عقبه

پيچ وخميدگي , گرفتاري , مانع , محظور , گير , تکان دادن , هل دادن , بستن (به درشکه وغيره) , انداختن , رداع , سد جلو راه , پاگير

پی‌آمد، دنباله، نتیجه

دشوار، سخت

۱. پیآمد، دنباله، نتیجه
۲. دشوار، سخت،

(عَ قَ بِ) [ ع . عقبة ] (اِ.) 1 - گردنه ، راه سخت کوهستانی . 2 - کنایه از: کار سخت و دشوار. ج . عقبات .

(عُ قْ بَ) [ ع . عقبة ] (اِ.) 1 - نوبت . 2 - باقی - مانده هر چیزی .

عقبة. [ ع َ ب َ ] (ع اِ) برگ سبز که پس برگ خشک برآید. || نوعی از جامه های نگارین هودج . (منتهی الارب ) عِقْبة. رجوع به عِقبة شود.

عقبة. [ ع َ ق َ ب َ ] (اِخ ) پز منی . (منتهی الارب ). عقبه ای است بین منی و مکه و فاصله ٔ آن تا مکه در حدود دو میل است . در آنجا مسجدی است که از آن رمی جمره ٔ عقبه میشود. در سال یازدهم بعثت ، پیغمبر اسلام (ص ) در این عقبه با شش تن از قبیله ٔ «اوس » برخورد نمود و آنان را به دین اسلام فراخواند. این شش تن عبارت بودند از: اسعدبن زرارة، قطبةبن عامربن حدیدة، معاذبن عفراء، جابربن عبداﷲبن رئاب ، عوف بن عفراء و عقبةبن عامر.این بیعت مشهور به بیعةالعقبة الاولی است . و این شش تن به مدینه بازگشتند و به تبلیغ اسلام پرداختند و درسالهای بعد تعداد بیشتری از اوس و خزرج در این عقبةاسلام آوردند. تعداد بیعت کنندگان را در بیعت دوم هفتاد تن و برخی هفتاد و سه تن نوشته اند. بیعت عقبه نخستین بیعت در اسلام بود و از میان انصار آنکه لقب عَقَبی دارد، در این ناحیه با پیامبر اسلام (ص ) بیعت کرده است . و از آن جمله است «و لقد شهدت لیلة العقبة و ما احب بدراً بدلها» زیرا بیعه ٔ عقبه نخستین بیعت در اسلام بوده است . (از معجم البلدان ) (از منتهی الارب ).

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن وهب بن عقبة. محدث . رجوع به ابونعیم (عقبةبن ...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن ابی معیط. صحابی . رجوع به ابووهب (عقبةبن ...) شود.

عقبة. [ ع َ ق َ ب َ ] (اِخ )نام چند ناحیه است ، از آن جمله محله ای است در ماوراء نهر عیسی نزدیک دجله ٔ بغداد. (از معجم البلدان ).
- عقبةالرکاب ؛ عقبه ای است در نزدیکی نهاوند. و وجه تسمیه ٔ آن این است که سپاه اسلام چون آهنگ نهاوند کرد در این عقبه سواران آن ازدحام کردند. (از معجم البلدان ).
- عقبةالسیر ؛ عقبه ای است تنگ و طویل در ثغور در نزدیکی حدث . (از معجم البلدان ).
- عقبة الطین ؛ موضعی است در فارس . (از معجم البلدان ).

مولوی .

مولوی .

مولوی .

عطار.

عطار.

عقبة. [ ع ِ ب َ ] (ع اِ) جامه های نگارین هودج . (منتهی الارب ). عَقَبة. و رجوع به عقبة شود. || در ماه یک مرتبه کردن کاری را، گویند مایفعل ذلک اًلا عقبة؛ یعنی هر ماه یک بار آن کار را می کند. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). ج ، عِقَب . (اقرب الموارد). || اثر: عقبة الجَمال ؛ اثر و نشان و هیئت زیبایی . (از اقرب الموارد) (از منتهی الارب ). عُقبة. و رجوع به عُقبة شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن ابی الصهباء باهلی . تابعی است . رجوع به ابوخریم شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن حرام ، جدی است جاهلی از جذام از قحطانیة. فرزندان او در روزگار ابن خلدون (732 - 808 هَ . ق .) در بلاد کرک میزیستند و حفاظت راه مابین مصر و مدینه ٔ منوره را تا حوالی غزة از بلاد شام ، بعهده داشتند. (از الاعلام زرکلی از نهایةالارب و ابن خلدون ).

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن ضمره ٔحمصی . محدث . رجوع به ابوالولید (عقبةابن ...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن حارث بن عامر. صحابی است . رجوع به ابوسروعة شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن خالد سکونی ، مشهور به مجدر. تابعی است . رجوع به ابومسعود (عقبةبن ...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن عامربن عبس بن مالک جهنی مکنی به ابوخماد، امیر و از صحابه ٔ پیغمبر اسلام (ص ) بوده است . وی «ردیف » پیامبر (ص ) بود و در جنگ صفین با معاویه شرکت داشت و در فتح مصر همراه عمروبن عاص بود. به سال 44هَ . ق . معزول شد و به سال 58هَ . ق . در مصر درگذشت . مردی شجاع و فقیه و قاری و شاعر بود و از تیراندازان بشمار میرفت . عقبة از جمله گردآورندگان قرآن کریم است و «ابن یونس » گوید مصحف او تاکنون (تا زمان ابن یونس ) در مصر است و آن با مصحف عثمان اختلاف دارد و در انتهای آن جمله ٔ «کتبه عقبةبن عامربیده » نگاشته است . عقبة را 55 حدیث است و در قاهره «مسجدعقبةبن عامر» در کنار قبر اوست . (از الاعلام زرکلی به نقل از دول الاسلام ذهبی و الاصابة و جمهرة الانساب ).

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن عبدالغافر ازدی عوذی ، مکنی به ابونهار. وی به سال 83 هَ . ق . در جماجم درگذشت . رجوع به تاج العروس ذیل ماده ٔ «ج م م » شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن علقمه ٔ بیرونی . محدث . رجوع به ابوعبدالرحمان (عقبةبن ...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن علقه ٔ بیرونی . محدث . رجوع به ابویوسف (عقبةبن ...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن عمروبن ثعلبه ٔ انصاری بدری ، مکنی به ابومسعود. صحابی و از قبیله ٔخزرج بود. وی در غزوه ٔ عقبه و احد و مابعد آنها شرکت داشت . عقبة در کوفه سکنی گزید و از یاران علی (ع ) بوده است و مدتی ولایت کوفه را بعهده داشت و به سال 40 هَ . ق . در آنجا درگذشت . (از الاعلام زرکلی از کشف النقاب و الاصابة). رجوع به ابومسعود (عقبة...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن عیسی . یکی از امرای آل ایوب است و او در یکی از جنگها اسیر نصاری گشت و وی را به اسارت به بیت المقدس بردند و در بندملک نصاری ماری بن ایوب بماند تا به مرضی صعب دچار شد و او را از زندان بیرون کردند و پس از معالجه وی را رها کردند تا به مصر شد. (یادداشت مرحوم دهخدا).

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن مغیره ٔ شیبانی راوی حدیث . رجوع به ابوالعلاء (عقبةبن ...) شود.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن نافعبن عبدالقیس اموی قرشی فهری . از فاتحان و فرماندهان بزرگ در صدر اسلام وی در سال یکم پیش از هجرت متولد شد و او را با پیامبر اسلام (ص ) صحبتی نبود. او پسرخاله ٔ عمروبن عاص بود و از جانب وی به سال 42 هَ . ق . والی افریقیة شد و او در راه خویش بسیار از شهرها و استانهای سودان را فتح کرد. و به سال 50 هَ .ق . از جانب معاویه والی مستقل افریقیه شد. عقبة سپس تا وادی قیروان پیش رفت و در آنجا مسجدی بنا نهاد که تا امروز به نام جامع عقبة شهرت دارد. به سال 55 هَ . ق . معاویه او را عزل کرد سپس به سال 62 هَ . ق . یزید او را والی بر مغرب نمود و وی دیگر بار قصد قیروان کرد. و سرانجام به سال 63 هَ . ق . فرنگی ها وی رادر تهودة، از سرزمینهای زاب غافلگیر کردند و به قتل رساندند و در آنجا دفن شد. (از الاعلام زرکلی به نقل از الاستقصاء و البیان المغرب و فتح العرب للمغرب ).

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (ع اِ) نوبت : تمّت عقبتک . || بدل : أخذت من اسیری عقبة. || شب وروز، بدان جهت که همدیگر را تعاقب می کنند. (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). ج ، عُقَب . (از اقرب الموارد). || آنچه از خوردنی در بن دیگ عاریتی به خداوند دیگ فرستند. (منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || باقی مانده ٔ هر چیزی . (منتهی الارب ): فلان عقبة بنی فلان ؛ او آخرین بازمانده ٔ آنان است . (از اقرب الموارد). || نشان و اثر: علیه عقبةالجَمال . || عقبة الطائر؛ مسافت ما بین ارتفاع و انحطاط پرنده ، و گویند آن دو فرسخ است . (از منتهی الارب ) (از اقرب الموارد). || عقبةالشیطان ؛ نوعی از نشست که به نشست سگ ماند. (منتهی الارب ). عَقِب الشیطان . رجوع به عَقِب شود. || آنچه از شیرینی ، پس از طعام خورند. دسر. || عقبة الضبع؛ سختی و شدت ؛ لقیت منه عقبة الضبع و اِست الکلب ؛ از او سختی و شدت دیدم . (از اقرب الموارد).
- ابوعقبة ؛ کنیه ٔ خنزیر و خوک . (از اقرب الموارد).

عقبة. [ ع ُب َ ] (اِخ ) ابن سَکون بن أشرس . جدی است جاهلی از کندة از قحطانیة. و از جمله فرزندان او عیاض و ثعلبة بوده اند. (از الاعلام زرکلی از نهایةالارب و السبائک ).

عقبة. [ ع ُب َ ] (اِخ ) جدی است جاهلی و فرزندان او بطنی از هلال بن عامر از عدنانیه را تشکیل میدهند. و طائفه ای از آنان در اصفون و اسنا، در صعید مصر میزیستند. (از الاعلام زرکلی به نقل از نهایةالارب و البیان و الاعراب ).

عقبة. [ ع َ ق َ ب َ ] (اِخ )خلیج باریکی است در شمال بحر احمر و جنوب شرقی شبه جزیره ٔ سینا، که در انتهای آن یعنی شمالی ترین نقطه ٔ آن بندر کوچک عقبه قرار دارد و آن امروز جزو کشور هاشمی اردن است . (فرهنگ فارسی معین ). || نام بندری کوچک در انتهای خلیج عقبه به شمال بحر احمر.

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن ابان بن ذکوان بن امیةبن عبدشمس ، مکنی به ابوالولید و مشهور به ابن ابی مُعَیط. از پیشروان قریش در جاهلیت . در آغاز ظهور اسلام ، مسلمانان را آزار بسیار رساند و در غزوه ٔ بدر بدست مسلمین اسیر گشت و به دار آویخته شد. و وی نخستین تنی است در اسلام که به دار آویخته شده است . (از الاعلام زرکلی به نقل از الروض الانف و ابن الاثیر).

عقبة. [ ع ُ ب َ ] (اِخ ) ابن حجاج سلولی . امیر و از اشراف بنی سلول بود. به سال 116 یا 117 هَ . ق . از جانب عبیداﷲبن حجاب امیر مصر در عهد هشام بن عبدالملک ، به ولایت اندلس گماشته شد و او آن نواحی را تا اربونه و جلیقیة و پنپلونة فتح کرد و بیش از هزار تن بر دست وی اسلام آوردند. و گویند به سال 123هَ . ق . اهالی اندلس به تحریک عبدالملک بن قطن بر او شوریدند و وی را خلع کردند و اندکی بعد در قرطبه درگذشت . (از الاعلام زرکلی از نفح الطیب و ابن الاثیر و البیان المغرب ).

ماندۀ چیزی را گویند.