محمد سعید بن محمد مفید قمی معروف به قاضی سعید و ملقب به حکیم کوچک از اجله علمای نامی امامیه و مفاخر فضلای حدیث و حکمت و فنون ادبیه است .
قاضی سعید قمی
فرهنگ فارسی
لغت نامه دهخدا
قاضی سعید قمی. [ س َ دِ ق ُ ] ( اِخ ) محمد سعیدبن محمد مفید قمی ، معروف به قاضی سعید و ملقب به حکیم کوچک. از اجله علمای نامی امامیه و مفاخر فضلای حدیث و حکمت و فنون ادبیه. عالمی بوده است عارف متشرع ، ربانی و حکیمی ادیب و کامل و محقق صمدانی و در مراتب تأویل و عرفان و حکمت و استنباط نکات خفیه اسرار مکنونه و دقائق کشفیه مخزونه در آیات و احادیث دینی مؤید بروح القدس و مشمول تأییدات غیبی بوده و به عرفان و تصوف میل مفرط داشته و در اسماء اﷲ قائل به اشتراک لفظی بوده و در همین موضوع دو رساله عربی و پارسی تألیف کرده و نام رساله فارسی کلید بهشت است. وی از شاگردان ملامحسن فیض کاشانی و ملاعبدالرزاق لاهیجی و ملارجبعلی تبریزی بوده و شاه عباس ثانی و درباریان او وی را بسیار تجلیل نموده و به زیارت و دیدنش میرفته اند او راست :
1- الاربعون حدیثاً که آن را در سی سالگی تألیف نموده و شرح چهل حدیث در معارف و مشحون از تحقیقات علمی است. 2- الاربعونیات لکشف انوار القدسیات ، و این کتاب از مصنفات ممتاز و برجسته بوده و در آن چهل رساله خود را که در چهل باب از ابواب معارف و تحقیقات و هریک اسمی خاص داشته مثل روح الصلوة و فوائد رضویه و حدیقه و ردیّه و مانند اینها جمع کرده و به همین اسمش موسوم ساخته است. 3- اسرار الصلوة که در حاشیه شرح هدایه ملاصدرا چاپ شده. 4- اسوار الصنایع در صناعات خمسه قیاسیه منطقیه ( شعر و خطابه و جدل و برهان و مغالطه ) و به تصریح خودش از صناعیه میرفندرسکی هم استمداد نموده است. 5- حاشیه اثولوجیای ارسطو. 6- حاشیه شرح اشارات خواجه. 7- الحدیقة الوردیّة و السوانح المعراجیة که یکی از رساله های چهل گانه اربعینات مذکور فوق است. 8- حقیقة الصلوة. 9- روح الصلوة و آن یکی از رساله های چهل گانه فوق است. و شاید این هردو همان اسرار الصلوة مذکور فوق باشند. 10- شرح توحید صدوق که سه مجلد است. 11- شرح حدیث بساط. 12- شرح حدیث غمام. این کتاب را به سال 1099 هَ. ق. در اصفهان تألیف نموده و یک نسخه آن بشماره 1849 در کتابخانه مدرسه سپهسالار جدید تهران موجود است. 13- فوائد رضویه و آن یکی از رساله های اربعینات مذکور فوق است. 14- کلید بهشت و آن رساله ای است پارسی در اشتراک لفظی اسماء اﷲ چنانکه بدان اشاره شد. باری قاضی سعید مدتی متصدی امر قضاء در شهر قم بوده و این کاشف از تبحر وی در شرعیات نیز میباشد. وی تا هنگام وفات در همان شهر اقامت داشته است. وفات او موافق آنچه در عنوان حاشیه اثولوجیا از کتاب ذریعة تصریح شده به سال 1103 هَ. ق. بوده است. و مخفی نماند که شیخ محمدحسین برادر قاضی سعید نیز از اکابر علمای عصر خود واز شاگردان ملارجبعلی بوده و تفسیر بزرگی بر قرآن مجید نوشته که حاکی از تبحر وی میباشد. وی در اواخر قرن یازدهم هجری درگذشته است. سال وفات وی معلوم نیست.( هدیة الاحباب ص 215 ) ( روضات الجنات ص 302 ) ( مواضعی ازالذریعه ) ( انجم فروزان در تاریخ قم تألیف عباس فیض ج 2 ) ( ریحانة الادب ج 3 ص 268 ).
1- الاربعون حدیثاً که آن را در سی سالگی تألیف نموده و شرح چهل حدیث در معارف و مشحون از تحقیقات علمی است. 2- الاربعونیات لکشف انوار القدسیات ، و این کتاب از مصنفات ممتاز و برجسته بوده و در آن چهل رساله خود را که در چهل باب از ابواب معارف و تحقیقات و هریک اسمی خاص داشته مثل روح الصلوة و فوائد رضویه و حدیقه و ردیّه و مانند اینها جمع کرده و به همین اسمش موسوم ساخته است. 3- اسرار الصلوة که در حاشیه شرح هدایه ملاصدرا چاپ شده. 4- اسوار الصنایع در صناعات خمسه قیاسیه منطقیه ( شعر و خطابه و جدل و برهان و مغالطه ) و به تصریح خودش از صناعیه میرفندرسکی هم استمداد نموده است. 5- حاشیه اثولوجیای ارسطو. 6- حاشیه شرح اشارات خواجه. 7- الحدیقة الوردیّة و السوانح المعراجیة که یکی از رساله های چهل گانه اربعینات مذکور فوق است. 8- حقیقة الصلوة. 9- روح الصلوة و آن یکی از رساله های چهل گانه فوق است. و شاید این هردو همان اسرار الصلوة مذکور فوق باشند. 10- شرح توحید صدوق که سه مجلد است. 11- شرح حدیث بساط. 12- شرح حدیث غمام. این کتاب را به سال 1099 هَ. ق. در اصفهان تألیف نموده و یک نسخه آن بشماره 1849 در کتابخانه مدرسه سپهسالار جدید تهران موجود است. 13- فوائد رضویه و آن یکی از رساله های اربعینات مذکور فوق است. 14- کلید بهشت و آن رساله ای است پارسی در اشتراک لفظی اسماء اﷲ چنانکه بدان اشاره شد. باری قاضی سعید مدتی متصدی امر قضاء در شهر قم بوده و این کاشف از تبحر وی در شرعیات نیز میباشد. وی تا هنگام وفات در همان شهر اقامت داشته است. وفات او موافق آنچه در عنوان حاشیه اثولوجیا از کتاب ذریعة تصریح شده به سال 1103 هَ. ق. بوده است. و مخفی نماند که شیخ محمدحسین برادر قاضی سعید نیز از اکابر علمای عصر خود واز شاگردان ملارجبعلی بوده و تفسیر بزرگی بر قرآن مجید نوشته که حاکی از تبحر وی میباشد. وی در اواخر قرن یازدهم هجری درگذشته است. سال وفات وی معلوم نیست.( هدیة الاحباب ص 215 ) ( روضات الجنات ص 302 ) ( مواضعی ازالذریعه ) ( انجم فروزان در تاریخ قم تألیف عباس فیض ج 2 ) ( ریحانة الادب ج 3 ص 268 ).
دانشنامه عمومی
محمد سعید بن محمد مفید قمی معروف به قاضی سعید قمی (۱۰۷۱–۱۰۱۲ خورشیدی) فیلسوف، مجتهد، مرجع تقلید شیعه و محدث بزرگ قرن دوازدهم هجری بود. وی یکی از فیلسوفان مکتب قم است.
دیوان قاضی سعید قمی
وی در قم زاده شد. پدر وی، محمد فقیه قمی، نیز حکیم بود. زمانی که قاضی جوان بود دوران اولیه تحصیل را در قم سپری کرد. وی در دوران صفوی زندگی می کرد و طبیب شخصی شاه عباس صفوی بود. وی با عنوان حکیم کوچک نامبردار است. از آن جا که در قم بعنوان قاضی کار می کرد به اسم قاضی مشهور شد. پدر وی به او طب و فلسفه یاد داد.
او شاگرد تعدادی از شاگردان ملاصدرا بود. در حکمت شاگرد ملا رجب علی تبریزی و در علوم دینی و حقیقی شاگرد ملا محسن فیض کاشانی بود. استاد دیگر وی عبدالرزاق لاهیجی بود.
مهم ترین اثر وی شرح و تاویل احادیث اهل بیت است. شرح توحید صدوق، اربعین و رساله حقیقت صلوة از دیگر آثار اوست.ترجمه کتاب فارسی فی الحکمة (اثر ملا رجب علی تبریزی) که قاضی سعید قمی آن را با عنوان البرهان القاطع و النور الساطع به عربی برگردانده است.
دیوان قاضی سعید قمی
وی در قم زاده شد. پدر وی، محمد فقیه قمی، نیز حکیم بود. زمانی که قاضی جوان بود دوران اولیه تحصیل را در قم سپری کرد. وی در دوران صفوی زندگی می کرد و طبیب شخصی شاه عباس صفوی بود. وی با عنوان حکیم کوچک نامبردار است. از آن جا که در قم بعنوان قاضی کار می کرد به اسم قاضی مشهور شد. پدر وی به او طب و فلسفه یاد داد.
او شاگرد تعدادی از شاگردان ملاصدرا بود. در حکمت شاگرد ملا رجب علی تبریزی و در علوم دینی و حقیقی شاگرد ملا محسن فیض کاشانی بود. استاد دیگر وی عبدالرزاق لاهیجی بود.
مهم ترین اثر وی شرح و تاویل احادیث اهل بیت است. شرح توحید صدوق، اربعین و رساله حقیقت صلوة از دیگر آثار اوست.ترجمه کتاب فارسی فی الحکمة (اثر ملا رجب علی تبریزی) که قاضی سعید قمی آن را با عنوان البرهان القاطع و النور الساطع به عربی برگردانده است.
wiki: قاضی سعید قمی
دانشنامه آزاد فارسی
قاضی سعید قمی (قم ۱۰۴۹ـ پس از ۱۱۰۷ق)
(معروف به حکیم کوچک) فیلسوف، عارف، محدّث، فقیه امامی و طبیب ایرانی. وی پس از فراگیری دانش های مقدّماتی به اصفهان مهاجرت کرد و از درس ملارجبعلی تبریزی و فیض کاشانی بهره برد و پس از آموختن طب در شمار پزشکان شاه عباس دوم درآمد و پس از چندی در قم منصب قضاوت یافت. به سبب اختلافی در زمان شاه سلیمان صفوی در قلعۀ الموت زندانی و پس از مدتی آزاد شد. سپس به قم رفت و به تصنیف و تدریس پرداخت. به تأثیر از آرای استادش رجبعلی تبریزی، دارای مشرب خاصی در فلسفه و عرفان است و بر پاره ای از آموزه های وجودی حکمت متعالیه و برخی از تعلیمات ابن عربی، چون اعیان ثابته، سخت می تازد. از وی بیش از بیست اثر گزارش شده است. از آثارش: شرح توحید صدوق؛ شرح اربعین (این دو اثر به انجام نرسیده است)؛ مجموعۀ اربعینیات مشتمل بر یازده رساله؛ اسرار الصنایع فی فلسفة بعض العلوم؛ کلید بهشت در فلسفه؛ اسرارالعبادات؛ تعلیق بر اثولوجیا.
(معروف به حکیم کوچک) فیلسوف، عارف، محدّث، فقیه امامی و طبیب ایرانی. وی پس از فراگیری دانش های مقدّماتی به اصفهان مهاجرت کرد و از درس ملارجبعلی تبریزی و فیض کاشانی بهره برد و پس از آموختن طب در شمار پزشکان شاه عباس دوم درآمد و پس از چندی در قم منصب قضاوت یافت. به سبب اختلافی در زمان شاه سلیمان صفوی در قلعۀ الموت زندانی و پس از مدتی آزاد شد. سپس به قم رفت و به تصنیف و تدریس پرداخت. به تأثیر از آرای استادش رجبعلی تبریزی، دارای مشرب خاصی در فلسفه و عرفان است و بر پاره ای از آموزه های وجودی حکمت متعالیه و برخی از تعلیمات ابن عربی، چون اعیان ثابته، سخت می تازد. از وی بیش از بیست اثر گزارش شده است. از آثارش: شرح توحید صدوق؛ شرح اربعین (این دو اثر به انجام نرسیده است)؛ مجموعۀ اربعینیات مشتمل بر یازده رساله؛ اسرار الصنایع فی فلسفة بعض العلوم؛ کلید بهشت در فلسفه؛ اسرارالعبادات؛ تعلیق بر اثولوجیا.
wikijoo: قاضی_سعید_قمی
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] قاضی سعید قمی، (۱۰۴۳ق ـ ۱۱۰۳ق) طبیب، حکیم، عارف، شاعر و عالم شیعی در عصر صفوی. اکثر آثار به جا مانده از قاضی سعید در شرح احادیث است. همچنین همه آثار او به استثنای کلید بهشت و اسرار الصنایع به زبان عربی نگاشته شده است. او به فارسی و عربی شعر می سروده و آثارش آکنده از آیات و روایات و کلمات عرفا، حکما، متکلمان، مفسران و محدثان است.
شرح توحید الصدوق، کلید بهشت، اسرار العبادات و مکاتبات فیض و قاضی سعید قمی از جمله آثار اوست.
قاضی سعید در ۱۰۴۳ق / ۱۶۳۳م در قم به دنیا آمد. بخش زیادی از زندگی خود را در همان شهر به تدریس گذراند و در سال ۱۱۰۳ق/ ۱۶۹۱ در همان جا از دنیا رفت. او در اصفهان شاگرد رجبعلی تبریزی بود، اما به شاگردی محسن فیض و عبدالرزاق لاهیجی نیز درآمد. وی از برجسته ترین نمایندگان عرفان شیعه امامی است.
شرح توحید الصدوق، کلید بهشت، اسرار العبادات و مکاتبات فیض و قاضی سعید قمی از جمله آثار اوست.
قاضی سعید در ۱۰۴۳ق / ۱۶۳۳م در قم به دنیا آمد. بخش زیادی از زندگی خود را در همان شهر به تدریس گذراند و در سال ۱۱۰۳ق/ ۱۶۹۱ در همان جا از دنیا رفت. او در اصفهان شاگرد رجبعلی تبریزی بود، اما به شاگردی محسن فیض و عبدالرزاق لاهیجی نیز درآمد. وی از برجسته ترین نمایندگان عرفان شیعه امامی است.
wikishia: ملا رجب علی تبریزی و ملامحسن فیض کاشانی اشاره کرد که از جمله شاگردان ممتاز، حکیم ملاصدرا به شمار می آمدند.
محمد سعیدبن محمد مفید قمی معروف به قاضی سعید قمی در دهم ذی القعده سال ۱۰۴۹ ق در قم متولد شد. در آثاری که توسط این دانشمندان به رشته نگارش درآمده عموماً نامی از پدرش دیده نمی شود و تنها در مجلد اول کتاب گرانسنگ «شرح توحید صدوق» خود را «محمد» فرزند «محمد مفید» دانسته و در مجلد دوم مصنف، خویش را محمد فرزند مفید معرفی کرده است. از برخی کتب تراجم برمی آید که مفید لقب پدرش بوده و نام والد وی محمدباقر است، صاحب کتاب «طرائق الحقایق» نام پدر قاضی سعید را محمد نوشته
و نصرآبادی و به تبع وی صاحب سفینه خوشگو، پدر وی را محمدباقر معرفی کرده اند.
محمدباقر در زهد و وارستگی مشهور بود و در شهر مقدس قم به شغل طبابت اشتغال داشت و بانهایت دلسوزی و رعایت موازین علمی و شرعی از این طریق روزگار می گذرانید. قاضی سعید قمی در چنین بوستان معطری در ذی القعده سال 1049 هـ.ق دیده به جهان گشود
و خانواده خویش را سرشار از شادی و شعف نمود، البته هانری کربن تاریخ تولد وی را به سال 1043 هـ.ق در شهر قم درج نموده است.
این عالم شیعی در برخی نوشته ها خود را محمد معروف به «سعید» معرفی کرده است و شرح حال نویسان از وی تحت عناوین «قاضی سعید قمی»، «میرزا محمد سعید»، «ملا سعید» و «حکیم کوچک» نام برده اند.
برادر بزرگتر وی میرزا محمدحسین نام دارد که از شاگردان ملا رجبعلی تبریزی است و نزد شاه عباس دوم صفوی (1077-1052 هـ.ق) در ردیف طبیبان حاذق بود. می گویند محمدحسین ریاست اطبای آن روزگار را عهده دار بود و نزد حاکمان صفوی از اهمیت و اعتبار ویژه ای برخوردار بوده است، وی بعد از مرگ شاه عباس از سرپرستی طبیبان معزول گشت و موظف گردید در قم زندگی کند؛ بعد از آن بار دیگر به اصفهان فراخوانده شد و پس از گذشت چند سال اعتباری کسب کرد و به سمت طبیب دربار شاه سلیمان صفوی منصوب گردید و بدان سمت باقی بود تا آن که رخ در نقاب خاک کشید و در اصفهان رحلت نمود.
حکیم محمدحسین بن محمد مفید قمی همچون اساتیدش به حکمت و عرفان گرایش داشت و در این راستا به پژوهش هایی دست زد. دیگر تلاش های این فرزانه اندیشمند تفسیری است بر قرآن کریم به زبان فارسی که نزدیک به چهل هزار سطر می باشد.
محمد سعیدبن محمد مفید قمی معروف به قاضی سعید قمی در دهم ذی القعده سال ۱۰۴۹ ق در قم متولد شد. در آثاری که توسط این دانشمندان به رشته نگارش درآمده عموماً نامی از پدرش دیده نمی شود و تنها در مجلد اول کتاب گرانسنگ «شرح توحید صدوق» خود را «محمد» فرزند «محمد مفید» دانسته و در مجلد دوم مصنف، خویش را محمد فرزند مفید معرفی کرده است. از برخی کتب تراجم برمی آید که مفید لقب پدرش بوده و نام والد وی محمدباقر است، صاحب کتاب «طرائق الحقایق» نام پدر قاضی سعید را محمد نوشته
و نصرآبادی و به تبع وی صاحب سفینه خوشگو، پدر وی را محمدباقر معرفی کرده اند.
محمدباقر در زهد و وارستگی مشهور بود و در شهر مقدس قم به شغل طبابت اشتغال داشت و بانهایت دلسوزی و رعایت موازین علمی و شرعی از این طریق روزگار می گذرانید. قاضی سعید قمی در چنین بوستان معطری در ذی القعده سال 1049 هـ.ق دیده به جهان گشود
و خانواده خویش را سرشار از شادی و شعف نمود، البته هانری کربن تاریخ تولد وی را به سال 1043 هـ.ق در شهر قم درج نموده است.
این عالم شیعی در برخی نوشته ها خود را محمد معروف به «سعید» معرفی کرده است و شرح حال نویسان از وی تحت عناوین «قاضی سعید قمی»، «میرزا محمد سعید»، «ملا سعید» و «حکیم کوچک» نام برده اند.
برادر بزرگتر وی میرزا محمدحسین نام دارد که از شاگردان ملا رجبعلی تبریزی است و نزد شاه عباس دوم صفوی (1077-1052 هـ.ق) در ردیف طبیبان حاذق بود. می گویند محمدحسین ریاست اطبای آن روزگار را عهده دار بود و نزد حاکمان صفوی از اهمیت و اعتبار ویژه ای برخوردار بوده است، وی بعد از مرگ شاه عباس از سرپرستی طبیبان معزول گشت و موظف گردید در قم زندگی کند؛ بعد از آن بار دیگر به اصفهان فراخوانده شد و پس از گذشت چند سال اعتباری کسب کرد و به سمت طبیب دربار شاه سلیمان صفوی منصوب گردید و بدان سمت باقی بود تا آن که رخ در نقاب خاک کشید و در اصفهان رحلت نمود.
حکیم محمدحسین بن محمد مفید قمی همچون اساتیدش به حکمت و عرفان گرایش داشت و در این راستا به پژوهش هایی دست زد. دیگر تلاش های این فرزانه اندیشمند تفسیری است بر قرآن کریم به زبان فارسی که نزدیک به چهل هزار سطر می باشد.
wikiahlb: قاضی_سعید_قـمی
کلمات دیگر: