شرح اصول فقه

[ویکی نور] «شرح اصول فقه» از جمله شروح فارسی کتاب اصول فقه مرحوم مظفر به قلم علی محمّدی خراسانی است. این شرح پس از چندین دوره تدریس به رشته تحریر درآمده لذا از صلابت و اتقان خوبی برخوردار است.
کتاب در چهار جلد تدوین شده و شارح در چهارم به تکمیل اصول عملیه پرداخته و اصول برائت، تخییر واحتیاط را که در اصل کتاب نیامده خود به رشته تحریر درآورده است.وی پس از تبیین مطالب کتاب سعی نموده نظریات بزرگان علمای متأخر را هرچند فهرست وار در اختیار خوانندگان قرار دهد.
کتاب مشتمل بر چهار جلد است که مطالب به اخصار به شرح ذیل است:
مرحوم مظفر در ابتدای کتاب چهار مطلب را بیان می کند که به ترتیب عبارتند از: تعریف علم اصول، بیان موضوع، بیان فایده اصول، تقسیم بندی مباحث علم اصول.توضیح اینکه اصولیان متقدّم از منطقی ها پیروی کرده و معتقد بودند که هر علمی باید دارای موضوع خاصی باشد که در آن از عوارض ذاتی همان موضوع بحث شود ولی اصولیان متأخر از قبیل آخوند در کفایه و بعضی دیگر معتقدند که لازم نیست هر علمی موضوع خاصّی داشته باشد بلکه امتیاز علوم از یکدیگر به اغراض است. مرحوم مظفر همین نظر را پذیرفته و می گوید هر مساله ای که در طریق استنباط احکام شرعی باشد از مسائل علم اصول است. از جمله مسایلی که همواره میان دانشمندان هر علم مرسوم بوده و هست مساله تقسیم بندی مطالب آن علم است. در علم اصول هم تا زمان مرحوم محقق اصفهانی شیوه های گوناگونی عرضه شده بود. جدیدترین تقسیم بندی مخصوص ایشان است که مرحوم مظفر از آن روش متابعت نموده و مباحث اصول را به مباحث الفاظ، عقلی، حجت، و اصول عملیه تقسیم بندی کرده است. در مقدّمه کتاب پاره ای از مباحث لغوی را که مربوط به علوم ادبیات است ولی در آن علوم یا اصلاً مطرح نشده و یا بسیار ناقص مطرح شده مورد بررسی قرار می گیرد. این مباحث شامل چهارده امر می گردد که عبارتند از: حقیقت وضع، واضع، وضع تعیینی و تعیّنی، اقسام وضع استعمال حقیقی و مجازی، ترادف و اشتراک، حقیقت شرعیّه و... مولف بعد از فراغت از مباحث چهارگانه فوق به شرح و بیان مقاصد چهارگانه کتاب می پردازد:
در مقصد اول مباحث الفاظ بیان شده است.هدف در این بخش شناسایی صغریات اصالة الظهور است؛ یعنی می خواهیم بدانیم که مثلاً امر، ظهور در چه معنایی دارد و مانند آن. در رابطه با ظواهر الفاظ در دو بُعد بحث می شود: بعد مادّه آن و بعد هیئت و صیغه آن. بحث در مقصد اول در هفت باب است که عبارتند از: مشتق، اوامر، نواهی، مفاهیم، عام و خاص، مطلق و مقیّد، مجمل و مبین. توضیح اینکه مباحثی که در این بخش ذکر می شود از یک ناحیه عام و کلی است یعنی منحصراً درباره الفاظ قرآن و سنّت بحث نمی کنیم بلکه به طور کلّی از ظواهر کلمات هر متکلّمی بحث می کنیم؛ منتهی هدف اصلی ما در علم اصول، تشخیص ظواهر الفاظ کتاب و سنّت به منظور استنباط احکام است.