مثنوی

مثنوی قالبی از شعر است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه ای جداگانه است و به همین دلیل به آن مثنوی (دو تا دو تا) گفته می شود. شعر در قالب مثنوی به زبانهای فارسی، اردو، کردی، ترکی و عربی سروده می شود. معمولاً از بزرگترین سروده های ادبیات پارسی که در قالب مثنوی سروده شده اند، شاهنامه ی فردوسی می باشد. کلیله و دمنه رودکی و آفرین نامه ابوشکور بلخی نیز از اولین نمونه های مثنوی است. از جمله دیگر سرایندگانی که از این قالب استفاده کرده اند می توان از مولانا جلال الدین بلخی نام برد که مطالب عرفانی خود را در قالب مثنوی سروده است. نظامی، سعدی، عطار و جامی نیز از دیگر شاعران بزرگ این قالب اند. این قالب شعری خاص زبان فارسی است.
بحر طویل
غزل
قصیده
دوبیتی
رباعی
هر دو مصرعِ یک بیت در قالب مثنوی هم قافیه هستند، و هر مصرع معمولاً از ۱۱ هجا و بعضاً از ۱۰ هجا تشکیل شده است. تعداد ابیات مثنوی می تواند متنوع باشد ولی نمونه های معروف این قالب شعری بین ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ بیت هستند. تحقیقات نوین نشان می دهد که این قالب شعری از یک قالب شعر فارسی نشئت گرفته است نه از قالب عربی مثنوی.
شعر در قالب مثنوی در اوزان متنوعی در زبان فارسی سروده شده است که از متداول ترین آنها می توان به «فعولن، فعولن، فعولن، فعول»، «مفاعیلن، مفاعیلن، مفاعیل» و «فاعلاتن، مفاعلن، فعلن» اشاره کرد. ذیلاً اوزان مثنوی شعرای نامدار مثنوی سرا بررسی شده است.
مثنویهای شرفنامه و اقبالنامه بر وزن «فعولن، فعولن، فعول»، مخزن الاسرار بر وزن «مفتعلن، مفتعلن، مفتعل»، خسرو و شیرین بر وزن «مفاعیلن، مفاعیلن، مفاعیل»، هفت پیکر بر وزن «فاعلاتن، مفاعلن، فعلن» و لیلی و مجنون بر وزن «مفعولُ مفاعلن مفاعیل» سروده شده است.

[ویکی فقه] مثنوی، قالبی از شعر فارسی است که دارای ابیات زیادی بوده و برای سرودن داستان ها و مطالب طولانی کاربرد دارد. در این قالب هر بیت دارای قافیه ای جداگانه است و به همین دلیل به آن مثنوی (دو تا دو تا) گفته می شود. از بزرگ ترین سروده های ادبیات پارسی که در قالب مثنوی سروده شده اند، شاه نامه فردوسی است.
مثنوی منسوب به مثنی (دوتا دوتا)، و در لغت به معنای دوتایی است؛ زیرا در این گونه شعر هر بیت دو قافیه مستقل می آید؛ یعنی هر دو مصراع، قافیه دارد و قافیه آن با بیت بعدی فرق می کند؛ بدین صورت: : ------------------- آ --------------------- آ------------------- ب --------------------- ب------------------- ج ---------------------- ج از آن جهت که تعداد ابیات مثنوی نامحدود است و شاعر از نظر رعایت قافیه نیز در محدودیت قوالب دیگر شعری نبوده و هر بیت قافیه ای جداگانه دارد، بهترین قالب شعری برای داستان سرایی است؛ از این رو مثنوی، هم قالب حماسه و هم داستان های غنایی؛ همچنین قالبی مناسب برای ادبیات تعلیمی منظوم می باشد. صوفیه نیز برای ارائه آموزه های عرفانی خود از آن استفاده می کردند.
مزدوج
مثنوی را مزدوج نیز می خوانند؛ زیرا هر بیت مستلزم دو قافیه است و در یک بیت قافیه زوج و دوتاست.
شعرهای عاشقانه
در این قالب شعری، شعرهای عاشقانه و غزل وار همچون نامه ها نیز سروده شده است.
مثنوی در زبان عربی
...