اصل علیت

[ویکی فقه] محور همه تلاش های علمی را کشف روابط علّی و معلولی بین پدیده ها تشکیل می دهد و اصل علّیت بعنوان یک اصل کلّی و عام، مورد استناد همه علومی است که درباره احکام موضوعات حقیقی، بحث می کنند. و از سوی دیگر، کلّیت و قطعیّت هر قانون علمی، مرهون قوانین عقلی و فلسفیِ علّیت است و بدون آنها نمی توان هیچ قانون کلّی و هیچ قانون قطعی را در هیچ علمی به اثبات رسانید. و این یکی از مهم ترین نیازهای علوم به فلسفه می باشد.
نقش کلیدی و مهم اصل علیت را در فلسفه دین و در آثار دیگر فلسفی می توان به وضوح مشاهده کرد. معمولا یک بخش از کارهای فیلسوفان بزرگ به رابطه علیت اختصاص یافته است. با کمی دقت در برهان های عقلی که تاکنون برای اثبات وجود خدا مطرح شده اند، می توان رد پای علیت را به راحتی یافت. برهان های جهان شناختی از قبیل برهان حرکت، حدوث و امکان همگی در نهان خود بر مبنای درک انسان ها از مفهوم علیت استوار هستند. فراتر از این، برهان هایی نظیر برهان نظم نیز ریشه ای در مفهوم علیت دارند. آنجایی که فیلسوف استدلال می کند که هر نظمی نیاز به ناظمی دارد، در درون خود می داند که علت نیاز ناظم در ایجاد نظم نوعی رابطه علی است.
نظرات مختلف در این اصل
نکته جالب توجه در مورد اصل علیت گستره وسیع نظرات متفاوت در مورد آن است. دیوید هیوم فیلسوف تجربه گرای اسکاتلندی که از اساس با مفهوم علیت مخالف بود هیچ دلیلی برای اثبات آن را نمی پذیرفت. اما نوئل کانت فیلسوف آلمانی عصر روشن گری اصل علیت را در مقولات فاهمه خود می گنجاند. فیلسوفان مسلمان نیز مانند غربیان هر یک آرای منحصر به فردی در مورد این مسئله دارند که بر اساس استنباط آنها از جهان پیرامون شکل گرفته است. در ذیل به اختصار به دیدگاه های چند تن از ایشان اشاره کرده و در آخر یکی از ملحقاتی که علامه طباطبایی بر اساس فلسفه صدرایی به اصل علیت افزوده اند بیان خواهد شد.
مفاد اصل علّیت
اصل علّیت عبارت است از قضیّه ای که دلالت بر نیازمندی معلول به علّت دارد و لازمه اش این است که معلول بدون علّت، تحقق نیابد.
← در قالب قضیه حقیقیه
...