم که بر آن نهاده شده است از مولوی نیست. از همین رو در نسخ قدیم گاه آن را الاسرار الجلالیه و گاه فیه مافیه خوانده اند. در ظهریه برخی از نسخه های خطی ابیاتی نوشته اند که در آن ها فیه مافیه به کار رفته است. به گمان بدیع الزمان فروزانفر نام این کتاب را از قطعهٔ زیر که در فتوحات مکیه محیی الدین بن عربی آمده است، گرفته اند:
کتاب فیه مافیه اولین بار با تصحیح انتقادی بدیع الزمان فروزانفر در سال ۱۳۳۵ شمسی در تهران منتشر شد. در زبان انگلیسی چند بار ترجمهٔ آن منتشر شده و آرتور آربری آن را با عنوان Discourses of Rumi ترجمه کرده است. تاکستون نیز آن را به نام Sign of The Unseen به انگلیسی برگردانده است. حتی برای فارسی زبانان هم معنای فیه مافیه روشن نیست. ترجمهٔ تحت اللفظی آن باید «در آن است آنچه در آن است»، یا با تصرف در مصراعی از شعر هاتف اصفهانی «در او هست آنچه هست در او» باشد. شاید مناسب تر باشد که به پیروی از آربری فیه مافیه را سخنرانی های مولوی بنامیم. ترجمهٔ فیه مافیه به آلمانی توسط آنه ماری شیمل در سال ۱۹۸۸ میلادی به چاپ رسید. همچنین فیه مافیه توسط علی نانوازاده، سال ۲۰۰۶، به زبان کُردی ترجمه شده و در اقلیم کردستان عراق توسط مرکز نشر موکریانی به چاپ رسیده است.

فیهِ مافیهِ یا مقالات مولانا، کتابی است به نثر فارسی اثر مولانا جلال الدین محمد بلخی (۶۰۴–۶۷۲ ق) با موضوع نقد و تفسیر عرفانی و شامل یادداشت هایی است که در طول سی سال از سخنان مولانا در مجالس فراهم آمده است. این سخنان توسط مریدان مولانا نوشته می شده است. نثر این کتاب ساده و روان است و درون مایه ای ازمطالب عرفانی دینی واخلاقی دارد.
سه اثر منثور مولوی فیه مافیه، مکتوبات (مکاتیب نیز گفته می شده) و مجالس سبعه هستند. اما از میان این سه اثر منثور، مکتوبات تنها اثری است که به قلم خود مولوی است. فیه مافیه و مجالس، گفته ها و آموزه هایی است که مولانا بیان می کرده و پیروان آن را می نوشتند.
فیه مافیه، کتابی است که تدوین آن بعد از وفات مولوی (۶۷۲ ق) انجام گرفته و طبعاً نامی هم که بر آن نهاده شده است از مولوی نیست. از همین رو در نسخ قدیم گاه آن را الاسرار الجلالیه و گاه فیه مافیه خوانده اند. در ظهریه برخی از نسخه های خطی ابیاتی نوشته اند که در آنها فیه مافیه به کار رفته است. به گمان بدیع الزمان فروزانفر نام این کتاب را از قطعهٔ زیر که در فتوحات مکیه محیی الدین بن عربی آمده است، گرفته اند:
کتاب فیه مافیه اولین بار با تصحیح انتقادی بدیع الزمان فروزانفر در سال ۱۳۳۵ شمسی در تهران منتشر شد. در زبان انگلیسی چند بار ترجمهٔ آن منتشر شده و آرتور آربری آن را با عنوان Discourses of Rumi ترجمه کرده است. تاکستون نیز آن را به نام Sign of The Unseen به انگلیسی برگردانده است. حتی برای فارسی زبانان هم معنای فیه مافیه روشن نیست. ترجمهٔ تحت اللفظی آن باید «در آن است آنچه در آن است»، یا با تصرف در مصراعی از شعر هاتف اصفهانی «در او هست آنچه هست در او» باشد. شاید مناسب تر باشد که به پیروی از آربری فیه مافیه را سخنرانی های مولوی بنامیم. ترجمهٔ فیه مافیه به آلمانی توسط آنه ماری شیمل در سال ۱۹۸۸ میلادی به چاپ رسید. همچنین فیه مافیه توسط علی نانوازاده، سال ۲۰۰۶، به زبان کُردی ترجمه شده و در اقلیم کردستان عراق توسط مرکز نشر موکریانی به چاپ رسیده است.

تقریرات مولانا جلال الدین محمد بلخی، به فارسی در نکته های عرفانی و اخلاقی. این کتاب مجموعۀ سخنان مولانا در جمع دوستان و مریدان خود و در پاسخ به پرسش های آنان است. چنین به نظر می رسد که گفته های مولانا در مجالس درس به دست پسرش، سلطان ولد، یا یکی دیگر از مریدانش، به صورت کنونی تدوین شده است. فیه مافیه سرشار از نکات اخلاقی و حکایت های لطیف عرفانی است و مولانا در لابه لای سخنان خود، از آیات و احادیث، تفسیرهایی عرفانی به دست داده است. فیه مافیه را مقدمه یا منبعی برای تفسیر پاره ای از حکایت های مثنوی معنوی دانسته اند و در مثنوی با نام مقالات خواند شده است. این کتاب نظم و ترتیبی خاص ندارد و نثر آن ساده و روان و گاه محاوره ای است. فیه مافیه به کوشش بدیع الزمان فروزانفر به چاپ رسیده است (تهران، ۱۳۳۰ش).

فیهِ ما فیهِ یا مقالات مولانا از محمد جلال الدین بلخی است به نثر بوسیله شاگردان در مجالس مختلف، نوشته شده است.
• «ما نیز همین گوییم که جزای نیکی نیکیست و جزای بدی بدیست.»صفحهٔ ۵۸• «بسیار کسان هستند که حق تعالی ایشان را بنعمت و مال و زر و امارت عذاب می دهد و جان ایشان از آن گریزانست.»صفحهٔ ۷۰• «علمها همه نقشند چون جان گیرند همچنان باشد که قالبی بی جان، جان پذیرفته باشد، اصل این همه علم از آنجاست از عالم بی حرف و صوت»صفحهٔ ۱۳۶• «همه چیز را تا نجویی نیابی، جز این دوست را تا نیابی نجویی»صفحهٔ ۱۶۷• «ای برادر تو همان اندیشه//مابقی خود استخوان و ریشه، تو باین معنی نظر کن که همان اندیشه اشارت بآن اندیشه مخصوص است و آن را به اندیشه عبارت کردیم جهت توسع اما فی الحقیقه آن اندیشه نیست و اگر هست این جنس اندیشه نیست که مردم فهم کرده اند مارا غرض این معنی بود از لفظ اندیشه، و نطق، اندیشه می باشد»صفحه کج• «اکنون بعضی آدمیان متابعت عقل چندان کردند که به کلی ملک گشتند و نور محض گشتند ایشان انبیا و اولیا اند از خوف و رجا رهیدند و بعضی را شهوت بر عقلشان قالب گشت تا به کلی حکم حیوان گرفتند»صفحهٔ ۶۸• «دعوی عشق کردن آسان است//لیکن آن را دلیل و برهانست»صفحهٔ ۳• «شیخی بود مریدان را استاده رها کردی دست بسته در خدمت، گفتند ای شیخ این جماعت را چرا نمی نشانی که این رسم درویشان نیست این عادت امرا و ملوکست، گفت نی خمش کنید من می خواهم که ایشان این طریق را معظم دارند تا برخوردار شوند اگرچه تعظیم در دل است ولکن (الظاهر عنوان الباطن) معنی عنوان چیست یعنی از عنوان نامه بدانند نامه برای کیست»صفحهٔ ۱۲۹• مولوی. . چاپ هفتم، تهران سال=۱۳۷۹: اقبال، ISBN 978-964-406-150_9. ‏ -> فیه مافیه.

[ویکی نور] «فیه ما فیه» مجموعه ای از سخنان مولاناست که وی طی سالیان دراز در مناسبت های مختلف به زبان آورده است و مریدان آن را یادداشت کرده اند.
در این مجموعه بخش هایی وجود دارد که از دوران حیات شمس و حضور او در قونیه حکایت دارد. همچنین بخش هایی است که از شمس به عنوان شخص متوفی و درگذشته یاد می کند و نیز تکه هایی در تفسیر برخی از ابیات مثنوی یادگار سال های واپسین عمر مولانا دیده می شود.
به نظر مرحوم فروزانفر چون این کتاب ظاهراً بعد از وفات مولانا تدوین شده و در زمان حیات وی که به هر وقت فصلی از محاضرت و مذاکرات مجلس او به تحریر می آمده و بر فصول سابق افزوده می گردیده، تدوین آن به طور کامل میّسر نبوده است. پس بالطّبع تصوّر این که مولانا خود نامی بر این کتاب نهاده باشد، مقبول نتواند بود و گمان می رود که این اسم مقتبس از قطعه ای است که در فتوحات مکّیه ابن عربی ذکر شده است.
اگر کتاب مذکور بدین نام در زمان مولانا شهرت یافته بود، هیچ جهت نداشت که در دو نسخه ی قریب العهد به زمان وی که هر دوی آن ها ظاهراً در قونیه و از روی نسخه های مکتوب در عهد مؤلف استنساخ شده آن را به نام های مختلف یاد کنند. البته بعضی ها این تردید مرحوم فروزانفر را قبول ندارند، چرا که همین اسم فیه ما فیه در رساله سپهسالار هم ذکر شده است.
بهر حال فیه ما فیه وسیله خوبی برای آشنایی با روش تعلیم بزرگان صوفیه مخصوصاً شمس و مولاناست که سخن به اندازه فهم مستمع می گویند و دقیق ترین و بلندترین معانی را در قالب تمثیلات بیان می کنند.